روزنامه جهان صنعت
1396/06/25
انتقاد عضو سابق اتحادیه صادرکنندگان فرش از رکود بازار؛
نسترن یوسف‌بکیان- صنعت فرش یکی از آن صنایعی به شمار می‌رود که نه تنها ایران سابقه دیرینه و طولانی در آن دارد بلکه این کالا از دیرباز به عنوان نام و اعتباری برای فرهنگ و هنر ایرانی شناخته شده است و به قولی آبروی کشور به شمار می‌رود. از این رو همواره خارجی‌ها از خرید فرش ایرانی استقبال کرده‌اند به طوری که براساس آمارها در سال 74، بیش از یک میلیارد و 670 میلیون دلار سهم صادرات فرش ایران بوده که این رقم معادل یک سوم صادرات غیرنفتی در آن سال است. اما از سال 79 تاکنون روند نزولی بر صادرات فرش دستباف ایران حاکم شده تا جایی که در حال حاضر، سهم ما از بازار جهانی فرش به زیر 140 میلیون دلار رسیده است. کالایی که روزی ایران در جایگاه نخست صادرات آن قرار داشت، حالا با چنان چالش‌هایی روبه‌رو شده که در شرایط فعلی حتی بزرگ‌ترین تجار صادرکننده فرش، یا صادرات‌شان به صفر رسیده یا اینکه به طور کلی بساط تجارت خود را جمع کرده‌اند.این در حالی است که به گفته برخی از آنها، بازار صادراتی فرش تا قبل از دولت نهم و دهم پر‌رونق بود اما اقداماتی همچون واگذاری شرکت سهامی فرش ایران و ایجاد مقررات و موانع صادراتی، روز به روز جایگاه ایران در بازارهای صادراتی را متزلزل کرد، به طوری که طی سال‌های گذشته، فرش افغانستان، هند، پاکستان و چین جایگزین فرش ایرانی شده است. جایگزینی‌ای که به واسطه قیمت‌شکنی و سرقت نقشه فرش‌های اصیل ایرانی صورت گرفته و کیفیت و هویت فرش ایران را در بر نداشته است. از این رو، صادرات غیرنفتی کشور طی ماه‌های اخیر اوضاع خوبی نداشته و کاهش قابل توجهی را ثبت کرده است.
در این میان با وجود اینکه انتظار می‌رفت تا بعد از تحریم‌ها با باز شدن دروازه‌های صادراتی به روی کشور، شاهد افزایش صادرات کالاهای غیرنفتی همچون فرش، پسته، زعفران و محصولاتی از این دست باشیم اما واقعیت این است که هنوز زیر‌ساخت‌های مناسب اقتصادی در کشور مهیا نشده و توجه به کالاهایی مانند فرش که می‌تواند ارزآوری قابل توجهی برای ایران داشته باشد، آن‌طور که باید و شاید صورت نمی‌گیرد. از این رو حتی پس از برجام هم با اینکه کمی صادرات فرش به آمریکا انجام شد اما همچنان آمار صادراتی این کالا قابل ملاحظه نیست. این در حالی است که کاهش قدرت خرید مردم و گرانی روزانه کالاهای اساسی نیز دیگر در بودجه آنها، جایی برای خرید کالاهای لوکس مانند فرش دستباف باقی نگذاشته است. از این رو بازار داخلی فرش دستباف هم چندان تعریفی ندارد.
بر همین اساس سراغ یکی از تجار قدیمی و با‌سابقه فرش رفتیم تا علاوه بر آگاهی از اوضاع بازار فرش، دلیل مغفول ماندن این صنعت در شرایط فعلی را جویا شویم. به گفته محمدجواد مختارزاده که حدود 60 سال در کار صادرات نقش دارد، واگذاری شرکت فرش، ناآگاهی سفرای تجاری از صنعت فرش ایران، نبود بازاریابی مناسب در بازارهای جهانی توسط دولت و همچنین منفعت‌طلبی برخی دستگاه‌ها و سازمان‌ها همچون رسانه ملی باعث شده حتی کسی از برگزاری نمایشگاه فرش دستباف که اخیرا برگزار شد، اطلاع نداشته باشد. بنابراین طبیعی است که بازار صادراتی فرش ایران همچون گذشته پر‌رونق نباشد.
وضعیت صادرات فرش خوب نیست
عضو سابق اتحادیه صادرکنندگان فرش گفت: تا قبل از دولت‌های نهم و دهم که محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهور بود، اوضاع بازار فرش خوب بود و به همه دنیا فرش صادر می‌کردیم. اما از چند سال قبل، کم‌کم رکود آغاز شد به طوری که می‌توان گفت در حال حاضر وضعیت صادرات فرش خوب نیست.
