روزنامه ابتکار
1398/10/12
شهلا ریاحی پس تحمل دوره بیماری درگذشت وداع با اولین کارگردان زن ایران
گروه فرهنگ و هنر - صدای شیرینش هنوز در گوش‌مان می‌پیچد وقتی به رحیمه خانوم سریال «این خانه دور است» فکر می‌کنیم. چند سال پیش بود که با همان صدای شیرینش از پس چینوچروکهایی که نشان از سال‌ها تجربه داشت، رو به دوربین گفت: «احساس مردم را نسبت به خودم خیلی دوست دارم. وقتی مرا می‌بینند با نگاهی با من صحبت می‌کنند که دوباره زنده می‌شوم»، همیشه هم یادش در ذهن بسیاری از ما باقی می‌ماند و یادمان نمی‌رود که چه سهم بزرگی برای باز شدن راه کارگردانان زن ایران هموار کرد.شهلا ریاحی، 17 بهمن 1305 در تهران متولد شد. او تحصیلات خود را تا سیکل ادامه داد و در ۱۷سالگی، بنا به خواست و راهنمایی همسرش اسماعیل ریاحی، که او هم از شیفتگان تئاتر بود، پا به عرصه تئاتر گذاشت. او در این باره گفته بود: «17 ساله بودم که ریاحی دست من را گرفت و به تئاتر برد. فقط خدا می‌داند خانوادههایمان و اطرافیان چه قیامتی کردند. همه می‌گفتند آخر مگر آدم زن جوانش را روی صحنه می‌برد، اما ریاحی فراتر از این حرف‌ها بود. او خوب می‌دانست وقتی بازیگر شوم خیلی زود معروف خواهم شد و طبیعتا طرفدارهایی هم پیدا می‌کنم، اما به اندازه چشم‌هایش به من و عشق‌مان اعتماد و اعتقاد داشت. او من را باور داشت».
برای اولینبار معزالدیوان فکری در نمایشنامه‌ای به نام «سیاست هارون‌الرشید» نقش اول دختر نمایش را به او داد. او با کار سوم و چهارم در دنیای محدود تئاتر آن زمان به عنوان بازیگری محبوب و سرشناس مورد توجه قرار گرفت. به گفته خودش در سال ۱۳۳۰ با فیلم خواب‌های طلایی وارد سینما شد. او درباره واکنش خانواده‌اش درباره ورودش به عرصه سینما خاطره‌ای جالب گفته بود: «درباره حضورم خاطره جالبی دارم! پدرم قبل از فوت خواب می‌بیند که نوزادش را در دستانش گرفته و ناگهان نوزاد به آسمان می‌رود. فردای آن روز پدرم خواب را اینطور تعبیر می‌کند: «نوزادی که به دنیا آمده، یا می‌میرد یا مشهور میشود. زمانی که وارد عرصه سینما شدم، همه خانواده‌ام سیاه پوشیدند و گفتند قدرت‌زمان مرده و دیگر برای ما وجود ندارد! اصلا برای آنها ورود زن به عرصه هنر، غیرقابل قبول بود و تا این حد از کاری که کردم بدشان می‌آمد».
پس از حضور او در سینما، رادیو تبدیل به خانه دومش شد تا برای ۱۴سال در نمایشنامه‌های رادیویی در نقش بازیگر و کارگردان مشغول باشد. سال ۱۳۳۵ اولین فیلمش به نام «مرجان» را کارگردانی کرد که به همین دلیل به عنوان اولین کارگردان زن ایرانی شناخته شد. او کارش را با قدرت ادامه داد و نه‌تنها در عرصه بازیگری، که به مجری‌گری و دوبله هم راه یافت.
بسیاری او را یکی از مادرهای سینمای ایران می‌دانند. شهلا ریاحی در سال 1339در فیلم «عروسک پشت پرده» در نقش مادر مرحوم مجید محسنی ظاهر شد و برای همه غیرقابل باو بود که او در نقش مادر مجید محسنی بازی کند چون محسنی که خود کارگردان و بازیگر این فیلم بود، چندین سال از شهلا بزرگ‌تر بود، ولی در این فیلم نقش پسر شهلا را بازی کرد.
شهلا در این فیلم «اولین نقش مادر سینمایی» خود را بازی کرد. او پس از بازی در این فیلم اگرچه نقش‌های دیگری در سینما را نیز بازی می‌کرد، ولی در ایفای نقش مادر بسیار جاافتادهتر شده بود. زنده‌یادها ایران دفتری، ایران قادری، پروین سلیمانی، رقیه چهرهآزاد، مهری مهرنیا، مهری ودادیان، فرخ‌لقا هوشمند، حمیده خیرآبادی (نادره) از جمله کسانی بودند که قبل و بعد از شهلا در سینمای ایران ایفا‌کننده نقش‌های مادر بودند. شهلا مانند نادره در چندین فیلمش نقش مادر کسانی را بازی کرد که تفاوت سنی زیادی با او نداشتند که از بارزترین آنها می‌توان به نقش مادر «علی فردین» اشاره کرد، درحالیکه او فقط 4 سال از فردین بزرگ‌تر بود!
