روزنامه فرهیختگان
1397/02/01
سینما مهم‌ترین مزیت فرهنگی جمهوری اسلامی است
سی‌وششمین جشنواره جهانی فیلم فجر از سی‌ام فروردین‌ماه در حالی فعالیت خود را شروع کرده است که امسال هم به‌تبع سال‌های گذشته، سینماگرانی از کشورهای منطقه و جهان به ایران آمده‌اند تا ضمن تبادل نظر با کارگردانان ایرانی به نمایش آثار خود بپردازند و همین‌طور کارگاه‌ها و سخنرانی‌هایی هم درباره مباحث مختلف برگزار کنند. این چهارمین دوره از جشنواره جهانی فجر است که به دبیری رضا میرکریمی برگزار میشود. با او درباره اینکه چطور می‌توان انتظار داشت ایران هم به‌عنوان کشوری که سابقه طولانی در عرصه فرهنگ و هنر دارد و کارنامه سینمایی‌اش در این سال‌ها به باور کارشناسان داخلی و خارجی، راضی‌کننده و مطلوب بوده است در مجامع بین‌المللی مورد توجه، معرفی و شناخت قرار بگیرد.سوالی که در ارتباط با جشنواره جهانی فیلم فجر مطرح میشود این است که فکر می‌کنید در طول سال‌های اخیر که شما تصدی دبیری این جشنواره را به عهده داشته‌اید انتظارات نسبت به اینکه وجهه بین‌المللی سینمای ایران پررنگ‌تر از گذشته در عرصه‌های جهانی شود، چقدر برآورده شده است، کما اینکه در روزهای اخیر که در نشست خبری یورن دانر، فیلمساز و تهیه‌کننده فنلاندی حضور یافتم به این مساله اشاره می‌کرد که شناخت چندانی نسبت به سینمای ایران ندارد، دراین ارتباط چقدر تلاش شده تا وجوه بین‌المللی سینمای ایران در جهان شناخته شود؟ برای معرفی کشور در مجامع بین‌المللی، آن هم کشوری مثل کشور ما که حجم سنگینی از تبلیغات غلط در دنیا علیه آن وجود دارد، باید برنامه‌ریزی جامعی انجام شود. جشنواره‌های بین‌المللی و مراودات بین‌المللی به این شکل می‌توانند بخشی کوچکی از پیکره برنامه‌ای باشند که به دیپلماسی عمومی کشور کمک کند. ولی اینکه بیشترین توقع را در این زمینه از یک جشنواره داشته باشیم تا به تنهایی چه کاری بتواند برای ساحت دیپلماسی عمومی انجام دهد و تصویری از ایران را به جهان مخابره کند، بی‌شک توقع زیادی است که طبعا با چند دوره برگزاری جشنواره برآورده نمی‌شود. ضمن اینکه همان‌طور که می‌دانید، تقویم رویدادهای فرهنگی کشور ما نسبت به کشورهای هم‌تراز خودمان خیلی فقیر است. در واقع می‌توان گفت، تعداد رویدادهای فرهنگی در طول سال ما به انگشتان دست هم نمی‌رسد، منظورم از نوع بین‌المللی آن است. درعین حال، با این میزان سرمایه‌گذاری اندک در حوزه فرهنگ نمی‌توان توقع زیادی داشت. با این اوصاف، ما به‌عنوان دست‌اندرکاران برگزاری جشنواره همه تلاش‌مان را در این زمینه کرده‌ایم تا با رویکرد جدید، رابطه پویاتری داشته باشیم، مخصوصا در منطقه خودمان و به صورت عام‌تر در آسیا و دنیا. شکل میهمانانی که دعوت می‌کنیم، فیلم‌هایی که در طول برگزاری جشنواره نمایش داده می‌شوند و رضایتمندی‌ای که در نظرسنجی‌های‌مان به آن رسیده‌ایم و مخاطبانی که محتوای جشنواره را مفید دانسته‌اند، همه نشان از آن دارد که جشنواره در مسیر درستی حرکت می‌کند. البته خروجی کارهای فرهنگی همواره تدریجی و دیر بازده بوده ولی به همان اندازه هم ماندگاری‌‌اش بیشتر است، منتها نیاز به حوصله،صبر و استمرار دارد.