وی اظهار کرد: البته بعد از برجام، کمی صادرات فرش به آمریکا انجام شد ولی قابل توجه نبود. همچنین از آنجا که این فرش‌ها ارزان‌قیمت بود، در صادرات غیرنفتی سهم قابل توجهی را به خود اختصاص نداد. بنابراین در شرایط فعلی خیلی نمی‌توان گفت که صادرات فرش داریم.
این صادرکننده فرش در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه از اول سال تا حالا چه میزان صادرات داشته‌اید، بیان کرد: از اول سال حتی یک فرش هم صادر نکرده‌ام چرا‌که دولت برای فرش ایران در بازارهای جهانی تبلیغات نمی‌کند. از این رو با صرفه‌جویی در خرج، این چند ماه را به یکسری کارهای مردمی اختصاص داده‌ام. این در حالی است که مردم توان خرید فرش دستباف را ندارند و معمولا زوج‌هایی که می‌خواهند زندگی مشترک خود را شروع کنند، نمی‌توانند فرش ابریشمی چند میلیون تومانی خریداری کنند. از این رو در بازار داخل هم فروش نداریم.
تغییر شغل فرش‌فروشی‌ها
مختارزاده با بیان اینکه همه مغازه‌های بازار عباس‌آباد روزی فرش‌فروشی بودند، گفت: اما طی ماه‌های گذشته به دلیل اینکه بازار فرش چندان حال و روز خوبی نداشت و کسبه هم بیکار بودند، برخی از مغازه‌ها بساط خود را جمع کردند و تغییر شغل دادند.
این فعال بازار در ادامه افزود: اگر اوضاع به همین منوال ادامه پیدا کند، ما هم ناچار می‌شویم بساط کار و کاسبی را جمع کنیم چرا‌که بنده به عنوان صادرکننده فرش بعد از 70 سال تجارت در این زمینه، نمی‌توانم کار دیگری انجام دهم یا شاهد تغییر شغل مغازه‌های اطراف خود باشم.
وی همچنین با بیان اینکه در حال حاضر برخی صاحبان ملک در هر حوزه‌ای، منفعت‌طلب شده‌اند، گفت: طبق قانون هر سه سال یک بار باید قیمت‌ها 10 درصد یا نهایتا 30 درصد افزایش پیدا کند اما صاحبان ملک به فکر سودهای 10 برابری هستند. این در حالی است که مستاجران نیز وقتی می‌خواهند از لحاظ شرعی، صاحبان ملک را راضی نگه دارند، باید هر مقدار پولی که او می‌خواهد را بدهند.
مختارزاده افزود: به عنوان مثال صاحب ملکی که ملکش تنها برای فرش‌فروشی در سند قید شده است، این روزها 20 میلیون پول می‌گیرد و اجازه می‌دهد مستاجر در مغازه هر کاری جز فرش‌فروشی انجام دهد. به همین دلیل است که بسیاری از مغازه‌های عباس‌آباد پول گرفتند و تغییر شغل دادند.
عضو سابق اتحادیه صادرکنندگان فرش اظهار کرد: باید قوه قضاییه به این موضوع اشراف داشته باشد و پیگیری‌های لازم را انجام دهد.
از کسی مالیات گرفته شود که کارش رونق دارد
مختارزاده در مورد جوایز صادراتی برای صادرکنندگان اظهار کرد: دولت نهم در این زمینه یکسری قول به صادرکنندگان داد اما به آن عمل نکرد. البته تا قبل از دولت نهم، ما جوایزی داشتیم که اعطای آن جوایز هم منتفی شد. بنابراین معتقدم که دولت‌های نهم و دهم کار فرش را خراب کردند به طوری که نه‌تنها به وعده‌های خود عمل نکردند بلکه اوضاع را هم بدتر کردند.
وی با بیان اینکه جوایز صادراتی پرداخت نمی‌شود، گفت: به تازگی زمزمه‌هایی هم در مورد مالیات برای صادرات مطرح میشود که کار ناپسندیده‌ای است. سوالم در این خصوص این است که در کجای دنیا برای صادرات، مالیات قرار می‌دهند؟
این صادرکننده فرش اظهار کرد: البته با پرداخت مالیات مخالف نیستم به دلیل اینکه به هر حال خرج کشور باید تامین شود اما معتقدم باید از کسی مالیات گرفته شود که کارش رونق دارد. این در حالی است که در شرایط فعلی، صادراتی وجود ندارد که برای آن مالیات قرار داده شود.
