ائتلاف غیرممکن علیه ایران

امیر ساعدی‌داریان*- از منازعه اعراب و اسراییل به‌عنوان «رام‌نشدنی‌ترین منازعه» جهان یاد می‌شود و تاریخ شاهد درگیری‌های زیادی میان آنها بوده اما حال در میان بهت بازیگران حتی عرب منطقه‌ای، یک مقام اسراییلی از همکاری میان اسراییل و عربستان سخن می‌گوید و البته این اتحاد توجیهی جز مقابله با ابرقدرت منطقه ندارد. عربستان برای احیای جایگاه خود در خاورمیانه تنش‌ها با ایران را به اوج رسانده و اسراییل گمان می‌کند با غنیمت شمردن این فرصت می‌تواند با نزدیک شدن به دشمن تاریخی خود به آرزوی دیرینه‌اش دست یابد.
محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان که در آینده نزدیک پادشاه می‌شود، با اتکا به رییس‌جمهور جنگ‌طلبی که در آمریکا روی کار آمده، در کوبیدن بر طبل جنگ از هیچ اقدامی دریغ نکرده و حال که زمزمه‌های کناره‌گیری پادشاه سعودی و نزدیک شدن هرچه بیشتر وی به قدرت به گوش می‌رسد، اسراییلی‌ها دست‌به‌کار شده و از غیرممکن‌ها سخن می‌گویند.
طی روزهای اخیر اسراییل احتمال همکاری استراتژیک با سعودی‌ها علیه ایران، گروه‌های افراط‌گرا و دیگر تهدیدهای مشترک را مطرح کرده است. مطمئنا می‌توان احتمال همکاری میان اسراییل و کشورهای عرب منطقه برای ایجاد یک فضای استراتژیک جدید را مطرح کرد اما دلایل قابل‌توجهی وجود دارد که نسبت به توانایی کابینه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل در برداشتن گام‌های جدی جهت حل‌وفصل موضوع فلسطین که برای تسهیل یک موفقیت معنادار استراتژیک و دیپلماتیک ضروری است، تردید کنیم. به هر صورت بخش محوری منازعه اعراب و اسراییل، همان منازعه فلسطین- اسراییل است.
شاید یکی از مهم‌ترین نشانه‌های تلاش اسراییل برای همکاری با عربستان، گفت‌وگوی رییس ستاد مشترک ارتش اسراییل با یک پایگاه خبری برجسته سعودی باشد که طی آن از تهدیدهای مشترک منطقه‌ای، به‌خصوص ایران سخن گفته و پیشنهاد همکاری اطلاعاتی با عربستان را مطرح کرد. اقدام دیگری که اسراییل برای نخستین بار انجام داده، حمایت از قطعنامه سازمان ملل در مورد سوریه است که از سوی عربستان مطرح شد. ضمن اینکه بیانیه‌های تند و انتقادی مفتی عربستان، عبدالعزیز الشیخ علیه حماس به‌شدت مورد تحسین وزیر ارتباطات اسراییل قرار گرفته است.


اما زمانی که رییس ستاد ارتش اسراییل می‌گوید این رژیم خواهان همکاری اطلاعاتی با کشورهای عرب منطقه است یعنی در شرایط فعلی هنوز چنین اتفاقی رخ نداده یا شاید منظورش این است که تماس‌های پنهانی در مورد امور اطلاعاتی وجود دارد اما بسیار محدود است. اما همه این گمانه‌زنی‌ها منتج به همان نتیجه‌ای می‌شود که در بالا ذکر شد. روابط عمیق‌تر و آشکارتر میان این دو بازیگر منطقه مستلزم پیشرفتی قابل‌توجه در مورد فلسطین است. در غیر این صورت هیچ دلیلی برای شکل‌گیری یک اتحاد محکم و آشکار علیه یک تهدید مشترک وجود ندارد.
سه دلیل مهم برای این الزام وجود دارد؛ نخست اینکه نه‌تنها جمعیت عرب بلکه دولت‌های عرب به‌شدت با فلسطین احساس همدردی دارند. دوم اینکه چنین اقداماتی بدون پیشرفت فرآیند صلح فلسطین برای کشورهای عربی غیرممکن است و سوم اینکه مساله فلسطین همچنان بی‌ثبات‌کننده و مورد سوءاستفاده گروه‌های افراطی مانند القاعده و داعش قرار می‌گیرد.
با توجه به اینکه طرف عرب بسیار محتاط عمل کرده، اسراییل در مورد چنین فعل‌وانفعالاتی سروصدا به راه انداخته و از عبارت «متحدان عرب سنی ما» استفاده می‌کند که به‌شدت اغراق‌آمیز است اما مردم هر دو طرف به‌خصوص در جهان عرب را به شنیدن این‌گونه عبارات عادت می‌دهد. اما نتانیاهو و کابینه‌اش تاکنون نتوانسته‌اند پایانی بر این مناقشه بگذارند چراکه مسیر صلح اسراییل و اعراب از فلسطین می‌گذرد و حال اگر این رژیم خواهان ایجاد یک همکاری استراتژیک جدید است، باید هزینه‌اش را بپردازد. در غیر این صورت باز هم بزرگ‌ترین برنده این مناقشات، تهران خواهد بود.
* عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی
Amir_saedi_d@yahoo.com