روزنامه جهان صنعت
1396/10/18
ادامه کار پرطرفدارترین اپلیکیشن پیام‌رسان درایران هنوز مبهم است؛
«جهان‌صنعت»- رفع فیلتر تلگرام در حال بررسی است. سخنگوی هیات‌رییسه مجلس شورای اسلامی می‌گوید تلگرام باید متعهد شود به رفتارهای تروریست‌مآبانه در این پیام‌رسان خاتمه می‌دهد. این مساله نگرانی‌هایی را در خصوص چشم‌انداز آینده این اپلیکیشن در ایران به همراه داشته است. اینکه آیا فیلترینگ تلگرام دائمی است؟ در این صورت سرنوشت کار کاربرانی که از این پیام‌رسان به عنوان فضایی برای کسب‌وکار خود بهره می‌بردند چه خواهد شد؟ آیا پیام‌رسانی که بتواند خلا وجودی این پیام‌رسان را برای ایرانی‌هایی که به آن عادت و اعتماد کرده بودند پر کند، وجود دارد؟در پی ادامه اعتراضات مردمی به گرانی و برای کنترل این اعتراضات در فضای مجازی، بر اساس تصمیم شورای عالی امنیت ملی دو پیام‌رسان اجتماعی اینستاگرام و تلگرام فیلتر شد و قرار بود این محدودیت در هر دو پیام‌رسان برای کاربران کوتاه‌مدت باشد اما بعد با رفع فیلتر اینستاگرام، برای تلگرام وضعیت تغییر کرد و با اینکه هنوز مقامات کشور مسدود شدن همیشگی تلگرام را رسما تایید نکرده‌اند، احتمالا در ماه‌های آینده رفته‌رفته شاهد کوچ کاربران به اپلیکیشن‌های دیگر خواهیم بود و این پیام‌رسان نیز مانند وایبر به متروکه‌ای تبدیل میشود.
شبکه اجتماعی تلگرام تا امروز به دلیل رتبه برتر امنیت و نیز امکانات وسیع و تبادل اطلاعات سریع و آسان، از محبوبیت ویژه‌ای برای کاربران خارجی و داخلی برخوردار است که دیگر پیام‌رسان‌های مشابه تاکنون به این امکانات دست نیافته‌اند. همچنین این شبکه اجتماعی با ایجاد قابلیتی همچون ایجاد کانال‌های جمعی، زمینه‌ساز ایجاد مشاغل تلگرامی بوده و اشتغال شمار زیادی از افراد را فراهم کرده است.
وزیر ارتباطات چندی پیش گفته بود با مدیر تلگرام مکاتبه کردیم که ادامه فعالیت این شبکه در ایران منوط به حذف کانال‌های تروریستی است. اگر مدیر تلگرام به خواست مردم ایران احترام نگذارد، فعالیت این اپلیکیشن در ایران متوقف خواهد شد.
سخنگوی هیات‌رییسه مجلس شورای اسلامی در توضیح جلسه غیرعلنی دیروز مجلس گفت: رفع فیلتر تلگرام براساس تعهدات لازم به ایران خواهد بود. تلگرام باید متعهد شود به رفتارهای تروریست‌مآبانه در این پیام‌رسان خاتمه می‌دهد.
وی تصریح کرد: درخصوص فیلترینگ تلگرام قرار شد تمهیدات لازم جهت رفع آن تعبیه شود، البته این اقدام به تعهدات مجموعه تلگرام به ایران بستگی دارد، زیرا فضای موجود و اقدامات معاندان علیه نظام جمهوری اسلامی به واسطه دستگاه‌های اطلاع‌رسانی تلگرام انجام گرفت.
نعمتی در توضیح رفع فیلتر تلگرام یادآور شد: وزارتخانه‌های ارتباطات و اطلاعات نیز موظف به اتخاذ تمهیدات لازم در این زمینه و ارائه گزارش آن به کمیسیون‌های آموزش و تحقیقات و امنیت ملی مجلس شدند. در واقع به نظر می‌رسد مذاکراتی بین وزیر ارتباطات و مجموعه تلگرام انجام گرفته که با توجه به تاکید نمایندگان و مسوولان امنیتی، رفع فیلتر منوط به تعهد این مجموعه به ایران خواهد بود.
