سلامت نظام مالی

گروه اقتصادی- پس از بروز مشکلات عمیق و گسترده در بانک‌ها و به صدا در آمدن زنگ خطر برای سیستم بانکی کشور، به ویژه با توجه به معضلات پیش آمده پیرامون سپرده‌گذاری‌های مردم در موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز، هم‌اکنون کارشناسان و مسوولان اقتصادی و بانکی کشور بیش از گذشته نگران اوضاع وخیم بانک‌ها شده‌اند.
بانک مرکزی نیز در این میان برای ساماندهی مشکلات نظام بانکی، راهکارهای مختلفی ارائه داده است که ادغام موسسات غیر‌مجاز در بانک‌ها و موسسات مجاز، یکی از پرحاشیه‌ترین و مورد بحث‌ترین سیاست‌های این نهاد ناظر و سیاستگذار ملی به شمار می‌رود، اما برخی از کارشناسان معتقدند ادغام به تنهایی نمی‌تواند راهکار رفع معضلات ناشی از فعالیت موسسات غیرمجاز باشد.
اختلال شکل گرفته پیرامون موسسات مالی و تعاونی‌های غیر‌مجاز با رعایت نکردن مقررات بازار مالی، کسری نقدینگی، عدم شفافیت در حساب‌ها، عدم کفایت سرمایه و فراگیر شدن نابسامانی‌ها، شایعه‌های مختلفی درباره ورشکستگی آن‌ها ایجاد کرده است و بانک مرکزی با ورود به این قضیه سعی دارد پیش از ورشکستگی، به دنبال گامی برای رهایی از خطر نابودی بانک‌ها و موسسات باشد.
با این حال، ادغام باید در چارچوب و سیاست‌های بانک مرکزی انجام شود و صرف نظر از اینکه دو موسسه در هم ادغام شوند، این امر راهکاری قطعی رفع مشکلات امروز نظام بانکی نخواهد بود، بلکه باید تمهیداتی برای پس از ادغام نیز اندیشیده شود.


همچنین باید توجه داشت ادغام موسسات مالی در بانک‌ها یا در موسسات دیگر یا ادغام چند بانک با یکدیگر در صورتی موفقیت‌آمیز است که حقوق سپرده‌گذاران و صاحبان حساب در هر کدام از آن موسسات و بانک‌ها محفوظ باشد و خسارتی به آنها وارد نشود. البته این ادغام منافعی هم برای بانک‌ها و موسسات مالی مجاز دارد از جمله اینکه سپرده‌های قابل توجهی را جذب می‌کنند و بازار بانک‌ها و موسسات مجاز توسعه می‌یابد.
از سوی دیگر اگر یک موسسه فقط بدهی داشته باشد و دارایی در کار نباشد، می‌تواند وضعیت موسسه بهتر را هم تهدید کند، در نتیجه باید وضعیت هر دو موسسه یا بانک به خوبی سنجیده شود تا فرآیند ادغام ضمن اینکه موسسه قوی‌تر را به خطر نیندازد، بتواند موسسه ضعیف‌تر را هم نجات دهد. کارشناسان اقتصادی نیز عقیده دارند که اراده لازم در نظام بانکی کشور برای ادغام ایجاد شده، ولی پیش‌نیازها و شرایطی برای اجرای این برنامه وجود دارد.
اراده برای اصلاحات ساختاری
موضوع ادغام بانک‌ها و موسسات اعتباری که چندی است به صورت جدی مطرح شده و بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی این اقدام را مثبت ارزیابی می‌کنند‌ اما در این راه پیش‌نیازهایی برای اجرای آن باید در نظر گرفته شود.
در همین راستا کارشناسان می‌گویند به نظر می‌رسد در بانک مرکزی و نظام بانکی اراده لازم برای ادغام بانک‌ها و موسسات اعتباری به منظور اصلاحات ساختاری نظام بانکی کشورمان فراهم شده است؛ البته برخی از موسسات اعتباری و بانک‌ها در شرایطی قرار دارند که راهی جز ادغام پیش روی آنها نیست.
رییس کل بانک مرکزی نیز چندی پیش درباره برنامه این بانک برای ادغام بانک‌های مجاز توضیحاتی ارائه کرد و البته به سپرده‌گذاران و مشتریان بانک‌ها اطمینان داد که هیچ جای نگرانی برای آنها نیست و از این سیاست متاثر نخواهند شد. براساس این گفته سیف انتظار می‌رود اجرای برنامه ادغام در دستور کار قرار گیرد و اجرایی شود. البته هنوز این برنامه از سوی بانک مرکزی عملیاتی نشده و این ادغام به جز ساماندهی موسسات و تعاونی‌های اعتباری است که تاکنون انجام شده است.
برخی مسوولان بانکی مطرح می‌کنند ادغام به استانداردسازی صورت‌های مالی بانک‌ها و نزدیک‌تر شدن بیشتر آن به سطح بین‌المللی کمک می‌کند. صرفه‌جویی، کاهش هزینه‌ها و قیمت تمام شده در بانک‌ها و... نیز از دیگر مزیت‌هایی است که برای این برنامه عنوان می‌شود. با این وجود مسوولان بانک مرکزی اطمینان می‌دهند که سپرده‌گذاران بانک‌ها از این بابت نگرانی نداشته باشند و بانک‌ مرکزی اجازه نمی‌دهد که منافع سپرده‌گذاران دچار خدشه شود.