وی گفت: در این میان حتی هزینه‌های مربوط به کارگر، رفوی فرش و همچنین هزینه‌های جانبی صادرکننده را هم در نظر نمی‌گیرند.
مختارزاده با بیان اینکه «اسبدوانی پیشکش، زین اسب را محکم بگیر»، اظهار کرد: از دولت نمی‌خواهیم که برای صادرات تشویق صادراتی قرار دهد بلکه خواسته ما این است که موانع صادراتی را روز‌به‌روز افزایش ندهند. البته در حال حاضر مانع گمرکی نداریم و کالا به راحتی خارج میشود اما این در شرایطی خوب است که صادراتی وجود داشته باشد.
کسی از نمایشگاه فرش خبردار نشد
عضو سابق اتحادیه صادرکنندگان فرش در ادامه به موانع پیش روی صادرات فرش در شرایط فعلی اشاره کرد و گفت: علاوه بر اینکه سفرای تجاری، از فرش دستباف ایرانی اطلاعات کافی ندارند، بازاریابی فرش ایران در بازارهای جهانی نیز چندان تعریفی ندارد.
وی افزود: به عنوان مثال نمایشگاه فرش دستباف که اخیرا برگزار شد، مورد توجه کسی قرار نگرفت چرا‌که نه‌تنها در داخل کشور، یک تابلوی تبلیغاتی به این کار اختصاص نیافت بلکه حتی در کشورهای دیگر هم کسی از این نمایشگاه خبردار نشد. از همین رو اغلب فرش‌فروشانی که در نمایشگاه بودند، پارتی‌هایشان حتی ورق هم نخورد با اینکه برای حضور در نمایشگاه، میلیون‌ها تومان خرج کرده بودند.
مختارزاده با بیان اینکه حمید کارگر، رییس مرکز ملی فرش ایران و اسفهبدی، مدیر کل نمایشگاه‌ها تمام تلاش خود را برای بهبود کیفیت برگزاری نمایشگاه انجام دادند، گفت: ولی کار از جای دیگری خراب است.
وی با انتقاد از بی‌توجهی دولت به تبلیغات کالاهای با‌ارزش ایرانی همچون فرش، بیان کرد: امسال برای برگزاری نمایشگاه، تبلیغی نداشتیم چرا که رسانه ملی برای این امر، هزینه‌های هنگفتی را طلب می‌کند.
این صادرکننده فرش اظهار کرد: عقیده‌ام این است که در حال حاضر باید صدا و سیما خرج و هزینه‌های خود را از تبلیغ کالاهایی بگیرد که سود چندانی برای کشور ندارند. در عوض برای فرش و کالاهایی از این دست که آبروی ایران هستند، تبلیغ کند.
ضرورت تبلیغ در بازارهای جهانی
مختارزاده با بیان اینکه فرش با پنجه‌های خونین روستاییان تولید میشود، افزود: این در حالی است که رسانه ملی تنها 30 ثانیه نمایشگاه فرش را نشان داد. البته آنچه در حال حاضر اهمیت دارد، تبلیغ نمایشگاه فرش دستباف ایران در خارج کشور است چرا‌که با خرید یکی دو قالیچه توسط خانواده‌های ایرانی، چندان تاثیری در بازار فرش نخواهد داشت بلکه این کالا باید در بازارهای جهانی فروخته شود تا ارزش افزوده قابل توجهی را برای ایران رقم بزند.
مختارزاده در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا صادرکنندگان فرش با همکاری هم برای تبلیغات نمایشگاه فرش اقدامی نکردند، گفت: در حال حاضر مغازه‌داران فرش با چنان مشکلات مالیاتی روبه‌رو هستند که دیگر پولی برای تبلیغات در بساط ندارند.
وی ادامه داد: فرش‌فروش‌های جزئی که به عنوان مثال در سال شاید 10 میلیون درآمد داشته باشند، باید مالیات 10 میلیونی را پرداخت کنند. این در حالی است که در تمام دنیا صادرات حتی تشویق هم دارد.
عضو سابق اتحادیه صادرکنندگان فرش در پاسخ به سوالی درباره اینکه چطور می‌توان تبلیغات مناسب را در خارج کشور انجام داد، گفت: تمام سفارتخانه‌ها رایزن اقتصادی دارند. ایران نیز در بسیاری از کشورها سفارتخانه و رایزن دارد اما یک رایزن را به بنده نشان دهید که راجع به فرش به طور اختصاصی تحقیق کرده باشد.
