روزنامه ابتکار
1398/10/12
نگرانی کمبود دارو به بیماران ام‌پی‌اس رسید تحریم‌های مالی؛ مقصر اصلی کمبودهای دارویی
گروه جامعه: ایران دچار تحریم دارویی هست یا نیست؟ این سوالی است که هم به دلیل اظهارات مختلف مقام‌های ایرانی و آمریکایی در ذهن شکل می‌گیرد و هم مصادیق و بروز نتایج آن محل اختلاف رسانه‌هاست. رسانه‌های خارجی منتقد و مخالف حکومت ایران، تحریم دارویی را قصه‌ای برای مظلوم‌نمایی و واردات دارو را بهانه‌ای برای دور زدن سایر تحریم‌ها مطرح می‌کنند و کمبود دارو در بازار ایران را به گردن مافیای دارو و سودجویی برخی می‌اندازند و رسانه‌های حامی ایران از درد و رنج بیماران ایرانی نیازمند به داروهای خارجی می‌نویسند و از کارشکنی‌ها در واردات دارو به ایران می‌گویند.با ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، مناسبات ایران و آمریکا که به دنبال رسیدن به توافقنامه برجام با بهبود قابل توجهی در 40 سال گذشته روبه‌رو بود، مجدداً تیرهوتار شد. خروج آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم‌های برداشتهشده ایران از سوی آمریکا و نیز وضع تحریم‌های جدید، باعث شد که هم برجام به بن‌بست نزدیک شود و هم فرآیند دیپلماسی دو کشور مجددا دورانی از فرود و حتی سقوط را تجربه کند. در کف خیابان‌ها، برجام نویدبخش بهبود و تسهیل شرایط تجاری‌ای بود که در طول سال‌های تحریمی پیش از آن بسیار سخت‌تر شده بود. این شرایط، در عرصه‌های گوناگون و به اشکال مختلف خود را نشان می‌داد؛ از تجهیزات صنعتی، علمی و آزمایشگاهی گرفته تا حتی لوازم منزل و پوشاک! اما در این میان، شاید هیچچیز به اندازه جان انسان‌ها مهم نباشد و هیچکس به اندازه بیماران و خانواده‌های آن‌ها از آسان‌تر شدن دسترسی به داروهای موردنیازشان خوشحال نبودند. خوشحالی‌ای که با خروج آمریکا از برجام و وضع مجدد تحریم‌ها ابتدا باعث نگرانی شد و حالا برای خیلی‌ها تکرار کابوس کمبود دارو، دسترسی به دارو با قیمت گران و خرید داروهای قاچاق از بازار سیاه است و همه این‌ها در صورتی که دارو گیر بیاید و مسائلی مثل سلامت دارو و تاریخ مصرف آن مطرح نباشد!
قوانین تحریم آمریکا به رئیس دولت ایالات متحده اجازه نمی‌دهد اقلام بشردوستانه شامل دارو، مواد غذایی، کالاهای اساسی کشاورزی و نظایر آن را در هیچ وضعیتی تحریم کند. همچنین طبق قوانین بین‌المللی، تحریم اقلام بشردوستانه حتی در زمان جنگ نیز جرم تلقی میشود. با این همه، بازرگانان به دلیل چالش‌های فراوان ایجاد اعتماد مالی کار سختی برای واردات دارو به ایران دارند و شرکت‌های دارویی و بانک‌های خارجی نیز از بیم تحریم‌های آمریکا چندان تمایلی به ارائه خدمات و تسهیلات نشان نمی‌دهند. به علاوه، فرآیندهای بررسی مالی این اجازه را به بانک‌ها و شرکت‌ها می‌دهد که معاملات خود را برای بررسی پاک بودن دادوستدها از شرایط تحریمی، در هر شرایطی موقت یا در صورت احراز تخلف دائمی، متوقف کنند و این می‌تواند کار را برای طرفین تجارت دارو سخت کند.
از مافیای دارو تا نعمت تحریم!
