ایجاد بحران عربی

دکتر صلاح‌الدین هرسنی*- ضرب‌الاجل 10 روزه چهار کشور عربی عربستان، امارات، مصر و بحرین مبنی بر پذیرش شروط 13‌گانه آنها از سوی قطر برای حل بحران عربی امروز به پایان می‌رسد. محمدبن عبدالرحمان، وزیر خارجه قطر به تازگی اعلام کرد پاسخ کشورش به این خواسته‌ها منفی است چراکه شروط محافل عربی دربردارنده مفادی است که اجرای آن مستلزم زیر و رو شدن کلی سیاست قطر و همچنین متضمن نقض استقلال و حاکمیت قطر در جغرافیای ملتهب خاورمیانه خواهد بود.نکته‌ای که در این بحران بیش از هر چیزی جلب توجه می‌کند، نوع شروطی است که محافل عربی آن را برای حل بحران به مقامات دوحه پیشنهاد داده‌اند. محافل عرب می‌دانستند شروط‌شان به جهت آنکه غیرممکن و محال است، قطعا مورد پذیرش مقامات دوحه قرار نخواهد گرفت. بنابراین چنین امتناعی سبب خواهد شد که آنها بخواهند هدف دیگری را در پلان دوم خود تعقیب کنند. این هدف آن‌گونه که محافل عربی به کرات اعلام کرده‌اند، ایران است که در نگرش آنها رفتار بی‌ثبات‌کننده و نفوذ بدخیم در منطقه دارد. بنابراین امتناع قطر از پذیرش شروط محال و ناممکن کمک خواهد کرد که آنها بتوانند با ایجاد ناتوی عربی و در ائتلافی راهبردی از میزان تعیین‌کنندگی نقش ایران بکاهند و به رفتار بی‌ثبات‌کننده و نفوذ بدخیم آن در مناسبات منطقه پایان دهند.بدون تردید چنین راهبردی در محافل عرب به معنای ایجاد بحران و تبدیل آن به فرصت است. به عبارت دیگر بحران ساختگی قطر فرصتی را در اختیار آنها قرار می‌دهد که آنها بخواهند برای تسویه‌حساب‌های منطقه‌ای به سراغ ایران روند. این وضعیت که نشانه‌های آن در سی‌و‌هفتمین نشست شورای همکاری خلیج‌فارس در منامه و نظم پسامونیخ و مشخصا در راهبرد اتحادگرایی علیه ایران خود را نشان داده است، اساسا نگرش کلاسیک و سنتی محافظه‌کار دنیای عرب در قبال ایران را انعکاس می‌دهد. هم‌اینک شواهد و قرائن نشان می‌دهد که محافل عرب قرار است بخشی از اجرایی‌سازی مقابله با دشمن مشترک یعنی ایران را به متحدان فرامنطقه‌ای خود یعنی آمریکا واگذار کنند. در این ارتباط به نظر می‌رسد پای آمریکا نیز با توجه به جایگاه ایران در نگرش و تفکر رهبران جدید کاخ سفید به بحران قطر باز شود. این شرایط به معنای آن است که دایره مهار ایران تنگ‌تر می‌شود و قطعا کمک خواهد کرد در روابط دیپلماتیک ایران و قطر خلل ایجاد کند. نظر به آنکه تمهید این شرایط موجب کسب مزایای استراتژیک برای محافل عرب در منطقه خواهد شد، در این رهگذر ضرورت دارد ایران با خودداری از هرگونه مداخله علنی در بحران قطر نخواهد مطلوبیت‌های استراتژیکش قربانی حرکات تاکتیکی کوتاه‌مدت شود.
* مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com