روزنامه جهان صنعت
1396/03/04
حذف حذف‌گرایی
امید پورعزیز- یکی از مهم‌ترین پیام‌های انتخابات ٢٩ اردیبهشت در ارتباط با مقوله حذف‌گرایی در عرصه سیاسی کشور است که در مصاحبه مطبوعاتی اخیر رییس‌جمهور نیز به آن اشاره شد. اما بررسی اینکه مساله حذف‌گرایی از کجا نشات می‌گیرد و چه میزان در سایر کشورهای دنیا نمود دارد، می‌تواند به آسیب‌شناسی و بهبود اوضاع در کشور ما نیز کمک کند.اصولا رقابت سیاسی جزء جدایی‌ناپذیر اهرم قدرت است و معمولا افراد و بلوک‌های سیاسی می‌کوشند در راستای اکتساب برتری در عرصه قدرت از سایر رقبا پیشی گرفته و در موضع بالاتری قرار گیرند. به‌صورت تاریخی و سنتی در نظام‌های غیردموکراتیک اساسا این رقابت سیاسی با حذف رقیب و سیطره بلامنازع بر تاج و تخت پادشاهی عینیت می‌یافت به‌گونه‌ای که زمینه عرض‌اندام و برخورداری از حقوق برابر جهت رقابت سالم چندان معنا و مفهومی نداشت ولی در سیر تاریخی گذار بشر به‌سوی نظام‌های دموکراتیک، مقوله حذف مطلق و تک‌صدایی انحصاری به‌مرور مورد نقد واقع شده و جوامع تجربیات رو به پیشرفت و مسالمت‌آمیزتری جهت پذیرش رقابت بر سر مقوله قدرت را پشت سر می‌گذاشتند به‌گونه‌ای که امروز در جوامع دموکراتیک دیگر حذف مطلق و محروم کردن رقبای سیاسی از حداقل حقوق برابر و آزادی ابراز عقیده معنایی ندارد. در این راستا در این جوامع احزاب همواره پابرجا می‌مانند و در صورت عدم اقبال عمومی و شکست در انتخابات حذف یا منزوی نمی‌شوند بلکه براساس آزادی بیان و موضع انتقادی، احزاب خارج از حوزه قدرت یا با نفوذ اجتماعی کمتر در عرصه نقادی به حیات و ارتقای خود ادامه می‌دهند. در واقع اساس نظام‌های دموکراتیک بر تحمل همدیگر، تعامل مسالمت‌آمیز و قانونمند و همین‌طور داشتن حقوق برابر و حتی حفظ حقوق اقلیت‌ها استوار است. این تضمین ماندگاری طیف‌های سیاسی غیرهمسو از انحصار قدرت، قانون‌گریزی و تک‌صدایی می‌کاهد و تا حدودی عوارض انحصار قدرت را تعدیل می‌کند.در کشور ما نیز که یک جامعه در حال گذار به سمت دموکراسی است، مقوله حذف‌گرایی عاملی کاملا تعیین‌کننده و معیار مهمی در میزان دموکراتیک‌تر شدن و تا تنزل نظام سیاسی در این عرصه دارد به‌گونه‌ای که به‌راحتی نمی‌توان گفت در این زمینه معضل جدی نداشته‌ایم و البته در بعضی مواقع این جدی بودن به سمت حاد شدن هم متمایل شده است به‌گونه‌ای که در دو دولت نهم و دهم یک رکورد جهانی در زمینه حذف رقبا و صداهای سیاسی به اجرا درآمد و احیانا تصور می‌شد بعد از چنین دوران تاسف‌باری عملا رقبای سیاسی دیگر درون نظام رو به اضمحلال گذاشته و دیگر توان قد راست کردن نخواهند داشت ولی به‌قول رییس‌جمهور فعلی کشورمان دوران بعد از آن هشت سال فاجعه‌بار و علی‌الخصوص انتخابات اخیر نشان داد در عرصه سیاسی کشور به‌صورت مسالمت‌آمیز هیچ گروهی قابل حذف شدن نیست. برای روشن‌تر شدن موضوع به یک مثال منطقه‌ای نیز