راهبرد جدید کاخ سفید؛

نادر کریمی‌جونی- به نظر نمی‌رسید میان مقامات ایالات متحده درباره توافق هسته‌ای با ایران و تعهداتی که واشنگتن باید در این‌باره انجام دهد، تناقض وجود داشته باشد. بالاخره پس از اخبار ضدونقیض و موضع‌گیری‌های متضاد اعضای کاخ سفید و نمایندگان سنا و کنگره، پایبندی ایران به تعهداتش در توافقنامه هسته‌ای از سوی دونالد ترامپ تایید شد. بر این پایه تحریم‌هایی که به موجب توافق هسته‌ای از سوی ایالات متحده به حالت تعلیق درآمده، به مدت چهار ماه دیگر همچنان در تعلیق خواهد ماند.
اما در عین حال دونالد ترامپ باید در هفته‌های آینده و در اکتبر گزارش دوره‌ای به کنگره ارائه کند و طی آن، تاثیر اجرای برجام بر امنیت ملی ایالات متحده، میزان پایبندی ایران به تعهداتش و دیدگاه‌های کاخ سفید در این‌باره را به کنگره گزارش کند. آخرین نسخه این گزارش در ژوئیه گذشته به کنگره ارائه و در آن ضمن انتقاد از برخی فعالیت‌های منطقه‌ای و موشکی ایران بالاخره تصریح شد که تهران به مسوولیت‌ها و تعهداتش درباره توافق هسته‌ای عمل کرده است. این گزارش که هر 90 روز باید به کنگره ارائه شود، می‌تواند زمینه تداوم راهبرد فعلی یا تجدیدنظر در رویکرد آمریکا نسبت به توافق هسته‌ای را پدید آورد.
دونالد ترامپ دیروز وقتی تعلیق تحریم‌ها علیه ایران را برای 120 روز دیگر تمدید کرد، وعده داد که در گزارش 90 روزه که سررسید آن در اکتبر فرامی‌رسد، تصمیم‌های جدیدی علیه برجام و ایران اتخاذ خواهد کرد و آنچه پیش از این درباره ضرورت نابود ساختن توافق هسته‌ای گفته بود را در گزارش اکتبر خود به کنگره عملیاتی خواهد کرد. ترامپ در این باره تاکید کرده که همچنان معتقد است توافق هسته‌ای با ایران بدترین توافق تاریخ بوده و باید ایالات متحده از آن خارج شود.اما وجه عملی این لفاظی‌ها چیست؟ دونالد ترامپ به درستی دریافته که آنچه می‌خواهد را نمی‌تواند به سرعت عملیاتی و اجرا کند. رییس‌جمهور آمریکا همچنین فهمیده که توافق هسته‌ای با ایران که جز ایالات متحده، پنج کشور دیگر آن را امضا کرده‌اند و به آن پایبند هستند، مانند توافق دوجانبه واشنگتن- هاوانا نیست که ظهر یک روز تابستانی و در جمع مخالفان کشور مقصد، آن را لغو کند و تعهدات آمریکا درباره آن توافق را زیرپا بگذارد. ترامپ می‌داند که حتی اگر ایالات متحده از برجام خارج شود و تمامی تعهداتش در این‌باره را هم زیرپا بگذارد، توافق هسته‌ای با ایران همچنان باقی خواهد ماند و کشورهای دنیا از جمله کشورهای اروپایی به همکاری با تهران در ذیل این توافقنامه ادامه خواهند داد. از این بابت خروج آمریکا در اصل ماجرا که تداوم همکاری بین‌المللی با ایران و محترم شمرده شدن توافق هسته‌ای است، تغییری ایجاد نمی‌کند. در این صورت روشن است که خروج از برجام تنها ایالات متحده را منزوی می‌کند و حاصل دیگری نخواهد داشت.بر این پایه، آمریکا هیچ برنامه‌ای برای خروج از برجام یا لغو یکجانبه آن ندارد. چه در این صورت علاوه بر انزوا، قابلیت تاثیرگذاری بر جریان اجرای برجام را از دست خواهد داد و در آن صورت، سیاست‌های ایالات متحده در قبال ایران هسته‌ای، در واقع انفعالی از سیاست‌های کشورهای دیگر و از جمله سایر اعضای 1+5 در قبال ایران خواهد بود؛ مساله‌ای که جایگاه آمریکا در این موضوع را به نحو ملموسی تنزل می‌دهد.چنین به نظر می‌آید که واشنگتن حداقل به صورت شکلی می‌خوهد پایبندی خود را به توافق هسته‌ای تداوم بخشد تا نه فقط امکان تاثیرگذاری بر آن و حضور در حل و فصل این مساله بین‌المللی را برای خود حفظ کند بلکه از انزوای آمریکا در میان همپیمانانش نیز جلوگیری کند. در عین حال مقامات کاخ سفید بعد از ناامیدی درباره وادار کردن ایران به رفتار هیجانی و خروج از برجام، اکنون می‌خواهند گام به گام منافعی که از بابت این توافق عاید ایران می‌شود را نابود یا کمرنگ سازند. در این صورت و با استراتژی کنونی ایالات متحده، به مرور منافع و عواید ایران از توافق هسته‌ای به حداقل کاهش می‌یابد و در همان حال تعهدات ایران در سطح گذشته باقی خواهد ماند. این استراتژی البته ممکن است فشار داخلی به مقامات تهران را تشدید و جمهوری اسلامی ایران را به سوی انجام یک رفتار هیجانی و انفعالی راهنمایی کند.