درمان بیماری بانک‌ها
یک مقام مسوول در نظام بانکی با اشاره به اینکه برخی از بانک‌های ما بیمارند و این بیماری باید درمان شود، گفت: بانک‌ها پس از درمان می‌توانند وارد فرآیند پیچیده ادغام شوند.
محمدرضا ساروخانی، معاون امور سرمایه‌گذاری و بین‌الملل بانک سینا درباره ادغام بانک‌ها و موسسات اعتباری گفت:‌ بیماری که در حال حاضر نظام بانکی ما به آن مبتلا است با مسکن معمولی قابل درمان نیست و این بیماری نیاز به درمان و جراحی دارد و این جراحی هم حتما با خونریزی همراه خواهد بود.
عضو هیات مدیره بانک سینا با بیان اینکه باید پذیرفت این جراحی و ادغام‌ها کار سخت و بزرگی است، تصریح کرد: با این وجود باید این کار انجام شود، برخی از بانک‌های ما بیمارند و این بیماری باید درمان شود چون ممکن است به بقیه بانک‌ها سرایت کند و این اتفاق خطرناکی است.
وی با اشاره به سودهای موهومی که در حال حاضر برخی بانک‌ها در کشور می‌پردازند، به ایبنا گفت: این در حالی است که این بانک‌ها یا موسسات اعتباری پولی ندارند و فقط در حال چاق کردن دو طرف ترازنامه خود هستند بدون اینکه عایدی داشته باشند بنابراین این حباب روزی می‌ترکد و بانک مرکزی باید هر چه زودتر به داد آنها برسد.
ساروخانی عنوان کرد: اینکه تصور شود فلان بانک با چنین وضعیتی در حال ادامه حیات است یا تابلو دارد و در رسانه‌ها تبلیغات انجام می‌دهد یا اینکه روی پای خود ایستاده است را باید کنار گذاشت و حتی این موضوع شامل بانک‌های مجوزدار هم می‌شود.
وی خطاب به بانک مرکزی اظهار کرد نباید اجازه داده شود که بانک‌ها به جایی برسند که نابود شوند، بلکه باید طی فرآیندی دارایی‌های آنها مورد ارزیابی قرار گیرد و شرایطی برای ادغام اینگونه بانک‌ها فراهم شود تا قابلیت ادغام داشته باشند.
این مقام مسوول در نظام بانکی کشور عنوان کرد: باید به این نکته نیز توجه شود که یک بانک بیمار را یک بانک سالم برای ادغام قبول نمی‌کند، بلکه این بیمار باید در ابتدا درمان و بعد وارد فرآیند پیچیده ادغام شود که کار سخت و دشواری است اما گریزی از اجرای آن نیست.
هشدار نسبت به مشکلات ادغام
همچنین عضو هیات علمی و مدیر پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی درباره برنامه بانک مرکزی برای ادغام بانک‌ها و موسسات اعتباری گفت: بانک مرکزی به این نتیجه رسیده که اگر بانک یا موسسه کوچکی دچار مشکل است، در یک بانک بزرگ‌تر ادغام شود و در چارچوب آن بانک به فعالیت‌های خود ادامه دهد.
حمید زمان‌زاده تاکید کرد:‌ این نکته مهمی است که در ادغام‌ها به سمتی حرکت نکنیم که چند موسسه که همگی دارای مشکل هستند را با هم ادغام کنیم زیرا با این اقدام مشکل بزرگ‌تری ایجاد خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: بهتر است در این ادغام‌ها آنهایی که دارای مشکل که احتمالا هم بانک‌ها و موسسات اعتباری کوچک هستند، در بانکی بزرگ‌تر که مشکلات کمتری دارد، ادغام کنیم. در این چارچوب نیز به لحاظ مدیریتی و سازوکاری که مشاهده می‌شود، ادغام در بانک بزرگ‌تر انجام شود تا مشکلات به تدریج و عملا حل شود؛ این نکته باید مدنظر سیاستگذاران در ادغام‌ها قرار گیرد.
زمان‌زاده با تاکید بر اینکه ادغام موسسات بزرگ با بانک‌ها چارچوب بهتری برای اجرای این برنامه است، به ایبنا گفت: این راهکار بهتر از این است که بخواهیم چند موسسه مشکل‌دار را با هم ادغام کنیم که تبدیل به یک بانک یا موسسه بزرگ‌تر که تماما دچار مشکل است، شود.
مدیر پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی با اشاره به تجربه موفق ادغام موسسه اعتباری میزان در بانک صادرات عنوان کرد:‌ این تجربه به بانک مرکزی کمک می‌کند که از این پس موسسات مشکل‌دار (که هر یک دارای مشکلات خاص خود هستند) را با هم ادغام نکنیم زیرا با این کار مشکلات موسسات مضاعف می‌شود‌ بلکه آنها را در یک بانک بزرگ‌تر ادغام کنیم.
در نتیجه ضروری است سعی شود این ادغام وضعیت بانک‌ها را به لحاظ شاخص سلامت بانکی بهبود بخشد‌ و اگر تضمینی برای نتیجه ‌این فرآیند وجود نداشته باشد، بحث ادغام اساسا بی‌فایده خواهد بود و نباید این کار را انجام داد‌ بنابراین باید تمهیداتی اندیشیده شود که ادغام در بهبود هرچه بیشتر سطح استاندارد‌سازی بانک‌ها کمک کند.