روزنامه تفاهم

تاثیرفضای مجازی بر فرهنگ کتابخوانی


 سیده مینا دیوبند
Mina.divband@yahoo.com

 ظهور تکنولوژی و گسترش فضاهای مجازی در عصر حاضر، همواره موافقین و مخالفین زیادی به همراه دارد. از زمانی که اینترنت وارد زندگی انسان ها شده است، دگرگونی عمیق و اساسی در بخش های مختلف زندگی جوامع بشری ایجاد کرده است. عده ای بازتاب این تغییرات را مثبت و در راستای پیدایش و تکامل آرمان های انسانی می دانند و عده ای نیز این فضا را نوعی تغییر به سمت روزمرگی و زوال فرهنگی می پندارند. هنوز روزگار چندانی از عمر فضاهای مجازی نمی گذرد که توانسته جایگاه و نقش مهمی در تعاملات فرهنگی به خود اختصاص دهد. در حال حاضر کاربران فضای مجازی زمان زیادی را برای استفاده از فضای مجازی و مرور مطالب در صفحات وب اختصاص می دهند، اما براستی این زمان زیاد برای مرور مطالب می تواند جای فرهنگ کتاب و کتابخوانی را در جامعه بگیرد؟ در این زمینه فرآیند کتابخوانی نیز متاثر از این فضا بوده و به دلیل ویژگی های خاص فضای مجازی و نوظهور بودن آن جذابیت هایی برای نسل حاضر به همراه دارد.