تلگرام در برابر بومی‌ها
بیش از ۸۰ درصد از کاربران ایرانی از تلگرام استفاده می‌کنند. تا آذرماه سال‌جاری، بیش از 45 میلیون کاربر ایرانی در تلگرام فعالیت می‌کردند. با توجه به تعداد کل کاربران تلگرام، بیش از نیمی از کاربران تلگرام را ایرانی‌ها تشکیل می‌دهند.
این در حالی است که جمع کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی سروش، بیسفون،آی گپ، تبیان، کلوب، فیس‌نما، فارس توئیتر، افسران و هم‌میهن محبوب‌ترین شبکه‌های بومی در کشور هستند که تعداد کاربران هر یک از آنها، چند ده هزار نفر تخمین زده میشود. البته برخی مسوولان می‌گویند بیش از شش میلیون کاربر فعال در شبکه‌های داخلی وجود دارد که این آمار با آنچه در عضویت پیام‌رسان‌ها دیده میشود جای سوال دارد. اما در هر صورت واضح است که پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های بومی با استقبال خوبی مواجه نشده‌اند و نیز در صورت مهاجرت کاربران به سمت این پیام‌رسان‌ها زیرساختهای ضعیف آنها باعث اختلال در ایجاد ارتباط میشود.
پیام‌رسان سروش که در گذشته یک میلیون و 300 هزار عضو داشت با فیلتر شدن تلگرام با روند رو به رشدی مواجه شد به طوری که تعداد کاربران پیام‌رسان ایرانی سروش تا امروز به بیش از دو میلیون مخاطب رسیده است. اما بر اساس گزارشات بالارفتن تعداد کاربران در این پیام‌رسان مشکلاتی در خصوص ثبت‌نام کاربران، ارسال و تصحیح پیام‌ها، نمایش تاریخ ارسال پیام و... رخ داد.
مدیر پیام‌رسان بیســـفون، نیز مدعی شد از زمان فیلتر شدن تلگرام در کشـــور آمار مراجعه کاربران به استفاده از ایـــن ســـرویس در یـــک روز ۳۰ برابر رشـــد داشته اســـت. او در این خصوص می‌گوید: آمار ســـاعتی، نشـــان‌دهنده رشد تعداد کاربرانمان در چند روز اخیر است که با وجود افزایش تعداد کاربران خوشبختانه مشکلاتی مبنی بر قطعی یا از دسترس خارج شدن نداشته‌ایم. در مجموع نزدیک به دو میلیون و ۵۰۰ نفر در مجموعه اپلیکیشن‌های ما ثبت‌نام کردند اما به طور خاص روی بیسفون پلاس و در ماه‌های اخیر، بیش از ۱۰۰ هزار نفر کاربر داریم.
وی می گوید: از بعد فنی در زیرساخت و معماری طراحی‌هایی داشته و قابلیت مقیاس‌پذیری را به سیستم اضافه کردیم. به این معنا که وقتی می‌توانیم جواب دو میلیون کاربر را بدهیم، با تغییراتی در زیرساخت می‌توانیم به راحتی این عدد را به عددهای بالاتر و تا چند ده میلیون هم برسانیم. البته خودمان را در بازار رقیب یا جایگزین تلگرام نمی‌بینیم.
بیسفون که تا پیش از این مدعی بود کانال‌های اجتماعی را زودتر از تلگرام شروع کردیم و تلگرام از بیسفون امکانات ایجاد کانال‌های جمعی را کپی‌برداری کرده است اما نه تنها نتوانسته کاربران را جذب کند بلکه توان رقابت با عضویت‌های چند ده میلیونی تلگرام را نخواهد داشت به طوری که مدیر بیسفون نیز خود بر این موضوع معترف است.
تعطیلی ۹۰۰۰ شغل تلگرامی
سیدمرتضی موسویان رییس مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد، در آمار رسمی این سازمان ۱۹ هزار کانال شامددار به ثبت رسیده که از این تعداد ۹۰۰۰ کانال مرتبط با فروش کالا یا خدمات بوده‌اند.
به گفته وی تفکیک این موضوع که چند دسته از این کانال‌ها صرفا فروش کالا بوده‌اند ممکن نیست چراکه ارائه این آمار بر اساس خوداظهاری افراد بوده است.