به هر ترتیب موضوع کمبود دارو، زوایای گوناگونی دارد. اگر از نقش شرکت‌های واردکننده و ابهاماتی که درباره عملکرد آن‌ها وجود دارد – و به عنوان مثال تخلفات یکی از آن‌ها اخیرا منجر به محکومیت‌های سنگین قضایی برای مدیرانش هم شده است – و آنچه به عنوان مافیای دارو مطرح میشود، بگذریم، این موضوع از جنبه‌های دیگر نیز قابل طرح است. به طور رسمی ایران مورد تحریم دارویی قرار ندارد، اما برخی تحریم‌های دیگر به طور ثانویه بر موضوع دارو تاثیرگذارند. برخی شرکت‌های دارویی بهویژه در حوزه رادیوداروها هم به دلیل همپوشانی با تحریم‌های خاص توسعه صنعت هسته‌ای ایران مورد تحریم قرار گرفتند. سوی دیگر ماجرا مسئولانی هستند که از تحریم‌ها به عنوان فرصت برای ایران یاد می‌کنند و با اشاره به قرارگیری ایران در رتبه هفتم کشورهای تولیدکننده داروی جهان و پیشرفت‌های دارویی بهویژه در حوزه داروهای های‌تک، مشکل را کوچک قلمداد می‌کنند.
در این مدت، کانال‌هایی برای خرید داروی موردنیاز ایران مطرح شده است؛ مثل خبری که 28 آذرماه امسال، فریال مستوفی، رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران به خبرگزاری ایرنا داد. او گفته است که کانال مالی ویژه مبادله کالاهای بشردوستانه مانند دارو و غذا که سوئیس آن را زیر نظر دارد بهزودی راه‌اندازی خواهد شد. همچنین علیرضا کلاهی، عضو اتاق بازرگانی تهران به ایلنا گفته است چند شرکت دارویی آمریکایی از وزارت خزانه‌داری آمریکا مجوز صادرات دارو به ایران دریافت کرده‌اند. او البته تاکید کرده است که اگر لوایح مربوط به پولشویی در مجمع تشخیص مصلحت تصویب نشود، این بانک‌ها نیز دچار مشکل خواهند شد و «این راه را خواهیم بست».
اما شاید این توضیح روشن‌کننده‌تر باشد؛ محمدنعیم امینی‌فر، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی چند روز پیش به شبستان گفته بود: «به طور رسمی ایران تحت تحریم دارویی نیست، ولی عملا به دلیل تحریم‌های بانکی و مشکلات ناشی از انتقال پول می‌توان گفت به نوعی تحت تحریم دارویی به درجاتی قرار داریم». وی یادآور شده است: «ما در سال چهار الی پنج درصد واردات دارو داریم که حجم قابل توجهی است؛ یعنی چیزی حدود 30 درصد ارزش مالی بازار دارویی کشور را این چهار الی پنج درصد واردات دارو تشکیل می‌دهد. این داروها بیشتر داروهای با تکنولوژی بالاست و برای بیماران خاص و صعب‌العلاج است. ما این پنج درصد دارو را از کشورهای اروپایی تامین می‌کنیم و بیشتر در بحث نقل و انتقالات مالی در این زمینه مشکل داریم».