امروزه الزام وجود کتاب در سبد فرهنگی خانواده های ایرانی امری ضروری است  و این در حالی است که ماهواره ها و رسانه های مدرن بالاخص فضاهای مجازی جایگزین کتاب و کتابخوانی شده است. کارشناسان معتقدند
 بهره برداری نادرست از فضای مجازی می تواند یکی از موانع کتابخوانی در کشور باشد. بحران آمار پایین مطالعه روزانه در ایران از یک سو و تلاش مسوولین برای افزایش آن از سوی دیگر باعث استفاده هرچه بیشتر از ظرفیت های فضای مجازی برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی می شود . بر همگان روشن است که مطالعه و کتابخوانی یک راه کم هزینه و موثر در افزایش آگاهی و بالا بردن کیفیت زندگی افراد می باشد.
برای بهره برداری درست از فضای مجازی و بالا بردن سرانه مطالعه، افزایش کتاب های الکترونیک نقش بسزایی ایفا می کند. تجارب کشورهای توسعه یافته نشان می دهد، چنانچه ذائقه ی افراد جامعه با کتابخوانی آشنا شود، بعد از گذشت زمان، جامعه مطالعه عمیق و سیستماتیک را به مطالعه کم عمق و سطحی ترجیح می دهد. جبهه گرفتن و مقاومت در برابر فضای مجازی نه تنها دردی را دوا نمی کند بلکه با دور شدن از فضای کتابخوانی ، ضربه های جبران ناپذیری به فرهنگ جامعه وارد می شود. دنیای نشر الکترونیک کتاب ویژگی هایی دارد که توانسته تا حدودی خلا گرانی قیمت کتاب و حتی کمبود کتاب مناطق مختلف کشور را پر کند. کامل بودن منابع، دسترسی راحت و ارزان بودن از جمله مسائلی است که قدرت انتخاب مخاطب را در فضای مجازی بالاتر می برد. هرچند امروزه برای مقابله با نرخ کاهش کتابخوانی در جهان، کتابخانه های دیجیتالی بسیاری راه اندازی شده اند، اما همچنان مطالب جذاب و متنوع در فضای مجازی یکی از موانع پیش روی استفاده از این کتابخانه ها به شمار می رود.
در این راستا برخی از کارشناسان با نگاهی انتقادی به تأثیرات سوء فضای مجازی بر فرهنگ کتابخوانی معتقدند که یک دهه قبل روزنامه خوانی رایج بود، اما در چندسال اخیر اقبال به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بسیار زیاد شده است.
البته بعضی نیز می گویند: مقایسه ی آمار
 کتاب های فیزیکی و الکترونیکی نشان می دهد با وجود گسترش مطالعه کتاب های الکترونیکی هنوز کاهشی در رشد کتاب فیزیکی در دنیا رخ نداده است. جالب توجه این است که عده ای که به خواندن کتاب های الکترونیکی روی می آورند، اصلا کتاب نمی خوانند و این خود نقطه قوتی در بالا رفتن سرانه ی مطالعه در کشور است. البته رعایت حق نشر در کانال های تلگرامی در فضاهای مجازی از جمله قوانین مصوبی است که تصویب آن باید در راس امور قرار گیرد. چرا که عدم رعایت این امر ناشران ما را به ورطه نابودی می کشاند.
البته طی بازنگری‌هایی که روی سیستم شابک از سال گذشته انجام شد،‌ چند پروژه کلان از سال گذشته تعریف شد که در دستور کار قرار گرفت‌، سیستم شابک در سه سال گذشته، تغییرات نرم‌افزاری بسیاری کرد،‌ مهم ترین
 آن این بود که فرآیند دریافت شابک صد درصد الکترونیک شده و دیگر به صورت دستی انجام نمی‌شود،‌ اما خلاءهایی هم در سیستم وجود دارد که باید رفع شود.
 طی چند سال گذشته یکی از معضلات و مشکلات این بود که اساساً‌  ناشران الکترونیک و ناشران کتاب‌های صوتی از شابک کتاب‌های چاپ شده قبلی استفاده می‌کردند و برای تولید آثارشان به جهت مشکلات زیرساختی که در دریافت مجوزهای نشر از وزارتخانه وجود داشت، خیلی علاقه‌مند نبودند که وارد سیستم شابک شوند و از شابک جدید استفاده کنند واین امر، مساله ای نیست که بتوان براحتی از آن عبور کرد. زیرا شابک الکترونیکی شناسنامه کتاب بوده و به آن هویت می بخشد. با گسترش کتاب خوانی و کتاب های الکترونیکی  می توان خلا نبودن امکانات در بسیاری از روستاها در امر آموزش و  پرورش و کتابخانه ها پر نمود. ما هرگز نمی توانیم جلوی تکنولوژی های نوین را بگیریم، ولی می توانیم با مدیریت درست از آن به بهترین نحو استفاده کرده و بهره مند شویم. البته نباید از محتوای خوراک فرهنگی که فضای مجازی در اختیار کاربران قرار می دهد، غافل شد. انتظار می رود، دستگاه های ذیربط با مدیریت و نظارت قوی بر این محتوا، کنترل کامل داشته  تا استفاده از کتاب های مجازی الکترونیک به جای کتب فیزیکی نتیجه معکوس نداشته باشد.
لازم به ذکر است، اگر فرهنگ کتاب خوانی در کودکان یک جامعه نهادینه شود، مطمئنا نسلی خواهیم داشت که فرزندان خود را با این فرهنگ آشنا خواهند کرد.امروزه شاهد هستیم کودکان یک جامعه پیش از آنکه با کتاب و فرهنگ کتابخوانی آشنا شوند، استفاده از اینترنت را آموزش می بینند، تا جایی که کودک قبل از خواندن و نوشتن، استفاده از فضای مجازی را یاد می گیرد.
لاجرم از چنین کودکانی نمی توان انتظار داشت که کتابخوانی را بر مرور مطالب همراه با عکس در فضای مجازی ترجیح بدهند، از این رو بایستی اقدامی صحیح از سوی مسوولین و متولیان این امر در جامعه صورت بگیرد.در واقع باید به گونه ای عمل کرد، که فضاهای مجازی؛ فرصتی برای رشد و مطالعه باشد نه تهدید. وبطور کلی همزمان با مطالعه ی کتاب های چاپی، حوزه نشر الکترونیکی نیز رشد و توسعه یابد.  سردبیر*
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
افزایش ۳۵ درصدی حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی (خراسان)به امید دیدارِ «یسنا» (شهروند)پرونده‌ای که باز است (اعتماد) کابینه تناقض‌ها و کلاهی که سرشان گذاشتند (یادداشت روز) (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
ترخیص برنج وارداتی به شرط دارا بودن " شناسه کالا " و " برچسب اصالت " اختصاص 12.6هزار میلیارد ریال تسهیلات به صنعت ترغیب مردم چین به سوی مصرف‌گرایی تاخیر روزانه در اجرای رجیستری یعنی واردات ۳۰هزار موبایل قاچاق ائتلاف‌های ترانزیتی و افکار عمومی در ایران اعتراض فعالان اقتصادی به حراج سکه رکورد تاریخی بورس طرح "روستا- تعاون" راه ماندگاری مردم در روستاها سرعت مجاز در جاده‌ها کاهش می‌یابد اعتراض فعالان اقتصادی به حراج سکه نیروگاه‌های برق‌آبی در مسیر توسعه مبارزه با پولشویی؛ از موضوعات مهم عرصه بین الملل بازار کار برای جذب نیرو مساعد نیست تاثیرفضای مجازی بر فرهنگ کتابخوانی