روزنامه جهان صنعت
1396/09/19
صنعت نشر گرفتار ندانم‌کاری دولت؛
گروه بازرگانی- نبود سیاست‌های کارآمد و همچنین عدم مدیریت مناسب در حوزه تنظیم بازار کار را به جایی رسانده که طی روزهای اخیر رسانه‌ها به خصوص رسانه‌های مکتوب و کاغذی که خود منبعی برای بیان دغدغه‌ها و مشکلات مردم قلمداد می‌شوند، دچار مشکل شده و به دلیل بی‌توجهی‌های دولت، در خطر نابودی قرار گرفته‌اند چراکه بازار کاغذ این روزها با چالش‌های متعددی روبه‌رو شده است. از اول سال‌جاری تا کنون، قیمت کاغذ در بازار با افزایش 25 درصدی روبه‌رو شده چراکه نه تنها در زمینه واردات این کالا موانع زیادی توسط دولت ایجاد شده بلکه بی‌توجهی به تولیدکنندگان داخلی و همچنین نوسان نرخ ارز، قیمت تمام شده کاغذهای تولید داخل را نیز با افزایش قابل توجهی روبه‌رو کرده است. البته واقعیت این است که خمیرکاغذ پالپ یا اصطلاحا همان خمیرپالپ مثل نفت نوعی ماده خام محسوب میشود که قیمت جهانی دارد و اندک تغییری در قیمت‌های جهانی می‌تواند کشورهایی را که حتی توانایی تولید کاغذ را هم دارند، دچار مشکل کند. خبرها حاکی از آن است که این قیمت اخیرا افزایش زیادی داشته است و تاثیر زیادی بر قیمت نهایی کاغذ گذاشته در حالی که قیمت قبلی کاغذ در بازار به دلیل رکود و عدم مصرف و سفارش زیادی که بود، واردکنندگان اکثر کاغذها را با ضرر می‌فروختند.وابستگی به خمیر پالپ
از این رو اگرچه ایران دومین کشور پس از چین است که توانسته به تولید کاغذ دست پیدا کند و در این زمینه صاحب تکنولوژی و نوآوری شود اما به گفته کارشناسان، تولید صددرصدی کاغذ در کشور ممکن نیست و حتی کاغذهای تولید داخل نیز باید مواد اولیه خود یعنی همان خمیرپالپ را از طریق واردات تامین کنند. بنابراین با توجه به اینکه اخیرا قیمت جهانی کاغذ، افزایش 20 درصدی را تجربه کرده است، در سراسر دنیا آشفتگی و گرانی کاغذ رخ داده که با توجه به این موضوع می‌توان گفت افزایش قیمت کاغذ منحصر به ایران نیست و در خیلی از کشورها با گرانی کاغذ روبه‌رو هستیم.
اما این در حالی است که در ایران علاوه بر افزایش قیمت جهانی کاغذ، اقدامات دیگری توسط دولت صورت گرفته که چالش‌های تولیدکنندگان، واردکنندگان و مهم‌تر از آن مصرف‌کنندگان را با عمق بیشتری روبه‌رو کرده است. به گفته غلامرضا شجاع نماینده تشکل‌های صنعت چاپ استان‌های کشور، یکی از دلایل گران شدن کاغذ، گران شدن خمیر کاغذ و کاغذ وارداتی به صورت جهانی است. به طوری که از دی ماه سال گذشته، قیمت مواد اولیه کاغذ حدود 150 تا 190 دلار در هر تن افزایش پیدا کرده است که بر گرانی کاغذ بی‌تاثیر نبوده است و طبق آخرین اطلاعات قرار است این قیمت‌ها در ماه ژانویه باز هم در هر تن تا ١٠٠ دلار گران‌تر شود.
مشکلات ارز مبادله‌ای
اما از دلایل اصلی گران شدن کاغذ می‌توان به افزایش قیمت ارز مبادله‌ای اشاره کرد که بر این اساس در ابتدای سال، هر دلار سه هزار و 100 تومان بود اما امروز به سه هزار و 530 تومان رسیده است. بنابراین افزایش قیمت ارز مبادله‌ای از ابتدای سال تا امروز را می‌توان نخستین و مهم‌ترین دلیل گرانی کاغذ در کشور معرفی کرد. در این میان یکی دیگر از دلایلی که باعث گرانی کاغذ شده این است که تعدادی از کارخانه‌های تولید کاغذ در چین برای حفظ محیط‌زیست و جلوگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی تعطیل شده‌اند و چین که روزی صادرکننده کاغذ بود، امروز کاغذ وارد میکند و تعطیلی این کارخانه‌ها در گرانی کاغذ نقش داشته‌اند.
