روزنامه ایران
1398/10/28
سیل سیستان و بلوچستان وحدت‌آفرین شد
گـــــروه فرهنگــــــــی/ آخرهفته‌ای که پشت سر گذاشتیم، فصل تازه‌ای پیش روی جشنواره‌های هنری فجر گذاشت. هنرمندانی که معتقد بودند صدایشان شنیده نمی‌شود، در جلساتی با حضور دبیران جشنواره‌های فجر شرکت کردند و گفت‌وگوها و بررسی‌ها برای رسیدن به راهکاری میانه ادامه داشت تا آنکه صحبت‌های فعالان فرهنگی اصولگرا آتش را شعله‌ور کرد و مسیر را از موقعیت گفت‌وگو خارج کرد و کار را به تهدید هنرمندان کشاند. وضعیتی که حتی هنرمندان بدون موضع را هم به خیل هنرمندان معترض کشاند. به این ترتیب، از روز چهارشنبه که بحث‌های دنباله‌دار مربوط به شرکت کردن یا شرکت نکردن هنرمندان در جشنواره‌های هنری به‌سمت منطق می‌رفت، ناگهان ماجرا تغییر شکل داد. هرچند این دایره اعتراضی به عذرخواهی فعالان فرهنگی اصولگرا منجر شد، اما به نظر می‌رسد راه جبران کدورت پیش آمده بسیار فراتر از جشنواره‌های امسال خواهد بود.
از کجا به کجا رسیدیم؟
اگر بخواهیم به‌صورت خلاصه توضیح بدهیم که دقیقاً چه اتفاقی افتاد و این آخرهفته چگونه گذشت، باید بگوییم که گروهی از هنرمندان در شبکه‌های اجتماعی از کناره‌گیری‌شان از جشنواره‌های هنری فجر خبر دادند. گروهی دیگر در مخالفت با این تصمیم شروع به صحبت کردند، از جمله شهاب حسینی که گفت: «این حرکت دامن زدن به افتراق جامعه به خودی و ناخودی است و این در حالی است که جامعه و مردم بیش از هر زمان دیگری به همبستگی و دلداری یکدیگر نیازمندند. این رفتار حتی در میان هنرمندان و طرفداران و مخاطبینش نیز شکاف عمیق و شاید جبران‌ناپذیری ایجاد کند که به صلاح هیچ کس نیست.» اما زمانی که هنرمندان در حال بررسی این وضعیت بودند، تندروی عده‌ای از فعالان فرهنگی اصولگرا مسأله را بغرنج‌تر کرد، تا جایی که حمید فرخ‌نژاد که پیش‌تر نظاره‌گر وضعیت بود، در صفحه شخصی‌اش خطاب به نماینده اصولگرای مجلس نوشت: «من، حمید فرخ‌نژاد بازیگر سینمای ایران به جهت تهدید حضرتعالی در خصوص جلوگیری از فعالیت هنری آن دسته از همکارانی که در همصدایی با مردم عزادار و معترض ایران جشنواره فجر را تحریم کرده‌اند، با وجود نداشتن اثر در جشنواره فیلم فجر، به جهت حمایت از همکارانم و مردم این جشنواره را تحریم می‌کنم. باشد که یاد بگیرید با اصحاب هنر با زبان زور و تهدید صحبت نکنید.» در این میان دبیران جشنواره‌های هنری توضیح دادند و در تلاش برای باز نگه داشتن راه دیالوگ، از همکارانشان خواستند تا به خانه خودشان پشت نکنند.
