روزنامه جهان صنعت
1396/07/22
نگاهی به گردشگری سلامت در ایران؛
سعید نوروزجو- گردشگری پس از صنعت نفت و خودروسازی، سومین صنعت بزرگ دنیا به شمار می‌رود و ایران در این حوزه از ظرفیت‌های بسیار زیادی برای کسب درآمد برخوردار است. گردشگری به شاخه‌های مختلفی تقسیم میشود که امروزه در دنیا گردشگری سلامت یکی از مهم‌ترین این شاخه‌هاست. ایران نیز قصد دارد در سال‌های پیش رو سرمایه‌گذاری هدفمندی در این حوزه داشته باشد. البته این در گرو برنامه‌ای مدون برای پیشرفت صنعتی است که آنطور که باید و شاید مهم شمرده نشده است.جهان صنعت در گفت و گو با محمد پناهی نایب رییس انجمن توسعه گردشگری سلامت چشم‌انداز این شاخه مهم از صنعت گردشگری را بررسی کرد.گردشگری سلامت
سازمان جهانی گردشگری (unWTO) به طور خاص، گردشگری سلامت را چنین تعریف می‌کند: استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه فرد (با استفاده از آبهای معدنی، آب و هوا یا مداخلات پزشکی) منجر میشود و در مکانی خارج از محل سکونت فرد- که بیش از ۲۴ ساعت است- به طول می‌انجامد. مقوله گردشگری سلامت فراتر از گردشگری درمانی است. آبهای گرم و معدنی و لجن‌درمانی همراه با امکانات طبیعی نیز شامل مقوله گردشگری سلامت است. شعار جهانی توریسم سلامت، امکانات و خدمات در حد کشورهای جهان اول یا پیشرفته و قیمت‌ها و هزینه‌ها در حد کشورهای در حال توسعه و جهان سوم است. گردشگری سلامت از زمان یونان و روم باستان وجود داشته و سپس به بسیاری از کشورهای اروپایی و نقاط دیگر دنیا توسعه یافته است. از زمان باستان، افراد زیادی به منظور فراغت روحی و درمان به مجاورت رودخانه و آبهای معدنی می‌رفتند. آبهای گرم از قدیم‌الایام با آرامش و تجدید قوای جسمی و روحی انسان همراه بوده است. استفاده‌‌کنندگان از این‌گونه آب‌ها، قرن‌هاست که در آبهای گرم آب‌تنی می‌کنند و از آب چشمه‌های معدنی می‌نوشند.
گردشگری سلامت به دو بخش گردشگری پزشکی و گردشگری طبیعت‌درمانی تقسیم میشود.
گردشگری پزشکی
طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری، توریسم پزشکی یعنی سفر به منظور درمان بیماری‌های جسمی یا انجام نوعی از عمل‌های جراحی زیر نظر پزشکان در بیمارستان‌ها یا مراکز درمانی. گردشگری پزشکی از زیرشاخه‌های گردشگری سلامت است. این نوع سفر از اوایل ۱۹۹۰ به دلایل مختلفی همچون جهانی شدن و آزاد‌سازی تجارت، تغییرهای نرخ ارز در اقتصاد، در نتیجه محبوبیت کشورهای آسیایی از این حیث و بحران‌های اقتصادی در منطقه کشورهای آسیایی (که سبب شد بیشتر به این صنعت توجه شود) رایج شد. قیمت یکی از اصلی‌ترین فاکتورهای موفقیت توریسم پزشکی است. برای نمونه، بیشترین دلایل سفرهای پزشکی آمریکایی‌ها به دلیل قیمت‌های ارزان در سایر کشورهاست. عمل اسپینال فیوژن در آمریکا قیمتی حدود ۶۲ هزار دلار دارد. در حالی که همین عمل جراحی در مالزی برابر است با 6 هزار دلار. زمان و سرعت نیز از عوامل بسیار مهم هستند. در کانادا، زمان انتظار برای عمل جراحی مفصل ران برابر است با ۲۶ هفته در نوبت ماندن، در حالی که همین عمل در سنگاپور، تایوان یا هند، در عرض چند روز پس از پذیرش بیمار قابل انجام است.
محدودیتی برای ارائه خدمات پزشکی نداریم
دکتر محمد پناهی در گفت‌و‌گو با «جهان صنعت» در رابطه با محدودیت‌های ارائه خدمات پزشکی به توریست‌ها گفت: «ساختار نظام سلامت و گردشگری سلامت به گونه‌ای است که مطلقا خدمات پیوند اعضا را به توریست‌ها ارائه نمی‌کنیم.»
او این موضوع که عده‌ای توریست با شناسنامه‌های جعلی به ایران سفر می‌کنند تا پیوند عضو انجام دهند را تکذیب کرد و گفت چنین چیزی امکان ندارد.