چالش خاص بیماران ام‌پی‌اس
در ماه‌های اخیر، بحث کمبود داروی موردنیاز بیماران خاص، از جمله برخی داروهای بیماران پیوندی، ای‌بی، دیابتی، سرطانی و... مطرح شده بود و حالا نوبت به بیماران بیماران ام‌پی‌اس (MPS) رسیده است. محسن اسدی لاری، مدیرکل امور بین‌الملل وزارت بهداشت عصر سه‌شنبه در توئیتر خود نوشت: «درحالیکه جهان سال نو میلادی را جشن می‌گیرد، بیماران ام‌پی‌اس در ایران به دلیل امتناع دو شرکت داروسازی آمریکا از ارائه محصولات انحصاری خود به کودکان بیگناه ایرانی، از بیماری به شدت رنج می‌برند». مهدی شادنوش، رئیس مرکز مدیریت پیوند و درمان بیماری‌های وزارت بهداشت نیز روز دوشنبه در این رابطه گفت: «عدم در اختیار گذاشتن داروهای بیماران مبتلا به MPS برای پیشبرد پروسه درمان به علت تحریم‌های آمریکا باعث شده وضعیت این بیماران در شرایط خطرناکی قرار گرفته و بیم آن می‌رود که سلامت بیماران دچار مشکل شده و حتی بابت ادامه حیات با خطر مواجه شوند». موکوپلی ساکاریدوز (MPS) بیماری ژنتیکی است که با جهش در یک ژن یا شکست در چند ژن در فرد بروز می‌کند. علائم فنوتیپی آن، بزرگی کبد و طحال، کدورت قرنیه چشم، انگشتان پنجه کبوتری، فتق ناف و بیضه، دفرمهشدن استخوان‌ها و با پیشرفت بیماری مشکلات قلبی و ریوی بزرگی سر (هیدروسفالی)، تنگی کانال گردن که موجب اختلالات حرکتی در بیمار میشود، هستند. این بیماری به چندین تیپ تقسیم‌بندی میشود که علائم بیماری در هر تیپ متفاوت و کم و زیاد است. از سال ۱۳۸۴ درمان این بیماری (در تیپ یک) با آنزیم الدورازیم آغاز شد و به مرور برای چند تیپ دیگر آنزیم شناخته شده و در حال درمان است.
انحصار تولید داروهای بیماران ام‌پی‌اس در اختیار دو شرکت در آمریکا و کره‌جنوبی است. شرکت‌های بایومارین آمریکا و لزوب‌زیکس کره‌جنوبی با این بهانه که بانک‌های عامل‌شان نمی‌توانند این مبالغ را به شرکت‌ها منتقل کنند، از صادرات این داروها به ایران خودداری کرده‌اند که این موضوع جان ۳۳۵ نفر بیمار مبتلا به MPS را با خطرات جدی روبه‌رو می‌کند.
احساس کمبود دارو در کف خیابان
از نگاه عمومی و بر اساس تیترهای رسانه‌ای، شاید این تضاد در ذهن بسیاری شکل بگیرد که ایران بالاخره دچار کمبود دارویی هست یا نیست. دلیلش هم سخنان پیشین سعید نمکی است. وزیر بهداشت چندی پیش در حاشیه بازدید از مراکز درمانی سبزوار گفته بود: «با وجود توطئه دشمنان برای ایجاد بحران، امروز کمبود مهمی در عرصه دارو و درمان برای مردم کشور نداریم. کمبود دارویی امروز کشور نسبت به پارسال کاهش داشته و به یک سوم رسیده است». اما حالا خبر از نامه وزیر بهداشت به دبیرکل سازمان جهانی بهداشت در انتقاد از تحریم‌های آمریکا علیه ایران مطرح شده است. نمکی در نامه به تدروس آدانوم تاکید کرده است که «محدودیت‌های شدید اعمال شده توسط آمریکا تهیه و واردات دارو و وسایل پزشکی را برای شهروندان ما غیرممکن کرده است؛ درحالیکه دولت آمریکا مدعی است که تحریم‌های اقتصادی آنان علیه ایران شامل دارو، مواد غذایی و وسایل پزشکی نمی‌شود، اما واشنگتن تقریبا تمام معاملات مالی ایران از طریق سیستم بانکی بین‌المللی را مسدود کرده است». به نوشته نمکی، آمریکا با اعمال قوانین سختگیرانه در حقیقت انجام معاملات بشردوستانه توسط شرکت‌ها را محدود کرده و مانع ورود کالاهایی پزشکی به ایران است. وی افزود: «به طور خاص، من بر تحریم‌های جدید آمریکا علیه داروهای ۳۴۵ بیمار موکوپلی‌ساکاریدوز (MPS) متذکر می‌شوم که دو شرکت آمریکایی مانع ارسال داروهای این نوع از بیماری به ایران می‌شوند». وزیر بهداشت به مدیرکل سازمان بهداشت جهانی یادآور شد که «می‌خواهم به شما اطلاع دهم که صدها کودک ایرانی مبتلا به MPS به دلیل کمبود داروهای فوق در معرض خطر مرگومیر و عوارض جانبی قرار گرفته‌اند».
