نمایش ضدایرانی اردوغان

دکتر صلاح‌الدین هرسنی*- رییس‌جمهور ترکیه در گفت‌وگو با شبکه آر‌تی‌‌پی پرتغال ایران را به توسعه‌طلبی فارسی و فرقه‌ای در خاورمیانه متهم کرد. آن‌گونه که اردوغان عنوان کرده است، سوریه و عراق صحنه بازی و مکان اصلی این توسعه‌طلبی است چراکه هر دو کشور در مناسبات منطقه در کنار ایران قرار دارند و محققا حل بحران‌های این دو کشور بدون همکاری ایران امکان‌پذیر نخواهد شد. البته چنین اظهارنظرها و اعلام مواضعی از سوی اردوغان علیه ایران چیز عجیبی نیست و به نظر می‌رسد در آینده نیز شاهد این‌گونه اتهام‌زنی‌های اردوغان علیه ایران باشیم.بدون تردید آنچه او علیه ایران عنوان می‌کند قبل از هر چیز تلاشی است برای اتهام‌زدایی و همچنین تبری جستن از بروز مشکلاتی که خود عامل اصلی آن در منطقه است. اما واقعیت خلاف آن چیزی است که اردوغان قصد نمایش آن را دارد. در این ارتباط باید گفت مسوولیت بخش اعظمی از بحران منطقه ریشه در کنش‌ها و الگو‌های رفتاری رییس‌جمهور ترکیه دارد و اگر گفته شود رفتارهای پاندولی و زیاده‌خواهی‌های اردوغان عامل اصلی جنگ‌افروزی در منطقه است، سخنی به گزاف نیست.این‌گونه اعلام مواضع و اتهام‌زنی‌ها علیه ایران به معنای آن است که آنکارا نمی‌خواهد تن به پذیرش تعیین‌کنندگی نقش ایران در منطقه دهد یا آنکه تغییرات در منطقه به نفع این کشور را درک کند. اینکه ایران توانسته در مناسبات منطقه مسلط شود و در واقعیت‌های میدانی سوریه و عراق زمینه‌ساز در محاق قرار گرفتن راهبرد‌های ترکیه شود، خشم مقامات آنکارا را برانگیخته و آنان را بر آن داشته که به‌جای پذیرش واقعیت‌های منطقه و اتخاذ سیاست‌های مسوولانه اتهام‌زنی را برای توجیه ضعف‌ها و ایجاد حالت اقناع ترجیح دهند. البته دست برتر ایران در واقعیت‌های میدانی سوریه یک عامل کلیدی از سلسله اتهام‌زنی‌های ترکیه علیه ایران است چراکه راهبرد‌های ایران نه‌تنها از سقوط بشار اسد در نظام سوریه جلوگیری کرد بلکه سبب شد دولت همسوی ترکیه در سوریه روی کار نیاید. طرفه آنکه اصرار اردوغان مبنی بر تغییر دیدگاه ایران و عقب‌نشینی از کارزار یمن، سوریه و عراق نه دغدغه برای احترام گذاشتن به تمامیت سرزمینی این کشور‌ها بلکه بیشتر نگرانی از تسلطی است که ایران در این کانون‌ها به دست آورده است.البته فاز جدید اتهام‌زنی به ایران با توجه به همزمانی ورود ترکیه برای حل بحران قطر معنای دیگری نیز دارد و آن، این است که ترکیه می‌خواهد در لوای این اتهام‌زنی و با هدف فرار به جلو هم به دنبال آشکار کردن تمایلات توسعه‌طلبانه و نیز توسعه قدرت و نفوذ خود در منطقه باشد و با نزدیک کردن بیشتر خود به عربستان و محافل عرب از سلطه بلامنازع و تعیین‌کنندگی نقش ایران بکاهد. اگرچه این اقدام ترکیه تا حدی می‌تواند در کوتاه‌مدت موازنه را به ضرر ایران تغییر دهد اما در بلند‌مدت موجب بر هم خوردن معادلات نظم ضدایرانی محافل عرب خواهد شد. در آن صورت آن بازیگری که بیشترین ضرر راهبردی را در منطقه خواهد دید، ترکیه است که با ارائه رفتاری نامنطبق در قبال ایران بار دیگر موجبات انزوای خود را فراهم می‌کند.
*مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com