روزنامه جهان صنعت
1396/05/14
111 سالی که بر ما گذشت
دکتر صلاح‌الدین هرسنی* - جنبش مشروطه‌طلبی نمود سیاسی و اجتماعی ورود اندیشه مدرن به ایران است. این جنبش با طرح اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی با محوریت ارزش‌هایی چون مساوات‌طلبی، آزادیخواهی، قانونگرایی، دموکراسی و اومانیسم توسط برخی از نخبگان سیاسی و دولتمردان وطن‌خواهی چون میرزا تقی‌خان امیرکبیر، قائم مقام فراهانی و میرزا حسین‌خان سپهسالار دوران سیاسی جدیدی را در تاریخ ایران رقم زد.هم‌اینک و پس از گذشت 111 سال از جنبش مشروطیت هنوز انتظارات از قانونگرایی و نظام پارلمانتاریسم آن‌گونه که شایسته و بایسته این جنبش پیشرو و مترقی است، فراهم نیست و برآورده نشده است. در حیطه قانونگرایی وضع کمی نگران‌کننده است به گونه‌ای که لگانیسم یا همان قانونگرایی عصر مشروطه جای خود را به رابطه‌گرایی داده است و از آن فقط نشانه‌هایی در حد شعار در کتاب‌ها و اماکن و معابر عمومی باقی مانده است. هم‌اینک در سایه برخی ضعف‌ها و خلا‌های قانونی و همچنین برداشت‌ها و تفاسیر خودسرانه، قانون‌گریزی به امر روال‌مند و روتین تبدیل شده است و عصبیت و هیجان بی‌بازپرس برخی از مقامات و فرصت‌طلبان به‌گونه‌ای فزاینده در حال تکرار شدن و بازتولید است. در بطن این تکرار‌هاست که فساد در شقوق مختلف آن چهره می‌گشاید و آرامش وجدان‌های بیدار را به چالش می‌گیرد.سازو‌کار‌های ما در پارلمانتاریسم و شیوه انتخاب ما هم در نظام نمایندگی چندان تعریفی ندارد و بیشتر مبتنی بر هیجان و احساس همراه است تا تصمیم عقلایی. یک بررسی اجمالی از سازو‌کار‌های نظام نمایندگی بیان می‌کند که تا چه میزان اهداف و منویات وقت حاضر نظام نمایندگی با پارلمانتاریسم رهبران عصر مشروطه فاصله دارد. در شرایط حاضر تصمیم و برنامه‌های عقلایی در امر انتخاب‌ها کارساز نیست و آنچه سرنوشت‌ساز و تعیین‌کننده است، موج آخری است که در آخرین لحظات انتخابات به راه می‌افتد و فوجی از موج‌سواران نامدار و بی‌نام را برای رفتن به پاستور یا بهارستان همراه خود می‌کند. اما وضعیت در دموکراسی با توجه به غایات مشروطه چندان مطلوب نیست و بیشتر به برگزاری انتخابات و نتایج عددی آن خلاصه میشود. از فرهنگ سیاسی مشروطه هم فقط توانستیم مشورت‌ناپذیری، نداشتن تسامح، رقابت‌ستیزی، بی‌تفاوتی سیاسی، خرد‌ناورزی، آمریت و تابعیت را حفظ کنیم. به جهت همین لغزش‌ها، کاستی‌ها و فقدان‌هاست که با گذشت بیش از یک قرن از مشروطه هنوز نظام سیاسی ایران نتوانسته رهبرانی از جنس امیرکبیر، قائم‌مقام، میرزاحسین‌خان قزوینی و مصدق را بازتولید کند و اگر هم کرده است، تعداد آنها از انگشتان یک دست فراتر نمی‌رود. بدون تردید تداوم این وضعیت نتیجه‌ای جز درجا زدن و بروز جامعه کلنگی ندارد. جامعه کلنگی بر خصلتی چون کوتاهی عمر نوسانات و تغییرات حتی تغییرات مهم و بنیادین تاکید می‌کند که عدم توسعه و اختلال در نظم سیاسی را به دنبال دارد.نظر به اینکه مراسم تحلیف دولت دوازدهم با یکصد و یازدهمین سالگرد مشروطیت تقارن یافته است، شاید بتوان این تقارن را نشانه و آغازی برای برون‌رفت از وضعیتی دانست که نظام سیاسی در طول این سال‌ها گرفتار آن بوده است. محققا عبور از این شرایط فضای سیاسی و اجتماعی ایران را به سمتی خواهد برد که 111 سال پیش رهبرانی چون امیرکبیر، قائم‌مقام و سپهسالار خواهان آن بوده‌اند. اگر این امکان فراهم شود و فضای سیاسی و اجتماعی ایران به سمت تکامل و هویت تکوینی خود برود، می‌توان گفت که تلاش رهبران مشروطه با وجود آنچه گفته‌اند و می‌گویند، ثمربخش بوده و هدر نرفته است.* مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com
سایر اخبار این روزنامه
با حکم رهبری
پاکسازی اقتصاد از غیر‌مجاز‌ها
نگاه جهانیان به ایران
بن‌بست خاله رزا
آسیب‌شناسی تشدید بحران آب در کشور؛
به دنبال اعتراض کاربران، وزیر ارتباطات دستور داد؛
نوبت به جراحی اقتصادی رسید
جنگ تمام عیار اقتصادی
دعا برای رییس‌جمهور
سنگ‌اندازی دست‌های پشت پرده در اجرای اصل 44؛
روزی روزگاری؛
به مناسبت یکصد و یازدهمین سالگرد امضای فرمان مشروطیت؛
به بهانه حضور دوباره سپیدرود در سطح اول فوتبال کشور؛
تحولات ارزی بلای جان صنعت پوشاک کشور؛
فرصتی برای گفت و گو با جهان
111 سالی که بر ما گذشت
پیدا شدن پیکر یکی از سرهای بریده‌شده در منطقه کهریزک
تو خود حدیث مفصل بخوان
تو خود حدیث مفصل بخوان