جشنواره جهانی فیلم فجر چگونه توانسته ظرفیت‌های بین‌المللی کشور را که منحصر به حضور در جشنواره‌های خارجی است به ظرفیت اکران و توزیع در کشورهای منطقه تبدیل کند؟ سینمای ایران به‌رغم همه فراز و فرودهای سیاسی‌ای که کشور ما در روابط بین‌الملل تجربه کرده است، همیشه راه خود را برای حضور در مجامع بین‌المللی پیدا کرده است. البته این کافی نیست و ما هنوز سهم خودمان را از بازارهای جهانی و به‌خصوص بازار منطقه به دست نیاورده‌ایم. بخشی از آن به این خاطر است که دولتمردان ما در چشم‌اندازهای کلان کشور، در حوزه فرهنگ نقش جدی‌ای برای رسیدن به اهداف‌شان قائل نیستند. هنوز هم دیده میشود نگاهی به این حوزه وجود دارد از نگاهی تزئینی و تشریفاتی فراتر نرفته است، درحالی که هیچ تمدنی ساخته نمی‌شود مگر اینکه پشتوانه فرهنگی و هنری به‌خصوص هنری داشته باشد. در واقع تمدن‌سازی بدون معماری، نقاشی، موسیقی، سینما و... امکان‌پذیر نیست. در حال حاضر هم چه بخواهیم و چه نخواهیم سرمایه‌گذاری خوبی روی سینما در دوره پس از انقلاب صورت گرفته و به جرات می‌توان گفت سینما مهم‌ترین مزیت جمهوری اسلامی است و باقی حوزه‌های هنری به مراتب در درجه پایین‌تری قرار گرفته‌اند. ولی اینکه چقدر از این مزیت استفاده و درک میشود و می‌تواند یک فرصت باشد و ضرورت دارد روی آن سرمایه‌گذاری کرد، نیازمند زمان است. ما سال‌ها منتظر زمان هستیم تا این درایت و عقلانیت به حد کافی از سوی سیاستگذاران کلان فرهنگی صورت بگیرد. در واقع فرهنگ برای حل مسائل مهم کشور باید وارد عرصه شود. در ادامه همین نابسامانی است که متوجه می‌شویم تنها جشنواره مهم بین‌المللی در این سطح بزرگ کشور که برگزار میشود، بعضا مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد و برخی به این مساله اشاره می‌کنند که همین یک جشنواره را هم تعطیل کنید و چرا هزینه می‌کنید و... ولی می‌بینیم در طول یک سال، ممکن است ده‌ها کنفرانس بین‌المللی در کشور برگزار شود که نه‌تنها خاصیت مردمی ندارد که صددرصد هم تشریفاتی است و برایش هزینه هم میشود اما جالب است کسی درباره آن کنفرانس‌ها سوال نمی‌کند که چرا اینقدر بودجه برای آن صرف شده و... . ولی درحوزه فرهنگ هنوز این نگاه وجود دارد که باید در بودجه تخصیص داده شده صرفه‌جویی صورت بگیرد. طبعا این تفکر مزاحم پیشرفت فرهنگی ماست. من در این مصاحبه به‌عنوان کسی که کارشناس این حیطه هستم و به اندازه کافی در محافل فرهنگی ایران و کشورهای دیگر حضور یافته‌ام و تصویر نسبتا جامعی دارم نسبت به آنچه دارد در این حوزه در دنیا اتفاق می‌افتد، می‌خواهم به این مساله اشاره کنم که ما در زمینه سرمایه‌گذاری و حوزه‌های فرهنگی زیر خط فقر عمل می‌کنیم درحالی که داشته‌های تمدن و فرهنگ ما آرزوی بسیاری از ملت‌هاست، حتی حاضرند در این زمینه صحنه‌سازی کنند و یک استخوان شکسته را از زیرخاک بیرون بیاورند و اعلام کنند که متعلق به پنج هزارسال پیش است تا از این رهگذر برای کشور خودشان هویت‌سازی کنند، درحالی که ما این ظرفیت را داریم، ولی از آن بهره‌برداری نمی‌کنیم.
خاطرم هست در نشست خبری‌ای که پیش از برگزاری جشنواره برگزار کردید به این مساله اشاره داشتید که قصد دارید در دوره‌های اخیر بیشتر از حضور دانشجویان رشته‌های زبان خارجی در جریان برگزاری جشنواره استفاده کنید تا نگاه‌ها نسبت به جشنواره طوری نباشد که از آن برداشت دولتی بودن شود و دیگر اقشار جامعه هم بتوانند در این رویداد حضور یابند. سوالم این است که خود شما به‌عنوان یک سینماگر و دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر و سایر همکاران‌تان چقدر تمایل دارید برچسب دولتی از جشنواره‌ها برداشته و اساسا سینما از زیرنظارت دولت خارج شود؟ قطعا در همه مواردی که اداره یک امر فرهنگی یا حتی اقتصادی به مردم سپرده شده و مردم احساس کرده‌اند اینقدر امنیت دارند که در این زمینه برنامه‌ریزی دراز مدت کنند و لازم نیست هر روز مورد کنترل قرار بگیرند، بازدهی بیشتری درپی خواهد داشت. به نظر من هم، وقت آن رسیده است که بعد از نزدیک به 40 سال تجربه مدیریت سنگین و ناکارآمد دولتی، سینما به تدریج به سمتی برده شود که صاحب‌نظران و مراجع آن حوزه در آن فعالند.
