تصمیم‌گیری برای سوریه پس از داعش

«جهان‌صنعت»- مذاکرات سیاسی با هدف دستیابی به صلح در سوریه از ابتکارات جمهوری اسلامی ایران است که بر این اساس تاکنون هفت دور مذاکره سوری در آستانه پایتخت قزاقستان با سرپرستی ایران، روسیه و ترکیه برگزار شده است. این مذاکرات از اواخر سال گذشته آغاز شد و با تداوم آن، صلح وثبات به مناطقی از سوریه بازگشت و با توافق برای ایجاد چهار منطقه کاهش تنش در این کشور، روند برقراری صلح سرعت بیشتری گرفت. براساس همین گفت‌وگوها تاکنون در مناطقی از سوریه آتش‌بس اجرا و بر سر هیاتی ناظر بر اجرای صحیح آتش‌بس توافق شده است. طی چند روز اخیر نیز مقامات و دیپلمات‌های سه کشور ایران، ترکیه و سوریه رایزنی‌های فشرده‌ای را برای یافتن راه‌حل مسالمت‌آمیز برای بحران سوریه پشت‌سر گذاشتند تا در نهایت برای اجلاس امروز سران سه کشور ایران، روسیه و ترکیه مقدمات لازم فراهم شود. از رایزنی حسین جابری انصاری معاون وزیر امور خارجه کشورمان گرفته تا ملاقات وزیران خارجه سه کشور در آنتالیای ترکیه همه این دیدارهای مقدماتی نشان‌دهنده تلاش سه‌جانبه قبل از برگزاری اجلاس سوچی برای حل بحران سوریه بوده است. البته نباید از اجلاس کارشناسان ارشد سه کشور ضامن روند آستانه که 27 آبان‌ماه در تهران برگزار شد، غافل ماند. اجلاسی که در آن سه کشور پیش‌نویس پایانی روسای جمهورشان را مورد بررسی قرار دادند تا در چنین روزی سران ایران، روسیه و ترکیه به عنوان موسسان روند صلح آستانه در شهر سوچی روسیه پس از سرکوبی نهایی تروریست‌ها در سوریه، گردهم آیند و موضوعات مربوط به حل‌وفصل سیاسی مسایل سوریه و برقراری صلح در این کشور را بررسی کنند؛ نشستی که در سطح حضور روسای جمهور سه کشور جهت حل بحران سوریه برای نخستین‌بار برگزار می‌شود و انتظار می‌رود نتایج بسیار جدی‌تری به دنبال داشته باشد.
نشست‌های مقامات نظامی
دیروز سرلشکر محمد باقری، رییس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، سپهبد والری گراسیموف، رییس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه و ژنرال خلوصی آکار رییس ستاد ارتش ترکیه در نشست سوچی آخرین اوضاع سوریه را با توجه به اجرای توافق‌های به دست آمده در روند صلح آستانه مورد بررسی قرار دادند. در این نشست موضوعاتی همچون وضعیت مناطق چهارگانه کاهش تنش در سوریه و رعایت آتش‌بس در این مناطق و نیز وضعیت مبارزه با تروریسم در مناطق مختلف سوریه در دستور کار قرار داشت. در خبرهای مربوط به برنامه برگزاری این دیدار اعلام شده بود که راهکار مشترک برای ادامه روند پاکسازی گروهک‌های تروریستی و تکفیری و بازگشت مجدد امنیت و ثبات پایدار به سوریه بررسی شده است. پیش از برگزاری نشست، سرلشکر محمد باقری، رییس ستاد کل نیروهای مسلح ایران به همراه مهدی سنایی سفیر ایران در روسیه با سپهبد والری گراسینوف، رییس ستاد کل ارتش روسیه دیدار کرد.
در واقع نشست روسای ستاد مشترک ایران، روسیه و ترکیه هم مقدمه‌ای برای نشست امروز است که در شهر سوچی برگزار می‌شود.


دست بالا را داریم
دیروز محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت درباره مذاکرات سوچی به روزنامه «جهان‌صنعت» گفت: «اکنون با توجه به اینکه ما در موضع بالا در منطقه قرار داریم برای ساماندهی و چگونگی مدیریت سیاسی در این کشور با هماهنگی‌هایی که با سوریه شده قرار است به یک جمع‌بندی با مقامات در روسیه و ترکیه برسیم. پیشنهادی از ایران به روسیه و پیشنهادی هم روس‌ها مطرح می‌کنند و باید در این زمینه به جمع‌بندی برسیم. بالطبع الان بهترین کار سکوت است تا بفهمیم چه توافق جمعی حاصل می‌شود.»
انتقاد روحانی به اتحادیه عرب
رییس‌جمهور نیز در سخنانی بر اهمیت نقش‌آفرینی دیپلمات‌ها در اجلاس آستانه در بازگرداندن صلح و آرامش در منطقه تاکید و به برگزاری نشستی سه‌جانبه با حضور روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه در زمینه مبارزه با تروریسم و ایجاد صلح در منطقه اشاره کرد و گفت: امروز در روسیه روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه کنار یکدیگر جمع می‌شوند و برای آینده سوریه و منطقه با یکدیگر مشورت می‌کنند. روحانی با تاکید بر اینکه ریشه‌کن شدن بنیان داعش در منطقه خبر بسیار خوبی برای مردم منطقه از جمله مردم ایران است، خاطرنشان کرد: در این راه کار اصلی را مردم و ارتش عراق و سوریه و مردم لبنان انجام دادند اما کشورهایی از جمله جمهوری اسلامی ایران نیز تلاش در این زمینه را وظیفه خود می‌دانستند.