نمکی دیروز درباره تفاوت اظهارات پیشین و نامه اخیر توضیح داده است: «آمریکایی‌ها به‌رغم شعارهای حقوق بشری همه داروها را تحریم کرده‌اند، اما توانستیم داروهای اساسی را تامین کنیم به جز داروی آمریکایی بیماران ام‌پی‌اس که این دشمنان بی‌رحم جلوی آن را گرفته‌اند. به‌رغم درخواست ایران و تامین ارز و ریال لازم برای واردات این دارو مدت‌هاست که آمریکا تمام راه‌های انتقال این دارو را بسته است». وزیر بهداشت تصریح کرد: «آمریکا البته راه انتقال همه داروها را بسته است، اما با تلاش همکاران تحریم‌ها را دور زده‌ایم و همه داروهای اساسی موردنیاز کشور را وارد کرده‌ایم. تنها دارویی که نتوانستیم وارد کنیم داروی بیماران ام‌پی‌اس است که آمریکا با بیرحمی و ظلم از دادن آن امتناع می‌کند. در اعتراض به این مسئله نامه‌ای به دبیرکل سازمان بهداشت جهانی نوشتم و بهشدت گله کردم که این جنایت علیه بشریت است، اما همچنان برای تامین این دارو تلاش می‌کنیم». باید گفت که اضطراب و استرس کمبود دارو، حتی شاید از بیماری سخت‌تر باشد و اظهاراتی مثل سخنان کیانوش جانپور، رئیس مرکز روابطعمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت که به رکنا گفته: «هیچ بازار دارویی در دنیا نمی‌تواند ادعا کند که دچار کمبود دارویی نیست. کمبود دارو سیال است. یعنی روز به روز و هفته به هفته ممکن است در این فهرست تغییراتی ایجاد شود. این عدد در زمان خودش بالا نیست» هرچند منطقی هم باشند، برای بیماران و خانوادههایشان قابل درک نیستند. کمبود دارو، فارغ از آمارهای مدیریتی، رویه‌ای به نام احساس کمبود دارو در کف خیابان‌ها دارد. بیماران تنها به داروهای در دستشان و قفسه داروخانه‌ها نگاه می‌کنند و البته جیب‌هایی که هرروز زور خریدشان کمتر میشود.
سایر اخبار این روزنامه
شهلا ریاحی پس تحمل دوره بیماری درگذشت
وداع با اولین کارگردان زن ایران
علیرضا صدقی
«شکاف» و «چسبندگی» طبقاتی
ورود مستقیم نیروهای ترکیه و روسیه به لیبی چه پیامدهایی را در‌پی خواهد داشت؟
سوریه دوم
شاخص بورس ۷۰۰۰ واحد رشد کرد
چهارشنبه سبزپوش
نگرانی کمبود دارو به بیماران ام‌پی‌اس رسید
تحریم‌های مالی؛ مقصر اصلی کمبودهای دارویی
«ابتکار» از شبیخون پیامکی به اعضای مجمع تشخیص گزارش می‌دهد
آخرین تیر مخالفان FATF
آیا صنعت خودروسازی در ایران قابل توسعه است؟
رهبر انقلاب در دیدار با پرستاران:
کشور را به سمت جنگ نمی‌بریم
شروط حسن روحانی برای مذاکره با آمریکا
به تعهدات برگردید و بگویید راهمان اشتباه بوده است
«ابتکار» تازه‌ترین تحولات پیرامون وقایع عراق را بررسی می‌کند
واکنش ایران، عقب‌گرد ترامپ
دبیر جدید ستاد حقوقبشر قوه قضاییه:
حقوق بشر تهدیدزا نیست، فرصتآفرین است
وزیر کشور:
میزان رد صلاحیتها نسبت به دور قبل، رقم بسیار قابل قبولی است
