آینده دشوار لبنان

دکتر صلاح‌الدین هرسنی*- سعد حریری به دنبال اعلام استعفای غیر‌منتظره خود در ریاض، امروز به لبنان باز‌می‌گردد و قرار است در مراسم استقلال این کشور حضور ‌یابد. بنا به اخبار و منابع این روز‌های لبنان و منطقه، حریری نه از روی اراده و میل باطنی خود بلکه به اجبار و تحت فشار مقامات ریاض به کشورش بازمی‌گردد. بنابراین تنها خواسته مقامات ریاض آن است که حریری با بازگشت به بیروت بدون ارائه جزییات از حضور دو هفته‌ای خود در ریاض به صورت رسمی و قانونی استعفای خود را اعلام کند.
به این ترتیب و با توجه به واپایشی که از سوی مقامات ریاض بر رفتار و نوع کنش حریری در بیروت صورت می‌گیرد، به نظر نمی‌رسد وی از تصمیمش باز‌گردد و این فرضیه از شایعه حصر فرزندان حریری در ریاض و ترس از گسترش آن قوت می‌گیرد. این وضعیت بیانگر آن است که عزم حریری در استعفا و کناره‌گیری از کسوت نخست‌وزیری جدی است و او بازی کردن در زمین ریاض و همچنین قرار گرفتن در جناح‌بندی‌های منطقه‌ای به محوریت عربستان را بر سایر گزینه‌های پیش‌رو ترجیح می‌دهد.
بدون تردید وجود علقه و وابستگی‌های بسیار شدید بین خاندان حریری و خاندان سعودی یک علت تعیین‌کننده برای این رفتار و تصمیم حریری است. بنابراین مهم‌ترین پیام این رفتار آن است که او از سیاست‌های ریاض در لبنان برای مقابله با ایران و حزب‌الله رضایت دارد. حال اگر بازگشت حریری به بیروت نتواند منجر به تغییر مواضع او شود، باید گفت که ریاض در بازی گرفتن حریری برای پیشبرد مطامع و اهداف خود در هندسه ژئوپلیتیک غرب آسیا توفیق یافته است.
محققا سناریویی که با کارگردانی ریاض و بازیگری حریری به نمایش درآمده است، نمی‌توان نتیجه‌ای جز خدشه‌دار شدن اعتبار حریری و لطمه به جایگاه حزب مستقبل در سپهر سیاست لبنان و همچنین آینده‌ای دشوار را برای لبنان در جغرافیای پرآشوب و ملتهب منطقه انتظار داشت. واقعیت آن است که عربستان در این سناریو، نگاه ابزاری و فرصت‌طلبانه‌ای به حریری داشته و از آنجا که عادت به خوار و قربانی کردن مهره‌ها و زیردستان خود در صحنه‌ها و موقعیت‌های مختلف دارد، تلاش کرده از او در مقابل حزب‌الله و ایران چهره‌ای ناکارآمد و ضعیف بسازد. به این ترتیب با توجه به مجموعه‌ای از شواهد پیداست که حریری خودخواسته و شتابزده قربانی اصلی این سیاست و رقابت ریاض در تصاحب رهبری خاورمیانه در مقابل ایران شده است. از سوی دیگر از آنجا که ریاض در پایان این سناریو تلاش دارد دولتی متناسب با اهداف و برنامه‌های منطقه‌ای خود روی کار آورد، بنابراین تصاعد و تزاید تنش برآیند طبیعی و منطقی تلاش عربستان در لبنان است. در این شرایط بدیهی است که تقابل و تنش بین عربستان و حزب‌الله و ایران تشدید شود. در سطح دیگر این استعفا و بروز نشانه‌های آشکار آن، منجر به بروز تنش‌های جدید و تشدید اختلافات گذشته بین گروه‌ها و جریان سیاسی لبنانی می‌شود. بالطبع در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت که انتخابات پارلمانی پیش‌رو در زمان مقرر خود برگزار شود. محققا تعویق و تاخیر برگزاری انتخابات در این کشور که چالش بزرگی برای تشکیل دولت است، بر مشکلات داخلی لبنان خواهد افزود.


برخلاف آنچه رییس پارلمان لبنان گفته است، بازگشت حریری به بیروت، کلید حل بحران لبنان نیست و به تبع آن، امیدها به بازگشت آرامش و ثبات و تفاهم و همزیستی مسالمت‌آمیز آن هم در هفتاد‌‌و‌چهارمین سالگرد بهار استقلال این کشور هم به افول می‌گراید.
* مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com