او در رابطه با هزینه‌های خدمات پزشکی به توریست‌ها گفت: «گردشگران خارجی تقریبا دو برابر ایرانی‌ها برای خدمات پزشکی هزینه می‌کنند. بعضی از مراکز پول کمتری دریافت می‌کنند، چیزی نزدیک به تعرفه بیمارستان‌های خصوصی برای ایرانی‌ها و بعضی دیگر ممکن است تا دو برابر تعرفه‌ها را افزایش دهند. بنابراین تعرفه بیماران خارجی حدودا یک تلورانس دو برابری دارد.»
صدور مجوز برای پذیرش بیماران خارجی
پناهی در رابطه با نوع پذیرش بیماران خارجی توضیح داد: «در بحث پذیرش بیماران بین‌الملل با دو مقوله مواجه‌ایم؛ یکی بحث بیمارستان‌های دولتی است که در این مورد اولویت با بیماران ایرانی است. وزارت بهداشت و مراکز درمانی دولتی مکلف‌اند به بیماران داخلی خدمات دهند و مازاد آن را بیمار خارجی پذیرش می‌کند. دوم بحث بیمارستان‌های خصوصی است که در ایران زیر‌ساخت‌های بسیار خوبی وجود دارد و در حال حاضر نیز ارائه خدمات به بیماران خارجی با شرایط مطلوبی در حال انجام است. یکی از کارهای مفیدی که وزارت بهداشت در این مدت انجام داده این است که برای 200 بیمارستان تخصصی و فوق‌تخصصی مجوز ای‌پی‌دی صادر کرده است. یعنی این بیمارستان‌ها بخش پذیرش بیماران بین‌الملل را دارند و تمام استاندارد‌های لازم برای پذیرش بیماران خارجی در این بخش وجود دارد.»
نایب رییس انجمن توسعه گرشگری سلامت در رابطه با آمار گردشگران سلامت در ایران اعلام کرد: «به دلیل اینکه ما پرتال جامع گردشگری سلامت نداریم و گردشگری سلامت یک مقوله بین‌بخشی است و بیش از پنج دستگاه در این مقوله درگیر هستند، آمار دقیقی وجود ندارد، اما به طور متوسط سالانه حدود 500 هزار نفر گردشگر سلامت به ایران سفر می‌کند.»
او ادامه داد: «در ایران حوزه‌های پزشکی که بیشترین مراجعه‌کننده خارجی را دارد، جراحی پلاستیک و زیبایی، عمل قلب، چشم‌پزشکی، اورلوژی نازایی و ارتوپدی هستند.»
گردشگری طبیعت‌درمانی
سفر درمانی به مراکز دارای منابع و خدمات درمانی طبیعی تحت نظارت پزشک را گردشگری طبیعت‌درمانی می‌گویند. این منابع و خدمات طبیعی شامل چشمه‌های آب گرم، دریاچه نمک، آفتاب درخشان، لجن طبی، ماساژ طبی، حمام گیاهی و همچنین محیط زیست زیبا، پاک و آرام به منظور بهبود بیماران پوستی، تنفسی، روماتولوژی، عضلانی یا گذراندن دوران نقاهت بعد از درمان و عمل‌های جراحی صورت می‌گیرد. به لطف خدا، طبیعت متنوع ایران انواع و اقسام منابع طبیعت‌درمانی را در اختیار انسان‌ها گذاشته است. درحال حاضر در ایران مراکز بسیاری وجود دارد که در کنار منابع طبیعت‌درمانی، امکانات اقامتی، رفاهی و نظارت پزشکی را برای گردشگران آماده کرده‌اند تا گردشگران بتوانند در آرامش و رفاه کامل از این نعمت‌های خداوند استفاده کنند.
نایب رییس انجمن توسعه گردشگری سلامت در رابطه با گردشگران طبیعت‌درمانی و ظرفیت‌های طبیعی ایران توضیح داد: «در بحث گردشگری سلامت، مقوله گردشگری درمانی و پزشکی بسیار مثبت و رو به رشد است و ما سالانه درآمد ارزی خوبی از این راه کسب می‌کنیم. بخش دیگری که اخیرا فعال شده و آیین‌نامه‌های آن در حال عملیاتی شدن است، توریسم طبیعت‌درمانی است. خوشبختانه طب سنتی ما هم در قالب گردشگری طبیعت‌درمانی می‌گنجد و ظرفیت منحصر به فردی است که ایران از آن برخوردار است. علاوه بر این در حوزه‌های غارهای نمک، مراکز لجن‌درمانی، جنگل‌درمانی، چشمه‌های آب گرم و... ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه‌ای در ایران وجود دارد. اکنون با ایجاد سلامت‌کده‌های طب سنتی در این حوزه جهش پیدا کرده‌ایم و مراجعات بسیار زیادی از کشورهای آلمان، کانادا، کویت، امارات، آذربایجان، گرجستان و ترکیه داریم.»