مافیا در واردات کاغذ
با توجه به دلایل ذکر شده اگرچه حذف ارز مبادله‌ای واردات کاغذ و نوسان در آن، باعث تلاطم در بازار کاغذ شد و بازار را چند روز با تلاطم‌های شدید روبه‌رو کرد اما واقعیت این است که باید برای کمک به تولید داخل و همچنین مقابله با بازار کاذب در این خصوص، نظارت دولت در این زمینه بیشتر باشد چراکه به دلیل اقتصاد بیماری که در داخل ایران وجود دارد، در مقطعی که ارز دولتی وجود داشت، عده‌ای وارد این بازار شدند که اصلا ربطی به آن نداشتند. به عنوان مثال حتی بانک‌ها، ارگان‌های نظامی و هر کسی که پول داشت، تصور می‌کرد باید به این بازار وارد شود که به دنبال آن، بازار آشفته‌ای در سال 1392 و 1393 به وجود آمد. البته در حال حاضر هم برخی منابع آگاه، معتقدند که واردات کاغذ چندان ارتباطی به سازمان‌ها و دستگاه‌ها ندارد و توسط مافیا اداره میشود.
تصمیماتی برای آرامش بازار
با این حال، دولت موظف است برای جلوگیری از ضربه به تولید داخلی و همچنین مقابله با بحران بازار کاغذ، سیاست‌هایی را مد نظر قرار دهد که منافع همه گروه‌ها را تا حدی تامین کند. شاید به همین خاطر بود که طی چند روز اخیر با توجه به اینکه قیمت انواع کاغذ به‌ویژه برای مصارف روزنامه و مجله در هفته‌های اخیر رشد خیره‌کننده‌ای داشت و بسیاری از مدیران روزنامه‌ها و مجلات و همچنین ناشران کتاب را با دشواری زیاد مواجه کرد، حسن یونس سینکی، معاون بازرگانی داخلی وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد که برای تنظیم بازار کاغذ پنج تصمیم گرفته شد که به آرامش بازار خواهد انجامید. وی با بیان اینکه اجازه افزایش تعرفه واردات کاغذ داده نمی‌شود، اظهار کرد: ارز مبادلاتی به میزان مورد نیاز برای واردات کاغذ تخصیص داده خواهد شد. همچنین مقرر شد سند طرح جامع تنظیم بازار کاغذ تدوین شود، تا با اجرای آن در چهار سال آینده بازار با حداقل نوسانات به فعالیت خود ادامه دهد، چرا که حمایت از مصرف‌کنندگان کاغذ شامل ناشران، مطبوعات، کتب درسی و سایر فعالان فرهنگی برای دولت اهمیت بالایی دارد و نباید در این بخش با چالش مواجه شوند. سینکی همچنین گفت که برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی در زمینه به‌روز‌رسانی تجهیزات و رسیدن به سطح رقابت با جهان، برنامه‌ریزی خواهد شد و این موضوع از طریق دولت برای اختصاص منابع پیگیری میشود.
گرانی کتاب و دفترچه‌های درسی
اما این گفته‌ها در حالی است که به دلیل بازی‌های وزارت ارشاد و همچنین بازار کاذب و آشفته کاغذ، رسانه‌های کاغذی برای تامین کاغذ با مشکلات زیادی روبه‌رو و تنها قادر به تامین کاغذ مورد نیاز خود برای چند روز آینده هستند. همچنین برخی رسانه‌ها از تعداد صفحات نشریه خود کاسته‌اند. در این میان دفترچه‌های درسی و همچنین کتاب طی روزهای اخیر با افزایش قیمت قابل توجهی روبه‌رو شده است که این موضوع می‌تواند میزان مطالعه در کشور ما که در شرایط فعلی در رتبه غیر قابل قبولی قرار دارد را بیشتر در معرض تهدید قرار دهد.
این در حالی است که به گفته ابوالفضل روغنی گلپایگانی، رییس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا، این سندیکا مخالف واردات نیست چرا که به هر حال بخشی از تامین نیاز داخل باید از طریق واردات تامین شود ولی مشکل اینجاست که واردکنندگان از پرداخت ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند، در حالی که تولیدکنندگان داخلی باید این رقم را پرداخت کنند که چنین موضوعی سبب شده رقابت نابرابری بین محصولات تولیدی داخل و محصولات وارداتی پیش آید. در این میان تولیدکنندگان کاغذ از عدم حمایت تعرفهای و مشکلات مربوط به تامین نقدینگی گلایه دارند. این در حالی است که همه کشورها از صنایع داخلی‌شان دفاع می‌کنند و سعی دارند با تمرکز بر تولید داخل، رشد ناخالص داخلی و همچنین رشد سرانه ملی کشور خودشان را افزایش دهند.