پرداخته میشود. بعد از حمله آمریکا به افغانستان عملا حکومت اسلامی طالبان سقوط کرد و آنها تمام موقعیت‌های سیاسی خود را از دست دادند. شاید آن زمان بسیاری از افراد تصور می‌کردند دیگر طالبان به تاریخ پیوسته است ولی امروز می‌بینیم که حتی طالبان هم حذف‌شدنی نیست و هر روز یک دردسر جدید برای دولت فعلی افغانستان می‌تراشد. در واقع طالبان برای این حذف‌شدنی نیست زیرا بالاخره از یک پایگاه مردمی هرچند اقلیت برخوردار است. بنابراین دولت افغانستان هیچ چاره‌ای نخواهد داشت مگر اینکه یک شیوه مسالمت‌آمیز بیابد که در آن حتی طالبان نیز در چارچوب قانون و تعامل سازنده به اندازه خویش در سیستم حکومتی افغانستان از جایگاه درخوری برخوردار باشد اما گره اصلی در این میان و در مورد ایدئولوژی‌هایی مثل طالبان این است که آنها خودشان فرسنگ‌ها از ایده پرهیز از حذف‌گرایی فاصله دارند و متاسفانه به محض اینکه اندکی فضا برای فعالیت سیاسی می‌یابد، درصدد تمامیت‌خواهی و احاطه مطلق خود بر امور و اجرای ایدئولوژی‌های دگم خود برمی‌آیند.
همان‌گونه که مشاهده میشود، شاید در حرف و سخن گفتن تحمل همدیگر و نکوهش حذف‌گرایی ساده باشد ولی در عمل این مقوله چالش‌های جدی را پیش پای سیاستمداران قرار می‌دهد به‌گونه‌ای که وقتی بحث منافع کلان و سیطره قدرت به میان می‌آید، چشم‌پوشی کردن از آنها و به اصول مسلم دموکراتیک پایبند بودن، بسیار سخت و پیچیده میشود. معمولا در چنین موقعیت‌هایی مباحث توجیهی همچون مباحث امنیتی، اتهام‌زنی‌ها و وارونه جلوه دادن حقایق به میان کشیده میشود. مسلما تعهد مطلق به حذف‌گریزی رویایی بیش نخواهد بود ولی لااقل اهتمام نسبی به متوسط‌های جهانی و نهادینه‌شده بین‌المللی در این زمینه بسیار مهم است و دیگر عقبگرد در مسیرهای پیموده‌شده و عرف پذیرفته‌شده جوامع قابل اغماض نیست. باید سعی کنیم با بهره‌گیری از پارامترهای اصلاح‌کننده‌ای از جمله آزادی بیان، شفافیت و قانونمندی سرسختانه حتی‌الامکان حذف‌گرایی را به حداقل رسانده و روز‌به‌روز بازه تحمل خویش برای پذیرفتن غیر را ارتقا دهیم.
omid.pouraziz@gmail.com
سایر اخبار این روزنامه
ضرورت بازنگری در قانون انتخابات
مصوبه مجلس برای برداشت 5/1 میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی؛
امضای مهم‌ترین قرارداد نفتی خارجی در پسابرجام
فصل داغ کاهش نرخ سود بانکی
مرا از اتهامات مبرا کنید
آینده بورس با حذف محدودیت‌ها
برنامه وزارت صنعت برای تامین مالی خودروسازان
بررسی راهکارهای صیانت از حقوق شهری؛
مگه میشه؟ مگه داریم؟
نسخه کارشناسان برای بهبود وضعیت بازاردر دولت دوازدهم؛
پارادوکس نظام ارزی و تعرفه ای
با «سامانه» طلاق پایین نمی‌آید
حذف حذف‌گرایی
موسیقی مرگ در منچستر
حذف حذف‌گرایی
نقد کردن چک مطالبات مردم توسط دولت دوازدهم
نقد کردن چک مطالبات مردم توسط دولت دوازدهم
ناتوی عربی
ناتوی عربی
ناتوی عربی