تردید صاحبان مشاغل تلگرامی در استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی
از سوی دیگر پس از قطع تلگرام حالا بسیاری از صاحبان این دسته از کسب و کارها سعی می‌کنند از طریق دیگر شبکه‌های موجود و ممکن با مشتریان خود ارتباط‌شان را حفظ کنند. واتس‌آپ و اینستاگرام از جمله همین شبکه‌ها هستند اما مسوولان دولتی نظر دیگری دارند و از رشد آماری استفاده کاربران از پیام‌رسان‌های داخلی خبر می‌دهند.
رییس مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال هم اگرچه این افزایش آمار را تایید می‌کند اما می‌گوید بیشتر کاربران مراجعه‌کننده به پیام‌رسان‌های داخلی از جنس گروه‌های خانوادگی یا آموزشی هستند و تا این زمان کسب و کارها و فروشگاه‌های آنلاین برای استفاده از این پیام‌رسان‌ها مرددند.
موسویان ادامه می‌دهد: «تمامی پیام‌رسان‌های بومی تعداد دنبال‌کنندگان‌شان رشد چشمگیری داشته و این افزایش مخاطب درباره پیام‌رسان سروش به سه برابر هم رسیده است اما همین افراد نیز اغلب برای داشتن یک گروه چت خانوادگی یا دریافت خدمات آموزشی به سمت این پیام‌رسان‌ها کشیده شده‌اند و صاحبان کسب و کارها تاکنون تصمیم جدی برای مراجعه به این شبکه‌ها از خود نشان نداده‌اند.»
بنابراین مهاجرت کاربران تلگرام به پیام‌رسان‌های بومی تنها افرادی بودند که برای ایجاد گروه‌های دوستانه و خانوادگی به آنها مهاجرت کرده‌اند و هنوز افرادی که مشاغلی در تلگرام داشته‌اند در مهاجرت به اپلیکیشن‌های بومی مردد هستند چراکه هنوز پیام‌رسان‌های بومی توانایی‌های لازم برای ادامه فعالیت‌های مشاغل را ندارند.
چشم‌انداز کوچ کاربران
با اینکه هنوز مقامات کشور مسدود شدن همیشگی تلگرام را رسما تایید نکرده‌اند، احتمالا در ماه‌های آینده رفته‌رفته شاهد کوچ کاربران به اپلیکیشن‌های دیگر خواهیم بود و این پیام‌رسان نیز مانند وایبر به متروکه‌ای تبدیل میشود.
اولین گزینه‌ای که در مواجهه با این فیلترینگ به ذهن بسیاری می‌رسد، جایگزینی تلگرام با اپلیکیشن‌های مشابه خارجی همچون واتس‌آپ، الوگوگل، سیگنال، لاین، ویسپی و... است، اما میشود حدس زد که در صورت دایمی شدن این فیلترینگ، مقامات دولتی و امنیتی کشور به‌خاطر تجربه مشابه و مشکلاتی که اپلیکیشن‌های خارجی در زمان بروز حوادث بازی می‌کنند، به این راحتی اجازه همه‌گیر شدن آنها را نداده و چه بسا در همان ابتدای رشد، جلوی‌شان را بگیرند. در واقع مساله مهمی چون مدیریت خارج از کشور این اپلیکیشن‌ها و سرورهایی که قابلیت دسترسی ندارند، این گزینه را شاید تبدیل به یک انتخاب دور از دسترس بدل سازد!
دومین گزینه، استفاده از اپلیکیشن‌های داخلی است که با توجه به محک نخوردن جدی آنها، باید بتوانند بار زیاد مراجعات را به‌خوبی پاسخ داده و در مواقع ضروری همچون بروز زلزله چند وقت پیش تهران، به‌خوبی کارایی و ثبات خودشان را حفظ کنند. البته بر روی این برنامه‌ها، کاربران داخلی همیشه حساسیت‌هایی چون امنیت اپلیکیشن‌ها را نیز بروز داده‌اند و باید دید آیا موفق به جلب نظر مساعد کاربران خواهند شد یا خیر!
البته با توجه به ضعف زیرساختهای داخلی شاهد عملکرد ضعیف آنها خواهیم بود چنانچه در گذشته دیدیم در زمان زلزله تمامی راه‌های ارتباطی داخلی با اختلال روبه‌رو شده بودند و تنها پیام‌رسان‌های خارجی که سرور‌های آنها در خارج از کشور بودند توانایی برقراری حجم بالای ارتباطی را داشتند.
