آسیب‌های تخریب اعتماد اجتماعی

مجید ابهری‪-‬ اعتماد به عنوان یکی از گرانبهاترین ودیعه‌های رفتاری و اجتماعی است و اساس دوام و بقای مردم سالاری و حکومت‌های مردم سالار می‌باشد. هر چه قدر که ابعاد و محورهای اعتماد اجتماعی پررنگ گردد مشارکت مردم در اداره حکومت و برخوردهای صادقانه با فرآیندهای حکومتی بیشتر، مستحکم‌تر و بادوام‌تر خواهد گردید. متاسفانه وقوع وقایعی هرچند کوچک و بعضا بزرگ باعث گردیده که اعتماد اجتماعی در جامعه کمرنگ شود و مردم بین خود و حکومت فاصله‌ای احساس کنند. از رفتارهای تضعیف کننده اعتماد باید به شدت جلوگیری شده و اگر در جایی آسیبی به اعتماد عمومی‌و اجتماعی وارد آید باید بدون فوت وقت دولت و ارکان دولتی نسبت به ترمیم و جبران آن اقدام نمایند. اعتماد به عنوان فرآیند رفتاری دوجانبه باید بین مردم و دولت همواره وجود داشته باشد تا جامعه و اعضای آن دلسوزانه‌ و صادقانه به مشارکت در امور دولت بپردازند. فقدان تمرکز در بخشی از مدیریت‌های کلان جامعه، برخورد سلیقه‌ای ، ضعف برقراری تفاهم و اصلاح اشتباهات از محورهای اصلی تخریب‌کننده اعتماد عمومی‌می‌باشد. وعده‌های بی‌سرانجام و بدون تحقق یکی دیگر از محورهای کمرنگ کننده اعتماد عمومی‌است. برای تحقق حکومت دینی و مردم‌سالاری موردنظر امیرالمومنین علی (ع) باید توصیه‌های ایشان در امور حکمرانی به مالک اشتر را نه یکباره بلکه صدباره مورد توجه و عنایت دولتمردان و مدیران قرارداد. پذیرش مسئولیت تنها براساس احساس تکلیف الهی در عمل و تفکر و نه در زبان و تعارف، خدمت به خلق خدا نه خدمت به خود و خانواده، حاکمیت ضابطه بر رابطه، شفافیت و عدم پنهان‌کاری در امر مردم از محورهای اصلی حکمرانی شایسته در دولت اسلامی‌می‌باشد. حال با یک ارزیابی صادقانه و به دور از جانبداری ببینیم کدام‌یک از این توصیه‌ها در جامعه اجرا شده است. قبیله سالاری، ویژه‌خواری و ترجیح دادن خانواده خود به مردم و دیگران، عدم توجه به دستورات الهی و دینی ، حاکمیت رابطه بر ضابطه و پنهان کاری‌های آزاردهنده و بیمارگونه از آسیب‌های اعتمادسوز در جامعه می‌باشد. متاسفانه گاهی پنهان‌کاری‌های بی‌جهت باعث گردیده که آسیب‌های
قابل توجهی به اعتماد عمومی‌وارد شود. ویژگی‌های حکومت‌های اعتمادساز و نحوه اعتمادسازی توسط آنها از نگاه امام علی (ع) بیان گردید حالا اگر بخواهیم از نگاه متفکران غربی نیز به این مقوله نگاهی بیندازیم باید بگویم، «هابرماس» معتقد است که هرچه دولت در جهت گسترش فضاهای عمومی کوشاتر بوده و مردم به دور از هرگونه فشار به گفتگوی نقادانه با اصحاب دولت بپردازند اعتماد آنها به حکومت بیشتر می‌شود.
یکی از دستگاه‌های اعتمادساز در جامعه مجلس و قوه قانونگذاری است که متاسفانه با عملکرد مجلس حاضر می‌توان گفت امیدی چندان به اعتمادسازی توسط این نهاد وجود ندارد، چرا که براساس اعلام نهادهای متولی بخشی از نمایندگان حاضر در مجلس به علت مشکلات مالی از تائید صلاحیت عبور نکردند. وقتی کسانی که به عنوان وکیل مردم انتخاب شده‌اند تا از حقوق آنها دفاع کرده و اعتماد آنها را به دولت و دستگاه‌های حکومتی پررنگ کنند ،اما در چنین شرایطی هستند دیگر باید به حال اعتماد عمومی گریه کرد. در موضوع سقوط هواپیمای مسافربری اوکراین نیز باز بحث اعتمادسوزی و یا اعتمادسازی به میان می‌آید. آنچه که باعث استفاده یا سوءاستفاده بعضی از افراد گردید، تاخیر در اعلام دلایل سقوط است. اما در این میان مردم و دوستداران سینما چه قصوری در این زمینه دارند که باید از تماشای فیلم‌های انتخاب شده محروم شوند؟ آیا این معنی هنرمند مردمی بودن می‌باشد؟ کسی که اصلا سالهای سال است در تلویزیون حضور نداشته از شلوغی بازار هنر سوءاستفاده کرده و اعلام کرده است که او هم به تلویزیون نمی‌آید. کسی نیست به ایشان بگوید که هنرمند عزیز! شما که سال‌های سال است که در تلویزیون حضور ندارید پس چه می گویی؟ بعضی هم از این رهگذر به دنبال سکو و جایگاهی هستند. این در حالی است که بیش از 80 درصد از این چهره‌های هنری، محبوبیت و معروفیت خود را مدیون صدا و سیما هستند که امروز به آن پشت کرده و یا آنچه که دلشان می‌خواهد در این مورد می‌گویند. هیچ‌یک از هنرمندان غربی به خاطر مخالفت با سیاست‌های بعضا ویرانگر دولت خود برنامه جایزه اسکار را لغو یا تحریم نکردند. حالا که بعضی از چهره‌های هنری به مردم توجهی نکرده و رویداد هنری مورد توجه و علاقه مردم را تحریم کرده‌اند ما نیز باید از تماشای فیلم این افراد خودداری کنیم. در هر صورت بی‌اعتنایی به مردم باید در جایی پاسخ داده شود. به هر حال معلوم نیست تکلیف اعتماد در این آشفته بازار هنری ، فرهنگی و اجتماعی چه می‌شود. بالاخره مردم به چه کسانی باید اعتماد کنند؟ آیا دولت می‌تواند اعتماد از دست رفته مردم را دوباره به دست آورد؟ آیا نمایندگان آتی در مجلس شورای اسلامی می‌توانند اعتماد از دست رفته مردم به نمایندگان را جبران کنند؟