تبعات منطقه‌ای تصمیم ترامپ

دکتر صلاح‌الدین هرسنی*‪-‬ رییس‌جمهور آمریکا در تصمیم جدید خود بیت‌المقدس را رسما به‌عنوان پایتخت اسراییل اعلام کرد و خواهان آن شد که سفارت باید از تل‌آویو به اورشلیم انتقال یابد؛ رویدادی که با مخالفت شدید جامعه جهانی به ویژه کشورهای عربی مواجه شد، به‌گونه‌ای که بسیاری از کشورها با صدور بیانیه‌هایی جداگانه اعلام کردند با این تصمیم مخالف هستند و هیچ برنامه‌ای برای تبعیت از آن و انتقال سفارت خود به بیت‌المقدس ندارند‌‌.
اگرچه ترامپ به اتخاذ تصمیم‌های غیرقابل پیش‌بینی و غیرمسوولانه عادت دارد اما تردیدی نیست که این تصمیم هم همانند سایر تصمیم‌های گذشته او فاقد تدبیر و عقلانیت سیاسی است‌‌. آن‌گونه که از روانشناسی و رفتارشناسی ترامپ برمی‌آید، به نظر می‌رسد تصمیم را بیشتر برای نمایش و ژست‌های سیاسی و در راستای عمل به وعده انتخاباتی اتخاذ و اعلام کرده است تا نشان دهد به آنچه در موسم رقابت‌های انتخاباتی گفته است، عمل می‌کند و به آن وفادار است‌‌. به واقع ترامپ با اتخاذ این گونه تصمیم‌ها و ایجاد هیاهو تلاش دارد با سرپوش گذاشتن بر مشکلات و مصائب داخلی آمریکا‌، برای آینده مشروعیت سیاسی خود زمان بخرد‌‌ چراکه او هم‌اینک در میان الیت و افکار عمومی جامعه آمریکا با بحران مشروعیت روبه‌رو است و در قیاس با سایر روسای جمهور آمریکا با توجه به مدت حضورش در کاخ سفید از پایین‌ترین میزان محبوبیت برخوردار است‌‌.
با این همه تصمیمی که ترامپ برای فلسطین گرفته، بیانگر آن است که او تحت‌تاثیر افکار نیرو‌های دست راستی در آمریکا به این اقدام و تصمیم دست یازیده است‌‌. این تصمیم ترامپ نشان می‌دهد عزم آمریکا برای تحریف واقعیت‌های تاریخی غیرقابل انکار در دوران رییس‌جمهور آمریکا جدی است‌‌. از سوی دیگر این اقدام ترامپ بیانگر خروج از گفت‌وگوهای صلح و همچنین نقض تمام قطعنامه‌ها و توافقات بین‌المللی و دوجانبه است‌‌. به این ترتیب با اقدام و تصمیمی که ترامپ گرفته است، می‌توان گفت آمریکا به میزان اسراییل در ایجاد بحران و اشغالگری اراضی فلسطینیان نقش و سهم دارد‌‌.
با همه شتابزدگی و فقدان عقلانیتی که در تصمیم جدید ترامپ وجود دارد، باید گفت این اقدام تبعات و پیامد‌های منطقه‌ای دارد که بیشتر در راستای سرشت سیاست در خاورمیانه و همچنین جزر و مد تحولات در سرزمین‌های اشغالی قابل ارزیابی است‌‌. در گام نخست و طبق انتظارها، تبعات این تصمیم ترامپ روند صلح و ثبات منطقه را با تهدید مواجه می‌کند و روند مذاکرات صلح و سازش را در وضعیت دشواری قرار می‌دهد و حتی موجب نادیده گرفتن بخش شرقی بیت‌المقدس از سوی آمریکا که فلسطینی‌ها بر آن ادعا دارند، می‌شود‌‌. در سطحی دیگر این تصمیم موجب بروز ناآرامی و خشونت‌هایی در منطقه می‌شود که نشانه‌های آن هم‌اینک در سرزمین‌های اشغالی پیداست‌‌. همچنین این تصمیم ترامپ ضمن نزدیک کردن فتح و حماس به هم، آتش‌های انتفاضه را در قدس اشغالی و کرانه باختری شعله‌ور می‌کند‌‌. هم‌اینک و با توجه به واقعیت‌های پیامد کوتاه‌مدت ترامپ، موج جدید انتفاضه در پاسخ به تصمیم ترامپ در حال شکل‌گیری است‌‌. محققا در انتفاضه جدید ملت فلسطین نوعی هم‌افزایی از سوی ایران و سایر جریان‌های مقاومت وجود دارد که می‌تواند سیاست‌های تخاصمی آمریکا و جریان‌های دست راستی اسراییل را به چالش کشد‌‌.


اما بخشی از تبعات و پیامد‌های این تصمیم ترامپ، بیشتر متوجه اعراب است‌‌. واقعیت آن است که کشور‌های عربی موافقتی با این تصمیم ترامپ ندارند‌‌. مسلما واقعیت امروزی پیامد تصمیم ترامپ این کشور‌ها را در درون مرزهای 1967 و در برابر اسراییل قرار می‌دهد‌‌. این وضعیت نه‌تنها به نفع اسراییل نیست بلکه می‌تواند به اجماعی جهانی در حمایت از فلسطین تبدیل شود‌‌. نظر به آنکه مواضع همه کشورها و سازمان‌های عربی و اسلامی با سطح تهدیدات و چالش‌هایی که علیه بیت‌المقدس وجود دارد یکسو نیست، لازم است این مواضع برای دفع فتنه ترامپ به هم نزدیک شوند در غیر این صورت امید به تحقق صلح و استقرار ثبات با توجه به جنس بحران در این قسمت از جغرافیای منطقه، کمرنگ و چه‌بسا دیریاب یا با مشکل مواجه خواهد شد‌‌.
*مدرس علوم سیاسی و روابط بین الملل
‏S.Harsani.k@gmail.com