این صادرکننده فرش بیان کرد: این در حالی است که حتی برخی از این رایزنان، هیچ اطلاعاتی از فرش ایران ندارند و نمی‌دانند چطور باید برای این کالا تبلیغات انجام دهند.
وی اظهار کرد: معتقدم باید رایزنان تجاری با کمک و مشورت تجار فرش، اطلاعات کافی در این زمینه به دست آورده و بعد برای شناساندن فرش ایران به خارجی‌ها تلاش کنند. اگرچه فرش ایران هویت تاریخی دارد اما باید بازاریابی مناسب در این خصوص انجام شود. این در حالی است که در این چند سال که بنده در این حوزه فعالیت کرده‌ام، ندیدم کسی دنبال این کار باشد.
مختارزاده گفت: سال‌ها پیش یکی از سفرای سرشناس در روز ملی صادرات مطالبی را عنوان کرد که نشان می‌داد وی هیچ اشرافی نسبت به این حوزه ندارد. بنابراین واقعیت این است که حتی برخی سفرای اسم‌و‌رسم‌دار نیز چندان اطلاعی از تجارت فرش ندارند در حالی که باید در این زمینه اطلاعات کافی کسب کنند.
ایجاد شغل با سوله فرشبافی
مختارزاده در ادامه بیان کرد: اگر به دنبال راه افتادن اقتصاد هستیم، باید در هر جایی که 10 هزار جمعیت هم دارد، سوله فرشبافی زده شود تا به این شکل اشتغال ایجاد شود. وی ادامه داد: البته این کار را جهاد سازندگی و تعاونی‌ها دنبال می‌کنند اما کافی نیست.
وی اظهار کرد: وقتی سوله ایجاد شود، تمام روستاییانی که فرشبافی بلد هستند، این کار را دنبال می‌کنند و در نتیجه شغل در آن نواحی ایجاد میشود.
عضو سابق اتحادیه صادرکنندگان فرش با بیان اینکه نمی‌گوییم دولت به کارگران پول بدهد، گفت: اما اگر می‌خواهد روی اقتصاد مقاومتی بیشتر کار کند، در تمام ده‌ها و بخش‌های کشور سوله فرشبافی بزند چرا‌که فرش کالایی است که پشم گوسفند استفاده شده در آن نیز تماما ایرانی است و می‌تواند ارزآوری خوبی برای کشور داشته باشد.
وی در پاسخ به سوالی درباره اینکه مگر مشکل فعلی فرش بازاریابی نیست، اظهار کرد: بله این مشکل وجود دارد اما به هر حال باید تولید فرش نیز انجام شود تا در صورت تلاش برای افزایش تقاضا در بازارهای خارجی، تولید مناسب در کشور وجود داشته باشد. این در حالی است که به این صورت شغل نیز ایجاد میشود.
مختارزاده افزود: چندین سال پیش که بنده در آلمان فعالیت داشتم، شاهد بودم که آلمانی‌ها به نمایندگان چین که در مورد فرش تحقیق می‌کردند، قالیچه‌ای را اهدا کردند که آنها آن قالی ایرانی را به چین بردند. این قبیل اقدامات می‌تواند در شناساندن فرش موثر باشد.
چین دیگر فرش تولید نمی‌کند
این صادرکننده فرش در مورد وضعیت فعلی بازار فرش توضیح داد: بازار فرش در رکود به سر می‌برد و علاوه بر بازار صادراتی، بازار داخلی نیز کساد است.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه در حال حاضر در بازارهای جهانی تقلب صورت می‌گیرد یا خیر، اظهار کرد: این کار انجام میشود. اما هنوز فرش ایران اسم و رسم خود را دارد و هیچ کشوری نمی‌تواند دقیقا فرشی با کیفیت فرش دستباف ایرانی تولید کند.
عضو سابق اتحادیه صادرکنندگان فرش ادامه داد: چین زمانی فرشی را وارد بازارهای جهانی کرده بود که آن را به نام فرش کاشان می‌فروخت اما با تمام مشکلاتی که در حال حاضر وجود دارد، هنوز هم در تمام دنیا فرش ایران حرف اول را می‌زند. این در حالی است که به دلیل اینکه دیگر تولید فرش برای چین صرف نمی‌کند، فرشبافی در چین متوقف شده است در صورتی که در چین مزد یک هفته کارگر مطابق مزد یک روز کارگران در ایران است.