این بحث به‌طور مشخص درباره جشنواره جهانی فیلم فجر چقدر مصداق پیدا می‌کند؟ درباره جشنواره‌ها هم همین‌طور است، درباره سینما نیز هم می‌توان به سمت خصوصی‌سازی رفت و اجازه داد تا سینماگران خودشان به اداره امور بپردازند ولی همان‌طور که اشاره کردم، تعداد جشنواره‌های فرهنگی خیلی اندک است.
یا گاهی فقط برگزار می‌شوند که شده باشند و برگی به آمارهای روتین اضافه کنند؟ بله، وقتی در قالب دولتی برگزار می‌شوند، خالی از نبوغ و نوآوری است و همه تلاش می‌کنند سرمایه تخصیص داده شده در تایم مشخص هزینه شود و عکس‌هایی هم از آن جشنواره مخابره شود. بنابراین معمولا در چنین مواردی، شاهد اندازه‌گیری حاصل کار، بررسی معایب و اصلاح آن برای دوره‌های آتی نخواهیم بود. ضمن اینکه یکی از مشکلات سیستم دولتی این است که با توجه به تغییرات فصلی مدیران، رغبتی به سرمایه‌گذاری درازمدت درآنها وجود ندارد، در حالی که بخش خصوصی تمایل دارد در این عرصه به سرمایه‌گذاری بلندمدت بپردازد، به شرط آن که احساس امنیت داشته باشد، نه اینکه نسبت به آن، نگاه تزئینی و بعضا مقطعی صورت بگیرد.
در سال‌های اخیر در جریان برگزاری جشنواره جهانی فیلم فجر به یک‌سری مذاکرات بر سر خرید تعدادی از فیلم‌های خارجی از کشورهای مختلف پرداختید که اگرچه خرید این فیلم‌ها میسر شد ولی تا به امروز مجالی برای اکران آن آثار در داخل کشور صورت نگرفته، به نظر شما چه وقت فرصتی برای اکران این فیلم‌ها در ایران فراهم میشود؟ قرار بود سال گذشته آیین‌نامه اکران فیلم‌های خارجی مصوب شود و فیلم‌های خارجی نیز در سینماها اکران شوند، حتی یک‌سری فیلم‌هایی که احساس می‌کردیم پرمخاطب است را در این راستا خریداری کردیم تا بتواند در داخل کشور اکران و نمایش داده شود. البته پروسه اکران ربطی به جشنواره ندارد، ولی بنا بر این شده تا از سال بعد این مساله پیگیری شود که امیدوارم این اتفاق بیفتد.
سوالی هم درباره فیلم «همه می‌دانند» ساخته اصغر فرهادی داشتم، زمانی که قرار شد افتتاح جشنواره با فیلم تازه «آن سوی ابرها»ی مجید مجیدی باشد این سوال پیش آمد که چرا فیلم فرهادی نتوانسته جایی در بخش خارجی این دوره از جشنواره داشته باشد؟ به‌طور قطع، حضور اصغر فرهادی که پیش از این یک بار هم به‌عنوان مدرس دارالفنون در جشنواره حضور یافت برای ما مغتنم است. با این حال از او به‌عنوان داور دعوت کردیم ولی به این مساله اشاره کرد که گرفتار تولید فیلم تازه خودش است. البته خواهش کردیم که فیلمش را نمایش بدهد اما متاسفانه در تاریخی که اعلام کرده بودیم آماده نشد و برای فستیوال کن ارسال شد. با این حال، طبعا تمایل داریم اولین اکران فیلم‌هایی که می‌سازند در کشور خودمان صورت بگیرد.
سایر اخبار این روزنامه
نکاتی کاربردی درباره آزمون دکتر ی که شما را از مراجعه به موسسات انتخاب رشته بی نیاز می کند
پروژه فشار به رئیس جمهور
جنگ حاشیه‌ها
سینما مهم‌ترین مزیت فرهنگی جمهوری اسلامی است
جنگ حاشیه‌ها
آمریکا و اروپا در مساله برجام تقسیم نقش کردند
کروبی: اگر انتخابات دوقطبی شود، احمدی‌نژاد در مرحله اول رای خواهد آورد
به‌دنبال کسب‌وکار اینترنتی امن هستیم
۲۵ درصد دانشجویان آمریکایی تنها یک وعده غذا می‌خورند
ارشاد هیچ نقشی در نشر کتابم در کشورهای همسایه نداشت