این مثلث چه زمانی شکل گرفت؟
پس‌از آنکه هنرمندان روش کناره‌گیری را برای نشان دادن اعتراض‌شان نسبت به اتفاقات اخیر انتخاب کردند، بحث‌های دنباله‌داری درباره این روش ایجاد شد. گروهی معتقد بودند که چاره‌ای به جز کناره‌گیری از جشنواره‌های هنری برای هنرمندان باقی نمانده است و گروهی دیگر معتقد بودند این کناره‌گیری نمی‌تواند به نتیجه دلخواه ختم شود و جشنواره‌های هنری را به انحصار گروه‌هایی خاص درمی‌آورد. این بحث‌های دوسویه، در طی این روزها بحث داغ هنرمندان بود، هنرمندانی که خودشان با یکدیگر در حال بحث بودند. به گروه سومی از هنرمندان هم می‌توان اشاره کرد که وارد این بحث‌های داغ نشدند و بیشتر نظاره‌گر بودند. در روزهایی که مجری‌های تلویزیون از هر سمت و سو توهین به هنرمندان را آغاز کرده بودند و هنرمندان در حال رصد کناره‌گیری همکارانشان از تلویزیون بودند، به ناگاه موضع‌گیری گروهی از فعالان فرهنگی اصولگرا این آش را شورتر از پیش کرد و حتی کنترل را از دست دبیران جشنواره‌های فجر نیز خارج کرد. دبیرهایی که در طی این روزها در تلاش بودند تا با گفت‌وگوهای صریح و رودررو با هنرمندان آنها را به همراهی با جشنواره ترغیب کنند. دلنوشته‌ای که ابراهیم داروغه‌زاده، دبیر جشنواره فیلم فجر در روز چهارشنبه منتشر کرد، یا نامه‌ای که نادر برهانی مرند، دبیر جشنواره تئاتر فجر در روز سه‌شنبه نوشت، بخشی از این تلاش برای رسیدن به همراهی با هنرمندان بود. اما روز پنجشنبه، نصرالله پژمان‌فر، نماینده مجلس در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس، صحبت‌هایی را به زبان آورد که باعث شد تا حتی گروه سوم هنرمندان نیز نظاره‌گری را رها کنند و اعتراض خود را نشان دهند. پژمان‌فر در این صحبت‌ها گفته بود: «در هفته آینده طرحی را به مجلس می‌بریم که در آن برای هنرمندانی که از فعالیت‌های هنری انصراف می‌دهند، محرومیت پایدار از فعالیت‌های هنری در جمهوری اسلامی ایجاد شود.» این جملات، هرچند در فاصله‌ای کمتر از 24 ساعت با توضیحاتی تکمیلی روبه‌رو شد و این نماینده مجلس صحبت‌هایش را تغییر داد، اما بازهم اثراتی ماندگار به جا گذاشت. این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، در گفت‌وگو با ایرنا درباره بحث ممنوع‌الکاری هنرمندان منتقد عنوان کرد: «من این را نگفتم؛ من تأکید کردم حمایت‌ها به سمت کسانی باشد که در چارچوب نظام، برای حل مسائل و بحران‌ها کمک می‌کنند و ظرفیت‌های خود را در این بخش قرار می‌دهند. امروز هم اعلام می‌کنم در جامعه باید با استفاده از ظرفیت‌های هنر و سینما کمک کنیم تا بحران‌های جامعه برطرف شود و ناخواسته به این بحران‌ها اضافه نکنیم.»
چه زمانی اسم سیل سیستان و بلوچستان به میان آمد؟
زمانی که بابک حمیدیان، بازیگر سه فیلم از جشنواره فیلم فجر تصمیم گرفت تا برای همدردی با حادثه‌دیدگان از این جشنواره کناره بگیرد، با واکنش متفاوتی از سوی تهیه‌کننده فیلم «مغز استخوان» مواجه شد. حسین پورمحمدی در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام نوشت: «من هم به نشانه همدردی با مردم جگر سوخته سیستان و بلوچستان قسط آخر دستمزد شما را به سیل زدگان اهدا می‌کنم.» اما این جمله پایان‌بخش نبود، بلکه آغاز مسیری بود که سیل سیستان و بلوچستان را تبدیل به یکی از نقاط وحدت‌آفرین کرد. تا جایی که روز پنجشنبه و در جلسه قرعه‌کشی فیلم‌های جشنواره فیلم فجر، مصطفی احمدی، تهیه‌کننده فیلم «درخت گردو» به‌کارگردانی محمدحسین مهدویان، پس از بیرون آمدن نام فیلم و قرار گرفتن در جدول پخش فیلم‌ها توضیح داد که هدیه‌ای 88 میلیون تومانی از محل فروش این فیلم در جشنواره به آسیب‌دیدگان سیل در استان سیستان و بلوچستان اهدا می‌کند. هنرمندان هم در طی این روزها نسبت به سیل در سیستان و بلوچستان واکنش‌های فراوانی در شبکه‌های اجتماعی نشان داده بودند. این بحران، باعث شد تا جشنواره فیلم فجر افتتاحیه‌اش را لغو کند و سفر هنرمندان به این استان سیلزده را در دستور کار قرار دهد. به گفته ابراهیم داروغه‌زاده؛ «دست‌اندرکاران جشنواره و سینماگران، همدرد و همراه مردم عزادار و خانواده‌های حوادث اخیر و نیز سیلزدگان هستند و حضور همه در این جشنواره، نه برای برگزاری جشن، بلکه برای همراهی و تسکین آلام از طریق سینما است.»
