روزنامه ابتکار
1398/10/28
چه عاملی سیل‌ها و آتش‌ها را به جان زمین انداخته است؟ جفای انسان، خشم زمین
گروه جامعه: «سیل»؛ ردپای تازه تغییرات اقلیم در تغییرات آب و هوای ایران است. ردپایی که آن را می‌توان در هر جای ایران دید؛ از شمالی‌ترین نقطه تا جنوبی‌ترین نقطه ایران، از مناطق پرباران گرفته تا مناطق خشکی که سال‌ها با کاهش بارندگی و کمبود آب مواجه بوده‌اند. کارشناسان عامل بروز این سیل‌های پی‌در‌پی را تغییرات آب و هوایی می‌دانند. تغییراتی که به واسطه گرمایش زمین و افزایش تولید گاز کربن در زمین پدیده آمده است، اما عامل همه این پدیده‌ها انسان است. انسانی که حالا سیل خانه‌اش را ویران می‌کند و گاه جانش را می‌گیرد. سیل؛ فریاد خشم زمین است از جفای انسانی.یک سو سیل می‌آید و سوی دیگری از جهان آتش امان جنگل‌ها را بریده است. دانشمندان در توضیح این اتفاق آن را تغییرات اقلیمی می‌نامند. تغییراتی که به واسطه گرمایش زمین پدیده آمده و آب و هوای زمین را نابسامان کرده است. سیل اما سهم ایران در چند سال اخیر بوده، سیلی که پس از خشکسالی‌های پی‌در‌پی در ایران حالا خانه‌ها را با خود می‌برد و خاک حاصلخیز را می‌شوید. گرچه استان‌های شمالی ایران همیشه مظهر سرسبزی و بارش بوده، اما به واسطه تغییر اقلیم که ریشه در فعالیت و دخالت بیش از حد انسان در طبیعت دارد، تقریبا از نیمه دوم سال 97 با بارش‌های بی‌سابقه‌ای علیرغم تجربه کاهش بارندگی در سال‌های اخیر روبه‌رو شده است. کاهش بارندگی‌ها در استان‌های شمالی به قدری بوده که کشاورزی و حتی کشت برنج در برخی از مناطق سه استان ساحلی خزر تحت تاثیر آن قرار گرفته است. با این وجود، بارش‌های ناگهانی ورق را برگردانده و از نیمه مهر ماه سال 97 مردم استان‌های شمالی کشور بهویژه مازندران شاهد بارش‌های عظیم و بسیار شدید اما در بازه زمانی کوتاه مدت بودند. به گفته کارشناسان، این بارش‌ها در 17 سال گذشته و جاری شدن این حجم آب در رودخانه‌های استان در 150 سال گذشته بی‌سابقه بوده است. سیلاب‌های مهرماهی در سال 97 اما حدود 700 میلیارد تومان به تاسیسات زیربنایی، کشاورزی، واحدهای مسکونی، تجاری و راه‌های اصلی و فرعی مازندران خسارت وارد کردند و بر اثر این واقعه 9 نفر جان باختند، 2 هزار و 650 واحد مسکونی خسارت دیدند که از این تعداد 82 واحد به طور کلی تخریب و به 2 هزار و 570 واحد هم بین 30 تا 60 درصد خسارت وارد شده است. با این حال اما سیل در استان‌های شمالی به همینجا ختم نشد و با آغاز بارش‌های بهاری، استان‌های شمالی چون استان گلستان و 24 استان دیگر در سراسر ایران در فرودینماه سال 98 با وقوع سیل با خسارت‌های بسیاری مواجه شدند.
در هفته اول فروردین ۱۳۹۸، سازمان‌های هواشناسی خبر از ورود سامانه بارشی متراکم در جنوب و غرب ایران دادند. این سامانه بارشی در ۵ فروردین‌ماه، موجب ایجاد سیلاب و خسارت‌های جانی و مالی در ۲۵ استان ایران شد. این سیلاب‌ها در روز نخست، حداقل ۱۹ کشته در استان‌های مختلف کشور برجای گذاشت. سازمان هواشناسی ایران پیش‌بینی کرده بود که در ۴۸ ساعت نخست این بارش‌ها بر شدت بارندگی در مناطق جنوب و جنوب غرب ایران افزوده خواهد شد و در برخی مناطق میزان بارش به حدود ۴۰۰ میلیمتر خواهد رسید. موج دوم بارش‌ها در ۱۱ فروردین ۱۳۹۸ آغاز شد و شهرهای غربی و جنوبی کشور را دربرگرفت. پس از این بارش‌ها، هشدار سیل و آماده‌باش در ۲۳ استان ایران اعلام شد. آمار کشته‌شدگان این حادثه بهدرستی مشخص نیست. اما براساس اعلام سازمان صداوسیما در ۱۶ فروردین ۱۳۹۸، ۵۰ نفر در استان‌های جنوب و غرب کشور در مدت سیل‌های فروردین ۱۳۹۸ جان خود را از دست داده‌اند. از این تعداد ۲۱ نفر در شیراز، ۳ نفر در خراسان شمالی، ۲ نفر در کهگیلویه و بویراحمد، ۱۵ نفر در لرستان، ۵ نفر در استان همدان، 2 نفر در کرمانشاه، 1 نفر در خوزستان، 1 نفر در استان سمنان و 1 نفر هم در خراسان رضوی بودند. همچنین افزون بر این افراد در جریان سیل گلستان و مازندران را نیز به ترتیب در این استان‌ها ۸ و ۵ نفر کشته شدند. عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور ایران خسارت سیل اخیر در ایران را بین ۳۰ تا ۳۵ هزار میلیارد تومان اعلام کرده‌است. او گفته ۲۵ استان و بیش از چهار هزار و ۴۰۰ روستا در کشور درگیر سیل شدند.