دولت نگاه خود را اصلاح کند
همچنین نگاهی به تحولات اخیر نشان می‌دهد که در فروردین ماه سال‌جاری رییس‌جمهور در بازدید از کارخانه تولید کاغذ در بهشهر از خودکفایی ایران در تولید کاغذ سخن گفت اما هیچگاه هماهنگی لازم بین دستگاه‌های دولتی در دولت یازدهم و در ادامه دولت دوازدهم برای حمایت تعرفهای از تولیدکنندگان کاغذ شکل نگرفته است. از این رو با توجه به اینکه ایران در مجموع به دو میلیون تن کاغذ نیاز دارد، بیش از یک میلیون و ۳۰۰هزار تن از این نیاز از طریق واردات تامین میشود و تولیدکنندگان کشور سهم ۷۰۰هزار تنی در تولید کاغذ ایران دارند در حالی که به گفته آنها توانایی افزایش ظرفیت تولید در داخل کشور نیز وجود دارد اما باید دولت در این زمینه نگاه خود به تولید داخل را اصلاح کند.
در این میان لازم است دولت برای کاهش هزینه‌های خود برخی از سیاست‌هایش را اصلاح کند. به عنوان مثال وزارت آموزش‌و‌پرورش به بهانه‌های متعدد، به دنبال این است که کاغذ داخلی نخرد یا اینکه دولت بهترین کاغذ را صرف تبدیل به کتاب درسی میکند که تنها 9 ماه قرار است استفاده شود. بر همین اساس روغنی گفت. ما چون پول نفت داریم، دولت دست در جیبش میکند و می‌گوید بروید و بهترین کاغذ را بخرید و آن را تبدیل به کتاب درسی 9 ماهه کنید. در حالی که در دنیا اصلا این‌گونه نیست و چنین چیزی رخ نمی‌دهد.
حذف بخش خصوصی حتی در رسانه‌ها
واقعیت این است که دولت همواره از کاهش تصدی‌گری و توجه به بخش خصوصی در موارد مختلف صحبت به میان می‌آورد اما در عمل، اقداماتی را انجام می‌دهد که بخش خصوصی را متحمل ضررهای فراوانی میکند و در نهایت منجر به حذف آنها از فرآیندهای اقتصادی میشود. در حال حاضر نیز بخش خصوصی واقعی در کشور در همه حوزه‌ها و به خصوص در زمینه مطبوعات و رسانه‌ها متحمل شدیدترین ضربه و آسیب ناشی از سیاست‌های دولت هستند. بر همین اساس چندی پیش علی‌اکبر روح‌نواز، سخنگوی انجمن روزنامه‌نگاران مسلمان خواستار تدابیر دولت برای مقابله با بحرانی‌تر شدن وضعیت مطبوعات بخش خصوصی به دنبال افزایش قیمت کاغذ شد.
ارشاد مسوولیتی برای خود قائل نیست
این اظهارات به این دلیل مطرح میشود که مطبوعات بخش خصوصی طی سال‌های اخیر به سختی روزگار می‌گذرانند و حتی حمایت وزارت ارشاد را هم به درستی در اختیار ندارند. تا جایی که به گفته روح‌نواز، معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد اگرچه وظیفه پشتیبانی و حمایت مادی و معنوی از مطبوعات و نیز تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کالاهای مطبوعاتی را بر عهده دارد و باید مدافع حقوق آنان باشد اما طی چهار سال گذشته اقدام قابل توجهی نه برای خبرنگاران و نه برای مدیران رسانه‌ها انجام نداده و گویی مسوولیتی برای خود قائل نیست.
بنابراین به طور کلی اگر قرار باشد که دولت دوازدهم به سیاست‌های نابسامان خود همچنان ادامه داده و حتی رسانه‌ها و مطبوعات کشور را هم که تمام تلاش خود را برای بیان دغدغه‌های مردم و همچنین اصلاح مشکلات موجود قرار می‌دهند دچار مشکل کند، نه تنها تعداد صفحات مطبوعات آب می‌رود و تیراژ آنها دچار مشکل میشود بلکه نمی‌توان به قضاوت درستی در مورد عملکرد دولت در حوزه‌های مختلف به خصوص معاونت مطبوعاتی ارشاد دست یافت.