نادر برهانی مرند، دبیر جشنواره تئاتر نیز در نامه دومی که نوشت، از سیلزدگان صحبت کرد و توضیح داد: «در تلاطم بروزِ واکنش‌ها نسبت به این فاجعه دردناک... در یادداشتی از عزیزان منصرف خواستم تا خانه خود را ترک نکنند. جمعی از کارگردانان محترم منصرف دعوت به جلسه‌ای با هدف گفت‌وگو (که در این روزها ضرورتی انکارناپذیر است) را پذیرفتند، این جلسه در بعد از ظهر چهارشنبه ۲۵ دی ۹۸ برگزار شد. برآیند این گفت‌وگو با احترام به دغدغه همه عزیزان و در نظر گرفتن این موضوع که جشنواره در طی دوران برگزاری خود به خانه هنرمندان با انواع سلایق و اندیشه‌ها تبدیل شده و ترک خانه با هر تحلیل و کنش‌های قابل احترام برآمده از آن جز به افتراق بیشتر اهل خانه نمی‌انجامد، به پیشنهادی از سوی اینجانب در راستای رسالت اجتماعی تئاتر منجر شد: در راستای کاستن از آلام هموطنان شریف و داغدیده سیستان و بلوچستانی، با رضایت گروه‌هایی که به جشنواره باز خواهند گشت، بخشی از کمک هزینه آنان، درآمد حاصل از فروش بلیت‌های جشنواره، قسمتی از هزینه‌های بخش ملل و بخشی از حق‌الزحمه نیروهای ستادی از طریق انجمن هنرهای نمایشی استان سیستان و بلوچستان به‌عنوان محور این پویش، به این هموطنان عزیز رنج دیده اختصاص می‌یابد.» اما این توضیحات به همان مرحله نخست مربوط میشود. برهانی مرند در ادامه این نامه تأکید می‌کند: «متأسفانه امروز پنجشنبه ۲۶ دی ۹۸، در این روزهایی که نیاز به همگرایی بیشتر داریم، اظهارنظری غیرمسئولانه از یک مقام مسئول منتشر شده است که به آتش گسست اجتماعی می‌دمد. من با هر نوع برخورد سلبی که راه مفاهمه و گفت‌وگو را مسدود می‌کند، شدیداً مخالفم و این مسأله عزم مرا بر اصرار به همگرایی فزاینده هنرمندان تئاتر برای حضور در خانه خود بیشتر کرده است.»
با این مقدمه، دبیر جشنواره تئاتر پیشنهادهایی پنج‌گانه را به زبان می‌آورد: «از همکاران عزیز منصرف دیگر بار می‌خواهم که با در نظر گرفتن پویش حمایت از هموطنان سیستانی و بلوچستانی در کنار یکدیگر باشیم»، «از همکاران عزیزی که با وجود برخی طعنه‌ها و دلشکستگی‌ها در کنار ما ماندند سپاسگزارم»، «به همکاران عزیزی که به هر دلیلی تمایلی به حضور در کنار ما نخواهند داشت احترام می‌گذارم»، «از دوستان محترمی که تصور می‌کنند زبان عتاب گره‌گشای مسائل در این روزهاست، برادرانه و مشفقانه می‌خواهم که بر درد و رنج هنرمندان نیفزایند» و «به احترام خانواده‌های داغدارِ حوادث اخیر، رویدادها متناسب با شأن این فضا تدارک دیده خواهد شد.» جشنواره شعر فجر هم در این میان تصمیم گرفت تا کتاب‌های رسیده برای داوری در چهاردهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر را پس از داوری به کتابخانه‌های مناطق سیلزده اهدا کند.
سایر اخبار این روزنامه
احتمال کناره گیری از لیگ قهرمانان آسیا
# سیستان و بلوچستان
کلید توسعه در دست تکنوکرات‌ها
از مذاکره ابایی نداریم اما نه با امریکا
فاصله بین جنگ و صلح فقط یک گلوله است
کنترل بازار پول در اتاق عملیات بازار باز
آغاز نمایش محاکمه «دونالد» روی سن سنا
داروخانه ها به مناطق مرفه شهرها می روند!
سیل سیستان و بلوچستان وحدت‌آفرین شد
وعده هایی که محقق نشد
به جامعه حق و اجازه داغ دیدگی، انتقاد و اعتراض بدهیم
محور خطبه‌های دیروز
نظارت ملی و پروژه ضدملی
سیل بحران ساز
<تنوع> گمشده اصلی فرآیند انتخابات
