خاورمیانه؛ لزوم مقاومت در برابر جنگ

محمد هدایتی - شرایط کنونی خاورمیانه‌ بی‌شباهت به اروپای قبل از جنگ جهانی اول نیست. منازعات اقتصادی و سیاسی پوسته اروپا را شکافته بود و همگان می‌دانستند که اتفاقی می‌افتد. در واقع نظمی که از نیمه دوم قرن نوزدهم بر اروپا حاکم بود دیگر نمی‌توانست ادامه پیدا کند. روابط آلمان و فرانسه شکننده بود و با اصطلاح صلح مسلح توصیف می‌شد، امپراتوری اتریش و مجارستان رو به زوال بود، روسیه آبستن حوادث و انقلاب بود. معلوم بود که این وضعیت نمی‌توانست در دراز‌مدت ادامه پیدا کند. خیلی‌ها البته مخالف جنگ بودند، روشنفکران، جمهوریخواهان و سوسیالیست‌ها. طنز اما آنجا بود که به محض شروع جنگ و با گر گرفتن شعله‌های ناسیونالیسم، این صداهای مخالف خاموش شد و آنها غالبا به جنگ‌طلبانی شورمند بدل شدند. روژه مارتن دوگار در کتاب خانواده تیبو روایتی درخشان از این فضا به دست داده است.
اتفاقی که در خاورمیانه افتاده در واقع به نظمی برمی‌گردد که برای چند دهه مستقر بود، نظمی که منافع و ائتلاف‌ها را کم و بیش مشخص و روابط را معنی‌دار می‌کرد، ترک برداشته است. وقوع جنگ‌های نیابتی که هر روز بر تعداد آنها افزوده می‌شود تنها به تعویق مواجهه راستین با مساله منجر می‌شود. نیروهای تندرو در کشورهای مختلف به تصمیم‌گیران اصلی بدل شده‌اند و منافع داخلی بسیاری از آنها در گرو تداوم این وضعیت است. روز‌به‌روز بر تضادها افزوده می‌شود. ایران و عربستان در حالتی از صلح مسلح هستند. راه‌حل مساله سوریه هنوز مشخص نیست، عراق هنوز یک دولت- ملت منسجم نیست و بسیاری از گروه‌های قومی سودای تشکیل دولت دارند. یمن در بحران فرو رفته و زخم فلسطین هم دوباره سر باز کرده است. ائتلاف‌ها بسیار موقتی و شکننده و گیج‌کننده هستند و در واقع در موضوعات مختلف، شاهد ائتلاف‌های متفاوتی هستیم. همه اینها را بگذارید کنار حضور قدرت‌های جهانی که به دلایل عموما اقتصادی، از تلاطم منطقه سود می‌برند. واضح است که این وضعیت نمی‌تواند در درازمدت پایدار بماند. این نیروها خاورمیانه را تا آستانه جنگ پیش برده‌اند.
در برابر نیروهایی که خواهان بحرانی‌تر شدن وضعیت هستند و ابایی از جنگ‌افروزی ندارند چه باید کرد؟ مهم‌ترین مساله مقاومت و ایستادگی در برابر جنگ‌طلبان است. مقاومت در برابر نیروهایی که با زبان فریبنده ناسیونالیسم بر خصومت‌ها می‌افزایند. ناسیونالیسم افراطی و فاشیسم پیش از هر چیزی ما ساکنان خاورمیانه را تهدید می‌کند. تجربه جنگ‌های یک قرن اخیر پیش روی ماست.
تنها راه، مقاومت ملی و منطقه‌ای در برابر این نیروها و در همه کشورهاست؛ نیروهایی که نسبت چندانی با دموکراسی و همزیستی فرهنگی ندارند. تا زمان استقرار نظمی جدید، نظمی که تکلیف بخش عمده این اختلاف‌ها را حل کند باید در برابر جنگ مقاومت کرد.
hedayati.mohammad@yahoo.com
سایر اخبار این روزنامه