اروپا و برجام موشکی

دکتر صلاح‌الدین هرسنی* - امانوئل ماکرون، رییس‌جمهور‌ فرانسه به تازگی برنامه موشکی بالستیکی ایران را مغایر با مصالح امنیتی اروپا دانسته و در همکاری تنگاتنگ با آمریکا و دیگر شرکای ذی‌نفع اروپایی یعنی آلمان و انگلستان خواهان مذاکره بابت برنامه توسعه‌یابنده موشکی ایران شده است. ماکرون اخیرا اعلام کرده است که ما هرگز در مورد ایران ساده نخواهیم بود ولی از سیاست‌هایی که می‌تواند منجر به بی‌ثباتی و تنش بیشتر در منطقه شود، جلوگیری خواهیم کرد. بدون تردید برنامه موشکی ایران از نظر تروئیکای اروپایی در زمره و از جنس سیاست‌هایی است که می‌تواند منجر به بی‌ثباتی در منطقه شود.
به نظر می‌رسد با اعلام مواضع امانوئل ماکرون بابت برنامه موشکی، چالش تروئیکای اروپایی با ایران وارد فاز تازه‌ای شده است. چنین چالشی بیشتر ناشی از مواضعی است که ایران آن را در برابر خواسته غرب اعلام کرده است. در این ارتباط ایران اعلام کرده است که هیچ‌گاه توان دفاعی خود را به مذاکره نمی‌گذارد‌ چراکه توان موشکی و برنامه توسعه‌یابنده آن موضوعی است که خارج از برجام است، لذا از‌سر‌گیری آن نه‌تنها برای تقویت توان دفاعی ضروری است، بلکه با توجه به مفروضه‌های سنت رئالیسمی، ابزار و مکانیسمی است که می‌تواند برای خود یاری و توان بازدارندگی در دنیای پر‌آشوب و نظم آنارشیک بین‌الملل و منطقه به‌کار گرفته شود.
از شواهد و قراین پیداست که دو علت اساسی در پشت خواسته تروئیکای اروپایی در توقف برنامه موشکی وجود دارد؛ علت اول ناشی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های امنیتی است و علت دوم در ارتباط با برجام است. در علت اول تروئیکای اروپایی از قابلیت‌ها و توانایی‌های ایران با توجه به تغییر در تاکتیک برنامه‌های موشکی به خوبی آگاهی دارند و می‌دانند که ایران در راستای تعقیب و تحقق دکترین دفاعی خود از لاک دفاعی خارج شده و به روش آفندی و تهاجمی عملا برای امنیت خود در برابر تهدیدات مقابله می‌کند. لذا تداوم این وضعیت می‌تواند سیاست‌های اروپا و آمریکا را در این زمینه پیچیده‌تر کند و منافع حیاتی آنها را در محیط‌ها و حوزه‌های منطقه‌ای‌ مورد هدف قرار دهد. ساخت موشک‌های بردی و هدف‌زن موید این حقیقت است. در علت دوم که به برجام مربوط است، دلیل خواسته اروپا آن است که برنامه‌های موشکی ایران بیشتر جنبه تحریک‌آمیز دارد که می‌تواند خلاف روح برجام باشد. آنان این‌گونه اقدام‌های تحریکی ایران را نامنطبق و در مخالفت با قطعنامه 2231 شورای امنیت می‌دانند. لذا باور دارند که با عدم عقب‌نشینی ایران در برنامه موشکی، ماندن آنها در کنار ایران برای حفظ برجام با مشکل مواجه می‌شود.
آن‌گونه که پیداست، هدف اصلی اروپا در مخالفت اعلامی جدید خود بابت برنامه موشکی، عقیم‌سازی و محدود‌سازی راهبرد‌ها و توان دفاعی ایران و در نهایت ایجاد مسایل مناقشه‌انگیز جدید علیه ایران و نیز فشار بر ایران برای شروع مذاکرات موشکی یا همان پذیرش برجام موشکی است. معنی و مفهوم این خواسته اروپا آن است که فشار بر ایران این بار با برنامه موشکی دنبال می‌شود و در عین ‌حال اروپا با چنین رفتاری این پیام را برای ایران ارسال می‌کند که اگر به درخواست مذاکره موشکی پاسخ مثبت ندهد، فشار مشروط اروپایی‌ها همگام با آمریکایی‌ها، دوچندان و مضاعف خواهد شد. بنابر‌این فشار بر ایران برای پذیرش برجام موشکی مناسب‌ترین و در عین حال مطمئن‌ترین مسیری است که اروپا را با آمریکا در مقابله با ایران نزدیک و همسو می‌کند. از طرف دیگر اروپا سیاست همسوسازی ایران با سیاست‌های مطلوب غرب را دنبال می‌کند.


*مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com