چارچوب دهکده‌های سلامت مشخص نیست
محمد پناهی در رابطه با دهکده‌های سلامت در ایران گفت: «در حوزه دهکده‌های سلامت مباحث پیچیده‌ای وجود دارد. یک بحث کلی به اسم دهکده سلامت مطرح شده است اما هنوز آیین‌نامه، مقررات و ضوابطی در خصوص اینکه دهکده سلامت حاوی چه چیزهایی باشد، نداریم. اگر هم این دهکده‌ها در نقاطی از ایران تاسیس شده، مجموعه‌های خامی هستند که هنوز شکل و شمایل واقعی خود را پیدا نکرده‌اند. به نظر می‌ر‌‌سد در این حوزه باید کارهای کارشناسی علمی، تحقیقات میدانی و مطالعات تطبیقی انجام شوند تا بتوانند این قالب‌ها را بومی‌سازی کنند. مثلا دهکده سلامت در شمال ایران ظرفیت جنگل‌درمانی دارد ولی همین دهکده سلامت در سرعین ظرفیت آب‌درمانی دارد. بنابراین دهکده‌های سلامت به نسبت اقلیم‌ها باید طراحی شوند.»
او با انتقاد از چارچوب‌های قانونی گردشگری سلامت مطرح کرد: «معضل بزرگی که وجود دارد، این است که به جهت اینکه ما چارچوب‌های قانونی مشخصی برای متولیان گردشگری سلامت نداریم، بنابراین شورای گردشگری سلامت به جهت اینکه مصوبه هیات دولت را ندارد، عملا فاقد قدرت اجرایی و نظارت است. اگر بخواهیم در بحث گردشگری سلامت صاحب جایگاه خوبی شویم، نباید تمام بار آن به دوش سازمان میراث فرهنگی یا وزارت بهداشت باشد. باید یک مرجع بالادستی با اختیارات کامل، بودجه لازم و قدرت نظارت بر تمام فرآیندهای گردشگری سلامت وجود داشته باشد.»
چشم‌انداز
در ایران متولیان گردشگری پزشکی شامل سه نهاد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، وزارت بهداشت و درمان و وزارت امور خارجه میشود. توسعه و گسترش توریسم پزشکی نیازمند همیاری و همکاری بیشتری (در مقایسه با سایر کشورها) است که تاکنون این هماهنگی به شکل کاملی وجود نداشته است.
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی تا سال ۲۰۱۱ میلادی، سالانه ۵۰ میلیاد دلار از طریق توریسم پزشکی عاید کشورهای مقصد شد. در مورد ایران نیز اعتقاد بر این است که ایران توانایی جذب سالانه حدود یک میلیون توریست پزشکی را دارد که این مقدار برابر با درآمدی معادل هفت میلیارد دلار برای کشور خواهد بود.
محمد پناهی در رابطه با درآمد ایران از گردشگری سلامت به «جهان صنعت» گفت: «محاسبات اولیه نشان می‌دهد درآمد ایران از این حوزه در سال گذشته حدودا 2/1 میلیارد دلار بوده است. به اعتقاد من این ظرفیت تا هفت میلیارد دلار قابلیت گسترش دارد. برای اینکه به این چشم‌انداز در این حوزه برسیم، باید نگاه متولیان و مدیران ارشد کشور به حوزه گردشگری با رویکرد گردشگری سلامت باشد.»
سایر اخبار این روزنامه
تحلیل اکونومیست از گسترش نفوذ رهبر چین در مقابل انزوای آمریکا؛
ترامپ پایبندی ایران به تعهداتش را تایید نکرد؛
اختلاف قوه قضاییه و وزارت اطلاعات بر سر مذاکره‌کننده هسته‌ای؛
دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور تاکید کرد؛
موافقت دادگاه فدرال شیکاگو با درخواست کاخ سفید؛
نگاهی به گردشگری سلامت در ایران؛
یک آسیب‌شناس عنوان کرد؛
پایان هفته نهم لیگ برتر فوتبال کشور؛
طلا و دلار و کاسبان تحریم!
نامه مردم ایران به روحانی!
گزارش جهان صنعت از نخستین نمایشگاه بین المللی صنعت چاپ و بسته بندی در شهر آفتاب؛
بخش خصوصی در مورد نحوه مدیریت بازار ارز هشدار داد؛
مسیریابی اشتباه
الزامی برای اقدام متقابل با آمریکا نیست
مسیریابی اشتباه
مشاور نظامی پوتین تاکید کرد؛
ترامپ پایبندی ایران به تعهداتش را تایید نکرد؛
اختلاف قوه قضاییه و وزارت اطلاعات بر سر مذاکره‌کننده هسته‌ای؛
پایان هفته نهم لیگ برتر فوتبال کشور؛
حرف‌های توخالی ترامپ