این فعال بازار خاطر‌نشان کرد: بیشتر فرش‌هایی که در حال حاضر در بازارهای جهانی حضور دارند در هند، پاکستان و... تولید می‌شوند. فرش چینی نیز این روزها کم شده و کشورهای دیگر به آن صورت نمی‌توانند در این زمینه تقلب کنند.
وی اظهار کرد: تمام کشورهایی که این روزها فرش تولید می‌کنند، به تازگی فرشبافی یاد نگرفته‌اند بلکه از قبل فرشبافی داشته‌اند اما برای آنها صرف نمی‌کند که این کار را خیلی انجام دهند.
مختارزاده همچنین گفت: برخی از تاجران پول‌دوست در اوایل انقلاب اوستا کارهای ایرانی را به هندوستان بردند. از همین رو گاهی اوقات شاهدیم که فرش‌هایی توسط هندوستان تولید میشود که از لحاظ طرح و رنگ و نقشه بسیار به نمونه ایرانی شباهت دارد اما با قیمت‌های بسیار پایین‌تر فروخته میشود.
شرکت فرش، آبروی فرش ایران بود
عضو سابق اتحادیه صادرکنندگان فرش همچنین با انتقاد از واگذاری شرکت سهامی فرش ایران گفت: شرکت فرش سال‌ها پیش با زحمت فراوان تاسیس شد و کار خود را به درستی انجام می‌داد اما مشخص نیست که چرا این شرکت را به راحتی منحل کردند.
مختارزاده با بیان اینکه محمد شریعتمداری زمانی که وزیر بازرگانی بود، موافق فروش این شرکت نبود، گفت: از همین جا از وزیر صنعت تقاضا می‌کنم که با احاطه‌ای که به این صنعت دارد، راه صادرات فرش ایران را هموار کند.
وی در مورد حضور شریعتمداری در وزارت صنعت اظهار کرد: شریعتمداری تا حدی با مباحث مرتبط به فرش آشناست. از این رو امیدوارم اقدامات مثبتی در این زمینه انجام دهد و شرکت فرش را در جای خودش قرار دهد چرا‌که این شرکت آبروی فرش است.
این صادرکننده فرش گفت: البته ناگفته نماند که محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت سابق نیز با فرش آشنایی داشت و تمام زورش را زد که موانع پیش‌روی بازار فرش حل شود اما نتوانست کاری انجام دهد. بنابراین نمی‌دانم چه کسی پشت
این کار است.
مختارزاده با بیان اینکه نعمت‌زاده دلش می‌خواست که برای صادرات فرش کاری کند، بیان کرد: زمانی وزرا می‌توانند در این زمینه کاری انجام دهند که دست آنها باز باشد و پشتیبان داشته باشند.
وی اظهار کرد: خیلی نمی‌توان امیدوار بود که تا چهار سال آینده هم در این زمینه تحول خاصی صورت گیرد چرا‌که نعمت‌زاده هم چهار سال تلاش کرد اما اتفاقی نیفتاد.
عضو سابق اتحادیه صادرکنندگان فرش با بیان اینکه بنده نسبت به دولت روحانی امیدوار هستم و انصافا وی وزرای کارآمدی را دور خود جمع کرده است، گفت: امنیتی که به واسطه حضور رهبر و تلاش‌های دولت در ایران وجود دارد، در اروپا و آمریکا نیست اما امیدوارم برای رونق گرفتن بازار فرش نیز اقداماتی انجام شود.
سایر اخبار این روزنامه
هیچ برنامه‌ای برای دیدار وزرای خارجه ایران و آمریکا در نظر گرفته نشده است
دولت‌آبادی در مراسم اهدای نشان «هنر برای صلح» مطرح کرد؛
اقدامات تازه آمریکا چگونه مناسبات ایران و هواپیماسازان را تغییر می‌دهد؟
تاثیر قیمت رقابتی نفت برای مشتریان آسیایی بر بازار جهانی؛
افشای اطلاعات نهادهای مالی بورسی
آژیر قرمز در شبه‌جزیره کره
انتقاد عضو سابق اتحادیه صادرکنندگان فرش از رکود بازار؛
بررسی مشکلات و وضعیت اجتماعی استان مرکزی؛
از خوب‌های عالم سیاست!
ترامپ قلب برجام را هدف گرفته است
چینی ها 10 میلیارد دلار به ایران اعتبار می دهند
آیا جهرمی توئیتر را از فیلتر خارج می کند؛
وزیر کشور:
راهبرد جدید کاخ سفید؛
راهبرد جدید آمریکا علیه ایران
راهبرد جدید آمریکا علیه ایران
راهبرد جدید آمریکا علیه ایران