اما سیل باز هم تمامی ندارد. در این روزها که سال 98 ماه‌های پایانی خودش را طی می‌کند، بارها استان‌های جنوبی ایران از اهواز و آبادان تا سیستان و بلوچستان درگیر سیل شده‌اند و مردمان این استان‌ها از جفایی که مدیران کشور در حق محیط‌زیست ایران کرده‌اند رنج می‌کشند. خانه‌های مردم کوتعبدالله با هر بارندگی در فاضلاب غرق می‌شوند و مردم سیستان و بلوچستان از دست سیل به بالای درختان پناه می‌برند. گرچه جاری شدن سیل در ایران از تغییرات اقلیم و وضعیت آب و هوایی در جهان تبعیت می‌کند، اما نمی‌توان از این موضوع چشمپوشی کرد که مدیران و تصمیم‌گیرندگان در ایران چه بر سر اقلیم، آب، خاک و به طور کلی محیط‌زیست کشور آورده‌اند و حالا خشم طبیعت با سیل به سوی ما سرازیر شده، همان چیزی که جهان نیز گرفتار آن است. با این حال، شاید آینده ایران در شرایط تغییر اقلیم نیز قابل تامل باشد.
هلول علیجانی، استاد اقلیم‌شناسی دانشگاه خوارزمی و رئیس کارگروه هواشناسی و اقلیم‌شناسی هیئت ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها در این باره به خبرآنلاین گفته است: «محققان علت وقوع چنین سیلی در سیستان و بلوچستان را تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی می‌دانند، فعالیت‌هایی که منجر به گرمایش زمین و در نتیجه بینظمشدن اقلیم زمین شده است.» در واقع به گفته این اقلیم‌شناس، به علت گرمایش جهانی و افزایش دمای هوا در اروپا سیستم مانعی ایجاد شده که زنجیره اتفاقات بعدی آن منجر به ایجادی سیلی ویرانگر در ایران شده است.
حال گرچه به گفته دانشمندان و محققان تغییرات اقلیم در ایران همچنان وقایعی چون سیل را به همراه خواهد داشت، عده‌ای جاری‌شدن سیل را به آغاز دوره ترسالی در ایران مربوط کرده‌اند. با این حال بسیاری از کارشناسان این موضوع را رد می‌کنند و معتقدند که سیل و خشکسالی با هم می‌آیند. کریم عباسپور یکی از محققان این گروه و رییس گروه خارک، آب‌های زیرزمینی و زباله در موسسه فدرال علوم و تکنولوژی سوییس، در گفت‌وگویی با خبرآنلاین هشدار داده که با افزایش دمای کره زمین احتمال وقوع سیل در برخی از مناطق ایران افزایش پیدا کرده و در این میان شدت خشکسالی هم بیشتر میشود. بخشی از نتیجه مطالعه آنها نقشه‌ای است که نشان می‌داد احتمال وقوع سیل در مناطق مختلف ایران در آینده چقدر نسبت به گذشته افزایش پیدا می‌کند. عباسپور در این رابطه گفته بود: «احتمال وقوع سیل در بخش‌های از ایران به طور قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند. ما احتمال وقوع تعدادی از سیل‌های گذشته را در آینده بررسی کردیم. به عنوان مثال، سیل آبانماه ۱۳۹۴ در استان‌های ایلام و لرستان که منجر به کشته شدن ۹ نفر شده بود را بررسی کردیم، نتایج نشان می‌دهد این سیل در آینده نیز در این استان‌ها با احتمال وقوع بالاتری تکرار میشود. برای سیل‌های دیگر گذشته همین سرنوشت پیش‌بینی شده است.» از سویی این مطالعه بدون رد کردن نقش مهم عوامل مدیریتی در سیل‌ها و خشکسالی‌های ایران نشان داده است که در کنار این سیل‌ها، مناطق مختلف ایران هم با دوره‌های خشک زیادی روبرو می‌شوند، دوره خشک دویست روز متوالی با بارش کمتراز دو میلیمتر تعریف شده است.
همه این موضوعات خبر از اتفاقی جدید می‌دهند، شاید امروز سیل‌های فروردین و سیل سیستان و بلوچستان برای شما اتفاقی طبیعی باشد، اما تا چندسال دیگر با گرمشدن زمین دیگر هیچ کسی از وقوع چنین حوادثی متعجب نمی‌شود.
سایر اخبار این روزنامه
معاون اول رئیس‌جمهوری در سومین سالگرد آیت‌الله هاشمی:
در چنین شرایطی یاد آیت الله هاشمی زنده میشود
محمد علی وکیلی
طوفانیترین دوهفته تاریخ
«ابتکار» تازه‌ترین تحولات پیرامون توافق هسته‌ای را بررسی می‌کند
اروپا در دو راهی حفظ یا فروپاشی برجام
رهبر انقلاب در خطبه‌های نمازجمعه تهران:
حوادثی تلخ و شیرین و درس‌آموز در این دو هفته برای ما پیش آمد
رئیس‌جمهوری در جمع مدیران بانکی کشور:
وقتی وارد میدان شویم، هم می‌زنیم و هم می‌خوریم
چه عاملی سیل‌ها و آتش‌ها را به جان زمین انداخته است؟
جفای انسان، خشم زمین