دلالان، برنده اصلی
علیرضا مناقبی*- در حالی که هر گونه اخلال در بازار سبب افزایش هزینه تمام‌شده واردات میشود و منفعت ناشی از این افزایش هزینه را مستقیم به جیب دلالان و فرصت‌طلبان هدایت میکند، دولت گاهی سیاست‌هایی را در پیش می‌گیرد که نه‌تنها به نفع تولیدکنندگان داخلی و واردکنندگان شناسنامه‌دار نیست بلکه مصرف‌کنندگان را دچار مشکلات فراوان میکند. از این رو طی روزهای اخیر بازار کاغذ با چالش‌های زیادی روبه‌رو شده که در نهایت موجب ایجاد بازار سیاه کاغذ شده و فعالان بخش خصوصی را در خصوص تامین کاغذ دچار مشکل کرده است. این در حالی است که در واقع زمانی که بازار به این صورت دچار تنش شده و قیمت نهایی کاغذ وارداتی به کشور بالا می‌رود، علاوه بر اینکه مصرف‌کننده نهایی متضرر میشود، واردکنندگان رسمی هم قربانی اختلال بازار می‌شوند.
البته در مورد گرانی کاغذ علت‌های زیادی مطرح است که می‌توان در این خصوص به افزایش قیمت جهانی کاغذ اشاره کرد. در حال حاضر بخشی از آشفتگی بازار کاغذ به موضوع افزایش قیمت جهانی کاغذ باز‌می‌گردد. در این میان چین به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده کاغذ در جهان مطرح است و اخیرا دولت این کشور برای واردات مواد اولیه تولید کاغذ، محدودیت‌هایی را وضع کرده که نتیجه آن، افزایش قیمت این کالا در بازارهای جهانی بوده است. از سوی دیگر در طول چند ماه اخیر شاهد افزایش قیمت دلار بوده‌ایم، این در حالی است که قیمت کاغذ در طول یک سال اخیر تقریبا ثابت بوده است. نتیجه‌ای که از افزایش قیمت دلار و نیز افزایش قیمت جهانی کاغذ می‌توان گرفت همین است که قیمت این کالا شروع به بالا رفتن کند. اما در این میان موضوعی که فارغ از موضوع افزایش نرخ ارز و بالاکشیدن قیمت جهانی، سبب التهاب بازار کاغذ شد، شاید به گمانه‌زنی‌ها در خصوص حذف ارز مبادله‌ای از واردات کاغذ و همچنین بحث احتمال افزایش تعرفه واردات آن باز‌می‌گردد که سبب کاهش عرضه کاغذ در بازار شده است. در واقع ابهام در سرنوشت واردات است که بازار را به هم ریخته و آشفته ساخته است. این در حالی است که برخی افراد و گروه‌ها معتقدند که واردات کاغذ به جهت حمایت از تولید داخلی باید محدود شود. اما نکته بسیار مهم در این خصوص آن است که تولید باید بر اساس مزیت نسبی و رقابتی در کشور شکل گیرد. برپایه این باور، از آنجا که تولید کاغذ، فرآیندی است که نیاز به مصرف آب زیاد دارد، در شرایط خشکسالی که گریبانگیر کشورمان شده است، شاید واردات کاغذ، استراتژی موثرتری به نسبت تولید کاغذ باشد که البته این به معنای واردات بی‌رویه و غیر‌مدیریت‌شده نیست. نکته مهم دیگری که در این باره وجود دارد این است که تولیدکنندگان داخلی حداکثر می‌توانند پاسخگوی ۲۰ درصد نیاز کاغذ چاپ و تحریر کشور باشند. بنابراین همچون سایر کالاها، هرگونه محدودیت‌زایی در مسیر واردات، نتیجه‌ای جز نابسامانی بازار در پی نخواهد داشت که باید در این خصوص با برنامه‌ریزی و تفکر بیشتری جلو رفت.
* رییس مجمع واردات
سایر اخبار این روزنامه
مشکل سپنتا نیکنام را در مجمع حل می کنیم
درخواست عفو زاغری و فروغی روی میز قوه قضاییه
جدیدترین آمار خرید و فروش مسکن تهران در آذرماه؛
برنامه اشتغال فراگیر دولت برای بخش‌های خصوصی و تعاونی؛
نماینده اصولگرا:
تلاش های روسیه برای جذب گردشگران ایرانی؛
مشترکین وضعیت خطوط خود را بررسی کنند؛
تخم‌مرغ در مدار گرانی
چه جلافت‌ها!
نامه محمود خاوری به ملت!
اصلاحات از مسیر بودجه
یارانه نقدی همچنان قربانی می‌گیرد
هشدار نسبت به انتفاضه سوم
صنعت نشر گرفتار ندانم‌کاری دولت؛
انتصاب پرانتقاد «مهدی داوری» به عنوان ریاست سازمان آتش‌نشانی؛
دور ماندن مدیران کشور از واقعیت‌ها
