روزنامه جهان صنعت
1396/04/10
اثرات تداوم بحران عربی برخاورمیانه
دکتر صلاح‌الدین هرسنی* - ضرب‌الاجل 10روزه چهار کشور عربستان، امارات، مصر و بحرین برای پذیرش شروط 13 گانه آنها از سوی قطر به پایان خود نزدیک میشود درحالی که به نظر نمی‌رسد قطر بخواهد به پذیرش خواسته آنها برای حل بحران تن دهد. علت اصلی رد خواسته این محافل از سوی قطر بیشتر به خاطر مخاطراتی است که قرار است از رهگذر پذیرش آن، حیات سرزمینی قطر را محاط و تهدید کند. آن‌گونه که مقامات دوحه اعلام کرده‌اند، هر گونه پذیرش و اجرایی‌سازی شروط محافل عرب بیشتر به جهت ناممکن و غیرواقع‌بینانه بودن آن است. در نگاه مقامات دوحه پذیرش این شروط به معنای زیر و رو شدن کلی سیاست و نقض استقلال و حاکمیت قطر است که محققا قیمومت این کشور عربی را تحت سلطه این محافل قرار می‌دهد.البته شواهد و قرائن در تحرکات دیپلماتیک برخی کشور‌های منطقه نشان می‌دهد که از طریق میانجیگری به بحران عربی پایان دهند به این دلیل که بتوانند منطقه را از تهدید مخاطرات یک بحران نوظهور مصون دارند زیرا این کشور‌ها می‌دانند منطقه توانایی و ظرفیت بحرانی دیگری را در کنار آنچه در سوریه و عراق می‌گذرد، ندارد. با این همه تصاعد و بحران عربی با توجه به انفعال قطر در پذیرش شروط آنها غیرممکن نیست که محققا پیامد‌هایی را هم برای منطقه خواهد داشت.
در این ارتباط مهم‌ترین پیامد تداوم بحران عربی، بازگشایی دو جبهه جدید در جغرافیای ملتهب و پرتنش خاورمیانه است. در این رویارویی یک جبهه با محوریت ایران و ترکیه و جبهه دیگر با محوریت مجموعه‌های اقماری اسراییل به سرکردگی و کارگردانی عربستان آن هم برای اجرا و تحقق بازی برد- باخت شکل می‌گیرد. دلیل همسویی ایران و ترکیه در بحران عربی به جهت اشتراک مواضعی است که نسبت به قطر دارند؛ اول آنکه هر دو کشور روابط تجاری و اقتصادی با قطر دارند و دوم آنکه مواضع آنها در قبال جنبش اخوان‌المسلمین همسو است. باوجود فاصله‌گیری نیم‌بندی که در روابط ایران و ترکیه آن هم با نمایش‌های ضدایرانی اردوغان و رهبران حزب عدالت و توسعه در نظم پساکودتا و نظم پسامونیخ صورت گرفته است، شاید این بحران فرصت طلایی و مناسب برای بهبود مناسبات دیپلماتیک این دو کشور باشد. کمترین نتیجه این همسویی خروج ترکیه از انزوا در منطقه و نیز همگرایی با ایران در خنثی کردن تحرکات ایذایی محافل عربی است.
در جبهه عربستان اما وضعیت همگرایی و بازتعریف نظم جدید راهبردی به گونه دیگری است که اساسا مخاطره‌زا، مخرب و با حداکثر ریسک‌های ژئوپلیتیکی همراه است. این وضعیت را باید انعکاس تمایل عربستان و مجموعه‌های اسراییل‌محور منطقه در کسب حداکثری منافع ژئوپلیتیکی در راستای تولید بحران دانست که در گام نخست با هدف یمنیزه کردن بحران قطر و تداوم جنگ‌های نیابتی و مهار ایران صورت می‌گیرد. در این نظم‌های جدید راهبردی، نگاه محافل عرب معطوف به سنجش واکنش ایران، تسلیم قطر در قبال خواسته‌ها و در نهایت واگرایی در روابط دیپلماتیک ایران و قطر است. همچون گذشته محافل عربی با نقش‌یابی منطقه‌ای ایران در مناسبات منطقه سر ستیز و عناد دارند و بحران قطر فرصت دوباره‌ای را برای تعیین‌کنندگی نقش ایران فراهم می‌کند در نتیجه این محافل نمی‌خواهند دایره نفوذ ایران از گستره فعلی فراتر رود. هم‌اینک با جابه‌جایی قدرت در عربستان و ولیعهدی عنصر ایران‌ستیزی چون محمدبن‌سلمان، تمام تلاش و دغدغه این محافل عرب آن است که اهداف راهبردی‌شان به بار بنشیند. حتی آنها در تحقق این اهداف به چراغ سبز و حمایت‌های آشکار و پنهان آمریکا نیز چشم دوخته‌اند. مسلم است که با ورود آمریکا به بحران عربی و با توجه به جایگاه ایران در نگرش و تفکر رهبران جدید کاخ سفید، نظم راهبردی محافل عربی ابعاد گسترده‌تری به خود خواهد گرفت. در این ارتباط مهم‌ترین سیاستی که جمهوری اسلامی ایران باید اتخاذ کند، عدم حمایت سیاسی آشکار از قطر در منازعه‌ای است که بخشی از اتهام‌های طرف قطری آن، داشتن رابطه با ایران است. بنابراین خویشتنداری و اتخاذ راهبرد صبر و اجتناب و پرهیز از هر‌گونه اقدامات بهانه‌ساز، کلید بی‌اثر کردن اهداف محافل عربی خواهد بود. در غیر این صورت، محاصره و حتی تجزیه قطر در کنار تداوم تنش و التهاب نتیجه منطقی این بحران خواهد بود که به سود هیچ کشوری در منطقه نخواهد بود.
* مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
توصیه‌هایی به دکتر روحانی
توصیه‌هایی به دکتر روحانی
توصیه‌هایی به دکتر روحانی
مسابقات جهانی تکواندو- کره‌جنوبی؛
اوپک با وجود نفت ارزان، پول بیشتری پارو می‌کند؛
مرکز خوزستان با 53 درجه، گرم‌ترین شهر جهان شد؛
پایان خلافت داعش
2 انتظار سهامداران از دولت جدید
نصب کاشی ماندگار بر سردر منزل ناصر مسعودی
پس‌انداز، مبنای سیاستگذاری برای «میان‌درآمدها»؛
تیغ و زنگی مست!
وام با بهره 18 درصدی برای جبران خسارت کاسبان پلاسکو؛
ایالات نامتحد!
مسیر گذر از بحران
گزارش میدانی «جهان صنعت» از بازار داغ رمالی و فالگیری؛
تلاش برای ارتقای ثبات مالی کشور
پیام رییس‌جمهور به نخست وزیر عراق برای آزادی موصل
مرکز خوزستان با 53 درجه، گرم‌ترین شهر جهان شد؛
آرامش نظام بانکی را بر هم نزنیم
آرامش نظام بانکی را بر هم نزنیم
اثرات تداوم بحران عربی برخاورمیانه
پیام رییس‌جمهور به نخست وزیر عراق برای آزادی موصل
اثرات تداوم بحران عربی برخاورمیانه
اثرات تداوم بحران عربی برخاورمیانه
