منشور حقوق شهروندی در سکوت

شهلا اعزازی*- انتشار گسترده فیلم درگیری مامور زن گشت ارشاد با دختران جوان نه‌تنها مردم بلکه مسوولان دولتی را به واکنش‌هایی واداشت.
همچنین جامعه نسبت به مشاهده این تصاویر احساس همدردی و همذات‌پنداری کرد و گویی تصویر مکرری که حاصل مشاهده یا تجربه شخصی بود در ذهن تکرار شد؛ تجربه‌ای که اگر هر فرد به طور شخصی با آن مواجه نشده باشد دست کم یک بار در سطح شهر مشاهده کرده است.در چنین برخوردهایی اغلب فحاشی، استفاده از واژه‌های رکیک، صفات نامناسب و گاهی اوقات رفتاری تا سر‌حد برخورد با مجرمی سابقه‌دار بارها مخصوصا در پایتخت شکل گرفته است. نکته عجیب آن است که فرد خاطی گاهی ویژگی‌‌های لازم برای ورود به دایره مجرم بودن نداشته و به نظر خارج از قوانین مطروحه در راستای رعایت قوانین برخورد نکرده است.تاسف‌آور اما مشاهد مکرر برخورد با اقشار ضعیفی است که در مقابل قدرت توانایی دفاع از خود را ندارند. در چنین شرایطی مساله صرفا حجاب به عنوان یک هنجار اجتماعی نیست.
جامعه شاهد آن است که افراد هر چه ضعیف‌تر هستند مورد حمله و واکنش‌های غیر‌قابل پیش‌بینی‌تری قرار می‌گیرند. کتک خوردن دانش‌آموز توسط معلم یا سیلی خوردن دستفروش توسط مامور سدمعبر نیز در همین راستا قرار می‌گیرند.آنچه در جامعه به عنوان یک برخورد روی می‌دهد انعکاس و واکنش‌هایی خواهد داشت که هرچه از میزان آرامش و برخوردهای آرام فاصله گرفته شود، بی‌شک بر میزان خشم و خشونت افزوده می‌شود و آرامش جامعه نه‌تنها بالا نخواهد رفت بلکه دچار ضعف نیز خواهد شد. جامعه‌ای که به طور مکرر در روند رفتارهای ناهنجار قرار گیرد آسیب می‌بیند و بدیهی است که بهره‌وری و آرامش لازم و کافی در زندگی روزمره را نخواهد داشت.
در همین راستا بحث حقوق شهروندی مطرح می‌شود؛ مقوله‌ای که در راستای بهبود شرایط زیست اجتماعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باید آن را به کار بست تا نتیجه مثبت و قابل توجهی در بهبود شرایط اجتماعی مشاهده شود. این موضوع گویی بر دولتمردان نیز روشن شد و تا جایی پیش رفت که رییس‌جمهور در ابتدای دولت یازدهم منشور حقوق شهروندی را مطرح کرد.این منشور موجب آن شد که فعالان حقوق شهروندی و از دیگر سو جامعه‌شناسان و فعالان این عرصه با خشنودی و احساس رضایت موضوع را پیگیری و در جهت گسترش و پیشرفت آن تلاش کنند. منشور حقوق شهروندی اما همچنان مسکوت مانده است و گویی تا امروز همچنان لازم‌الاجرا نیست. این در حالی است که اجرایی شدن حقوق اولیه شهروندی در زندگی روزمره نیاز اساسی و امری بدیهی است که باید به طور جدی پیگیری و اجرایی شوند.هرچند منشور حقوق شهروندی تا‌کنون اجرایی نشده اما در پی آنچه بر شهروندان می‌گذرد و این بار واکنش‌های ضعیف اما امیدوارکننده مسوولان دولتی باید در جهت اجرایی شدن هرچه سریع‌تر آن تلاش شود. امروز شهروندان بر کف حقوق خود آگاه هستند و انتظار می‌رود این حداقل‌ها از سوی دولتمردان مورد توجه جدی قرار گیرد.
*جامعه‌شناس و فعال حقوق زنان