آزادی بیان، مقدمه افزایش تولید کتاب

نادر کریمی‌جونی- مقام معظم رهبری در سخنرانی خود در جمع شاعران و اهالی فرهنگ در شب میلاد امام حسن مجتبی‌(ع) از تنبلی ایرانیان در کتاب‌نویسی و گزارش حقایق انتقاد و از اینکه ایرانیان درباره شخصیت‌ها و رویدادهای معاصر به اندازه کافی اثر مکتوب منتشر نکرده‌اند، گلایه کردند. مقام رهبری در این سخنرانی با آوردن مثال‌هایی از چاپ کتاب‌های متعدد در ایالات متحده درباره شخصیت‌های معاصر آن کشور مانند آبراهام لینکلن، از عقب‌ماندگی ایرانی‌ها در این‌باره انتقاد کردند و گفتند که در کشورهای عربی هم درباره رویدادهای معاصر بلافاصله کتاب نوشته و آن رویداد یا شخصیت از جهات گوناگون مخالف یا موافق بررسی می‌شود.
در این سخنرانی مقام رهبری علاقه‌مندی‌شان را برای اینکه ایرانیان نیز مانند صاحبان قلم در آمریکا و کشورهای عربی وارد میدان شوند و به بررسی مخالف یا موافق یک چهره، رویداد یا واقعه بپردازند، اعلام کرده‌اند.
هیچ تردیدی وجود ندارد که طی سال‌های اخیر انتشار و تولید کتاب‌های غیردرسی به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته، این کاهش به میزان زیادی روی مطالعه غیردرسی افراد و شهروندان جامعه نیز تاثیر گذاشته و آن را کاهش داده است. البته برخی دست‌اندرکاران تلاش می‌کنند میزان سرانه مطالعه کشور را از طریق افزایش تقاضا برای مطالعه کتب رمان و... ارتقا دهند اما حتی اگر این ارتقا صورت گیرد، باز هم انتقاد رهبری درخصوص عدم تولید و تنبلی نویسندگان ایرانی درباره تهیه و تولید کتب مربوط به حقایق و چهره‌های انقلاب اسلامی باقی خواهد ماند. اما ریشه این انتقاد چیست و تنبلی یادشده چگونه آسیب‌شناسی می‌شود؟ بدون تردید ممیزی کتاب یکی از مهم‌ترین عوامل عدم رغبت به تولید و نشر اندیشه‌هاست. در وهله اول باید اذعان کرد که منظور از تولید کتاب در حوزه‌های مورد علاقه جمهوری اسلامی، تنها به تولید محتوای مثبت و تاییدکننده مربوط می‌شود. در این صورت فقط کتاب‌هایی مجال و اجازه نشر پیدا خواهند کرد که نظر نظام جمهوری اسلامی را درباره آن موضوع تایید کند. علاوه بر این تایید موضوع باید هم‌راستا با علاقه‌مندی‌های نظام باشد و وجوه دیگر را مسکوت بگذارد. این محتوا لزوما با علاقه‌مندی‌های عمومی و شهروندان که قرار است کتاب را خریداری کنند، هماهنگ نیست بنابراین تولید کتاب‌های هم‌راستا با نگاه دولت جمهوری اسلامی در موارد متعدد و مشخصی بازار فروش ندارد. از این رو است که تولید کتاب‌های موافق جمهوری اسلامی، جز با حمایت مالی و پرداخت یارانه از سوی دولت امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل و با توجه به محدود بودن بودجه برای پشتیبانی از چنین تولیداتی، حجم کتب منتشره نیز به صورت کاملا قابل درکی کاهش می‌یابد.در عین حال دیدگاه‌های منتقد که در چارچوب متعارف به نقد شخصیت یا موضوع بپردازند نه فقط اجازه انتشار پیدا نمی‌کنند، بلکه طراح و نگارنده آن مجازات می‌شود. مجازات نگارندگان دیدگاه‌های منتقد به حدی است که حتی یادداشت‌های شخصی و دستنویس‌هایی که افراد برای خود نوشته‌اند نیز گاهی مورد انتقاد واقع شده و تهیه‌کننده یا نگارنده به مجازات رسیده است.
در چنین فضایی کاملا قابل انتظار است که هیچ کس جرات نقد شخصیت‌ها یا رویدادهای مورد حمایت جمهوری اسلامی را در داخل کشور نکند چراکه حتی نقدهای محترمانه، مستدل و مستند نیز ممکن است با مجازات‌های مرئی و نامرئی حکومت مواجه شود. همین تک‌صدایی و جلوگیری از انتشار کتب نقد و مخالف درباره موضوع‌های مورد علاقه و مورد حمایت جمهوری اسلامی انگیزه عمومی برای دریافت اطلاعات و یافتن پاسخ ابهام‌ها را کاهش می‌دهد چراکه وقتی مطلبی برای انتقاد از شخصیت‌ها یا رویدادهای جمهوری اسلامی بیان نمی‌شود، به طریق اولی عطشی برای یافتن پاسخ‌های مذکور پدید نمی‌آید.
پدید آمدن فضایی همانند فضای نقد و نظر در کشورهای عربی- همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب تاکید می‌کنند- اقدامی مناسب، قابل دفاع و ضروری است اما پیش‌شرط پیدایش این فضا و شکل‌گیری تضارب آرا، آزادی دادن به نویسندگان، صاحبنظران و نظریه‌پردازان داخل کشور است و تا هنگامی که این آزادی تهدید و تحدید شود حتی مقدمه افزایش تولید کتب و نظریه‌پردازی درباره شخصیت‌ها و رویدادها دور از ذهن می‌نماید.