سومین گزینه که شاید نه مطلوب کاربران و نه دولت باشد، اصرار بر استفاده از تلگرام با استفاده از برنامه‌های فیلترشکن باشد که به‌طور قطع هیچ‌کس در این حالت منتفع نخواهد شد و به نوعی ناچاری، سبب‌ساز بهره گرفتن از این روشی میشود که البته در برخی از سایت‌ها چون توئیتر، تبدیل به یک راهکار ثابت شده و مشاهده می‌کنیم که تقریبا اکثر مقامات بلندپایه و رسمی کشورمان در آنجا اکانت فعال دارند اما در کمال شگفتی همچنان فیلتر است!
اما از سویی دیگر ظاهرا پیام‌رسان وی‌چت که چهار سال پیش فیلتر شده بود حالا رفع فیلتر شده و در دسترس قرار گرفته است. به این ترتیب شاید رفع فیلتر وی‌چت نشانی از جایگزینی آن به‌جای تلگرام باشد. اما آیا وی‌چت جایگزین خوبی برای تلگرام خواهد بود؟ جدای از رابط کاربری بسیار ضعیف‌تر و عدم وجود قابلیت ساخت کانال و روبات، وی‌چت متاسفانه برخلاف تلگرام یا واتس‌آپ از رمزگذاری end-to-end پشتیبانی نمی‌کند و به این ترتیب پیام‌های شما ممکن است توسط هر کسی در میان ارتباط شما با سرور خوانده شود.
ادامه فیلترینگ تلگرام در ابهام
با مختل شدن تلگرام، مسوولان هم این فرصت را مغتنم شمردند و مردم را به استفاده از نمونه‌های داخلی ترغیب کردند. پیام‌رسان‌های خارجی همچون تلگرام که از امنیت بالایی برخوردار هستند و به دولت‌ها اجازه دسترسی به اطلاعات کاربران را نمی‌دهند برای هیچ دولتی از جمله ایران خوشایند نیست چراکه هیچ کنترلی بر آنها ندارند و از جمله قابلیت‌های این پیام‌رسان‌ها که می‌توانند نقش اهرمی برای هدایت مردم در زمان‌های مختلف برای هدف‌های مختلف داشته باشند، حاکمیت ترجیح می‌دهد تا عموم مردم را از عضویت در پیام‌رسان‌های خارجی به سمت پیام‌رسان‌های داخلی که زیر سلطه خود قرار دارند سوق بدهد که در این شرایط احتمال تداوم فیلترینگ تلگرام بیشتر میشود.
چنانچه غلامرضا جلالی، رییس سازمان پدافند غیرعامل می‌گوید: «اینکه سهم ۱۰۰ درصدی از شبکه اجتماعی و افکار عمومی و مباحث سیاسی و امنیتی کشور را به شبکه پیام‌رسان خارجی دهیم که هیچ گونه کنترلی بر داده‌ها و سیاستگذاری آنها نداشته باشیم، موضوع قابل تاملی است. اما احتمال استفاده ایرانی‌ها از پیام‌رسان‌های داخلی چقدر است و چرا تا به حال این برنامه‌ها نتوانستند آن طور که باید خود را در دل کاربران ایرانی جا کنند؟
یکی از کارشناسان رسانه‌های نوین می‌گوید: شاید بتوان اولین دلیل آن را نبود اطلاع‌رسانی مناسب عنوان کرد و باید گفت پیام‌رسان‌های ایرانی در موضوع تبلیغات و بازاریابی تا به حال بسیار بد عمل کرده‌اند.
این کارشناس با اشاره به کیفیت بالای خدمات پیام‌رسان‌های ایرانی اظهار کرد: تعداد این برنامه‌ها چندان نیست و شاید در خوشبینانه‌ترین حالت مجموع آنها به تعداد انگشتان دو دست هم نرسد اما همین تعداد معدود کیفیت مناسبی دارند و می‌توانند نیازهای کاربران ایرانی را تامین کنند.
عملکرد کج‌دار و مریز داخلی‌ها
مشهدی‌فرهانی گفت: توسعه‌دهندگان پیام‌رسان‌های داخلی می‌توانند خدماتی ارائه دهند که نمونه‌های خارجی فاقد آنها هستند. به عنوان مثال پیام‌رسان‌های ایرانی می‌توانند خدماتی مثل کنترل حساب بانکی یا اطلاع لحظه‌ای از ترافیک را به کاربر نشان دهند که مسلما این امکان را هیچ یک از نمونه‌های خارجی نمی‌توانند به کاربران ایرانی ارائه دهند.