او در ادامه صحبت‌های خود با انتقاد از برگزاری نشست وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه عرب با موضوع حمله موشکی یمن به ریاض اظهار کرد: جای تاسف است که در شرایطی که مردم منطقه با ریشه‌کنی داعش کار بزرگی انجام داده‌اند، وزرای خارجه یک تشکیلات پوسیده و بی‌رمق و بی‌اثر به نام اتحادیه عرب دور هم جمع شوند و تمام فکرشان این باشد که چرا مردم یمن که بعد از دو سال در معرض بمباران قرار داشتند، یک موشک به سمت ریاض پرتاب کردند و از این موضوع اظهار تاسف کنند.
روحانی با ابراز انزجار از مطالب مطرح‌شده در جلسه اخیر وزرای خارجه اتحادیه عرب گفت: آن زمان که مردم عراق به دست داعش گرفتار شدند، آن زمان که مردم سوریه در دیرالزور و حلب سرشان بریده شد و آن روز که مردم یمن زیر بمباران شدید بودند یا آن روز که در ارتفاعات لبنان تروریست‌ها حاکم شدند و مردم لبنان را تهدید می‌کردند، اتحادیه عرب کجا بود؟
رییس‌جمهور تصریح کرد: جای تاسف است که عده‌ای که خود را مسلمان و عرب می‌دانند، دور هم جمع شوند و از یک پاسخ دندان‌شکن مردم مظلوم یمن اظهار تاسف کنند. آنها تمام غصه‌شان این است که چرا مردم، مبارزان و ارتش یمن موفق شدند برد موشک اسکادی که در انبار خود داشتند را افزایش دهند. او همچنین با ابراز تاسف نسبت به عملکرد اتحادیه عرب گفت: آیا تنها مردم عربستان عرب هستند و مردم یمن، سوریه، لبنان، عراق و نیز فلسطینیان عرب نیستند؟
اما رییس مجلس شورای اسلامی که برای شرکت در دهمین مجمع عمومی مجالس آسیایی به ترکیه سفر کرده است، درخصوص نشست امروز سران سه کشور ایران، ترکیه و روسیه در سوچی گفت: این موضوع گام مهمی برای تثبیت شرایط و حل مساله جنگ داخلی سوریه محسوب می‌شود. علی لاریجانی اظهار کرد: در نتیجه عملکرد این سه کشور در سوریه، بخش مهمی از گروه‌های تروریستی را از سوریه بیرون رانده و آرامش را در آن کشور برقرار کرد. او نشست سران ایران، روسیه و ترکیه با حضور بشار اسد در سوچی را نقطه عطفی در مساله جنگ داخلی سوریه ارزیابی کرد و افزود: پس از ماجراجویی چندین ساله‌ای که در عراق و سوریه انجام شد، برخی کشورها در صف مقدم مبارزه با تروریسم بودند و زمانی که ایران به تنهایی در یک دوره‌ای در خط مبارزه با گروه‌های تروریستی بود، برخی کشورهای دیگر حتی تلویحی به ما اعتراض می‌کردند که چرا این‌گونه رفتار می‌کنیم اما به مرور با درک خطر این گروه‌های تروریستی، این کشورها هم به جرگه مبارزه با تروریسم پیوستند یا حداقل از حمایت‌های خود از گروه‌های تروریستی دست برداشتند. لاریجانی اضافه کرد: فکر می‌کنم ایران، ترکیه و روسیه یک جمع خوب و مکمل هم هستند و اگر این روند همکاری‌ها درخصوص سوریه را ادامه دهند، می‌توانند در آسیا نقش‌آفرینی‌های مهم‌تری نیز داشته باشند.
راه‌حل بحران
حمیدرضا ترقی*- خوشبختانه کشورهای منطقه به‌ویژه ایران و ترکیه و روسیه توانستند در پی مذاکرات مربوط به سوریه دستاوردهای خوبی بدون حضور آمریکا داشته باشند. این نشان‌دهنده اقتدار و توانمندی جمهوری اسلامی ایران و روسیه و ترکیه برای حل مسایل منطقه‌ای است. از فرصت همگرایی و هماهنگی‌ای که بین این سه کشور در رابطه با مسایل سوریه وجود دارد، باید برای ایجاد ثبات و امنیت در سوریه طی فرآیند دموکراتیک که در واقع بتواند ثبات سیاسی در کشور پدید آورد، استفاده شود. یقینا بهترین راه برای حل بحران سوریه این است که اولا دخالت کشورهای خارجی در سوریه و در سرنوشت آن قطع شود، ثانیا به نظرات گروه‌های سیاسی که از طریق مذاکرات سیاسی می‌خواهند مسایل داخلی سوریه حل شود، توجه شود. در نهایت جایگاه آقای بشار اسد به عنوان رییس‌جمهور تا زمان برگزاری انتخابات مجدد تقویت و تثبیت شود و در مجامع بین‌المللی با اتهاماتی که به ارتش و دولت سوریه در ارتباط با استفاده از سلاح شیمیایی مطرح می‌شود، برخورد شود. قطعا ممکن است در جلسه امروز سوچی با توجه به شرایطی که در سوریه رخ داده و ضعف‌هایی که ناشی از قانون اساسی آن کشور است، بحث‌هایی پیرامون تشکیل کنگره ملی و تغییرات قانون اساسی مورد بررسی قرار گیرد ضمن اینکه آقای بشار اسد آمادگی لازم را برای اصلاح قانون اساسی دارد ولی فرآیند اصلاحات باید با دقت و توجه طی شود تا تمامیت ارضی و جایگاه سوریه در معاملات منطقه تضعیف نشود.
* کارشناس مسایل بین‌الملل