بحث امنیت اطلاعات و حریم خصوصی، یکی از دغدغه‌های اصلی کاربران در همه جای دنیا محسوب میشود و گزارشات میدانی نشان می‌دهد ترس از افشای اطلاعات یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌هایی است که باعث شده ایرانی‌ها به سمت استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی نروند.
در حال حاضر تلگرام با توجه به الگوریتم رمزنگاری قدرتمند خود، به یکی از امن‌ترین پیام‌رسان‌های جهان تبدیل شده و نباید آن را با پیام‌رسان‌های داخلی مقایسه کرد.
یک کارشناس امنیت می‌گوید: بیشتر پیام‌رسان‌های ایرانی نیز از نوع الگوریتم استفاده‌شده در تلگرام برای تبادل اطلاعات استفاده می‌کنند و از این جهت می‌توان گفت نمونه‌های ایرانی نیز در بحث امنیت حرف‌های زیادی برای گفتن دارند.
وی اظهار کرد: البته افشا یا فروش اطلاعات کاربران توسط مدیران پیام‌رسان‌ها موضوع مهمی است که باید به آن توجه کرد و به طور کلی سابقه شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات در حفظ امنیت اطلاعات را همیشه مدنظر قرار داد.
میرکاظمی در پاسخ به این سوال که چقدر این امکان وجود دارد که اطلاعات کاربران در اختیار نهادها یا دولت‌ها قرار گیرد گفت: این موضوع از بحث‌های اصلی حوزه امنیت اطلاعات است و در پاسخ به آن باید گفت هر شرکت روی کره زمین موظف به رعایت قوانین کشور خود است و در صورت در‌خواست نهادهای امنیتی آن کشور باید اطلاعات مورد نیاز را در اختیار دولت قرار دهد و کشور ما هم از این قافله مستثنی نیست و اگر دولت و نهادی از سازندگان پیام‌رسان‌ها بخواهند اطلاعات کاربری را در اختیار آنها قرار دهد، طبق قوانین کشور باید این کار انجام شود. البته این کار نیز ضوابط بسیار سختگیرانه‌ای دارد و تنها در شرایط خاص امکان‌پذیر است.
بنابراین اهمیت نقش هدایت‌کنندگی افکار عمومی با پیام‌رسان‌های اجتماعی برای حاکمیت، مهم‌ترین عامل فیلترینگ تلگرام بوده که با نظر حاکمیت به خروج کاربران از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی و هدایت آنها به سمت شبکه‌های داخلی، ادامه فیلترینگ دائمی تلگرام منطقی به نظر می‌رسد.
از سوی دیگر پیام‌رسان‌های بومی در جایگزینی تلگرام هنوز دارای زیرساخت ضعیفی هستند و توان بار تبادل اطلاعات میلیون‌ها کاربر ایرانی را ندارند که این تبادل اطلاعات در مواقعی مانند زلزله یا حوادث غیرمترقبه بیش از پیش سنگین‌تر شده و به اختلال بیشتر اپلیکیشن‌های داخلی دامن می‌زند.
سایر اخبار این روزنامه
معاون وزیر راه با اشاره به تحقق 25 درصدی بودجه حمل‌ونقل جاده‌‌ای:
واکنش پرویز پرستویی به اعتراضات اخیر؛
ورود مجلس برای آزادی دانشجویان
راه حل شکست‌خورده
از نرمش سیاسی پیونگ‌یانگ مقابل سئول تا تمایل واشنگتن به مذاکره؛
تعیین عوارض 15 درصدی صادرات سنگ‌آهن برای حمایت از فولادی‌ها ؛
برگزاری نمایشگاه گردشگری و صنایع وابسته در بهمن ماه؛
اشک‌های شجاعی در گفت‌وگو با روزنامه اسپانیایی:
ستارخان کجاست؟
آب‌بازی در کم‌آبی!
مشکل بازار را بیشتر نکنید
چراغ سبز مجلس به فروش کالاهای وارداتی غیر قانونی؛
جزییات برخورد نفتکش ایرانی با شناور چینی؛
ادامه کار پرطرفدارترین اپلیکیشن پیام‌رسان درایران هنوز مبهم است؛
کالبدشکافی ممنوعیت تدریس زبان انگلیسی در دبستان‌های کشور؛
فشار بودجه بر بخش‌های مولد اقتصادی
باطن خطرناک یک استدلال
باطن خطرناک یک استدلال