ریاحی پس از انقلاب نیز بیشتر در نقش مادر در فیلم‌ها وسریال‌ها ظاهر می‌شد و در نقش مادر کسانی مثل اکبرعبدی، ابوالفضل پور‌عرب، بیژن امکانیان، رضا رویگری، دانیال حکیمی و... ظاهر شد.
او در تمام ژانرهای سینمایی و تلویزیونی ایفای نقش کرده است که از جمله فیلم «گلنار» در سال 1367 که در ژانر عروسکی، برای کودکان ساخته شد و فروش بسیار بالایی نیز داشت.
ریاحی تا اوایل دهه 80 فعالیت بالایی در بازیگری سینما وتلوزیون داشت و از آن پس نیز به استراحت پرداخت و خودش را بازنشسته کرد.
از جمله آثار مطرح این بازیگر می‌توان به فیلم‌های «پرنده کوچک خوشبختی»، «پرستار شب»، «گل مریم»، «در مسیر تندباد»، «مرگ پلنگ»، «بچه‌های طلاق»، «دلشدگان»، «دوفیلم با یک بلیت»، «راه و بیراه»، «می‌خواهم زنده بمانم»، «چراغ خانه»، «همسران»، «این خانه دور است» و «سلام به انتظار» اشاره کرد. آخرین حضور او در سینما به فیلم «نهنگ عنبر ۲» در سال ۹۵ برمی‌گردد.
او پس از مدت‌ها حضور کمرنگ که هرچندوقت به انتشار خبرهای جعلی نیز می‌انجامید، اسفندماه سال گذشته در جشن نوروزگان خانه تئاتر حضور یافت و تقدیر شد و شامگاه 10 دیماه درگذشت.
همان‌طور که پیشتر اشاره شد، ریاحی راهگشای ورود زنان به عرصه کارگردانی بود، گرچه خودش تنها «مرجان» را کارگردانی کرد. امروز در راهی که او پیشقراولش بود بیش از 60 نفر قدم گذاشتند. شاید موفقیت کسانی مثل پوران درخشنده، نرگش آبیار، پریسا بخت‌آور، مرضیه برومند و بسیاری دیگر وامدار تلاش او برای ورود به عرصه کارگردانی باشد.
شخصیت‌های گوناگونی درگذشت این پیشکسوت سینما و تلویزیون را تسلیت گفتند. در پیام تسلیت حسین انتظامی، رئیس سازمان سینماییف آمده است: ««شهلا ریاحی» هنرمند این سرزمین بود و مهر و هنرش، سال‌ها و نسل‌ها بر ذهن و دل همه مردم ایران نقش بست و جاودانه شد. فقدان این بازیگر پیشکسوت و مردمی را به اهالی سینمای ایران، خانواده و مردم سینمادوست ایران تسلیت می‌گویم».
کانون کارگردانان سینما نیز با ابراز تسلیت برای شهلا ریاحی نوشت: «قدرت‌زمان وفادوست با نام هنری «شهلا ریاحی» با کارگردانی فیلم سینمایی «مرجان» اولین کارگردان زن سینمای ایران در سال ۱۳۳۵ است. فقدان این کارگردان و بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون را به جامعه هنری تسلیت می‌گوییم».
هاشم میرزاخانی مدیرعامل موسسه (تصویرشهر) نیز در پیامی درگذشت بانوی هنرمند شهلا ریاحی را به جامعه هنری تسلیت گفت. در این پیام تسلیت آمده است: «بی‌شک حضور آن بانوی شایسته با نقش‌آفرینی خاطره‌انگیز در تعداد زیادی فیلم، سریال و تئاتر برای همیشه در خاطره و تاریخ هنر این سرزمین باقی خواهد ماند. کارنامه هنری او سرشار از حضور درخشان در فیلم‌ها و مجموعه‌های به یادماندنی همچون «دلشدگان»، «گلنار»، «بچه‌های طلاق»، «درخانه»، «این خانه دور است»، «مهمانپذیر طوبی»، «آتیه» و... است.
موسسه تصویرشهر ضمن تسلیت به مناسبت درگذشت نخستین کارگردان زن سینمای ایران به بازماندگان و جامعه سینما و تئاتر ایران، برای آن سفر کرده علو درجات الهی را مسالت می‌دارد».
مراسم تشییع زنده‌یاد شهلا ریاحی روز یکشنبه (15 دیماه) ساعت 10 صبح از تالار وحدت به سمت قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) انجام میشود. همچنین مراسم ترحیم آن مرحومه در روز پنجشنبه 19 دی 98 ساعت 18 لغایت 19:30 در مسجد جامع شهرک غرب برگزار میشود.
سایر اخبار این روزنامه
شهلا ریاحی پس تحمل دوره بیماری درگذشت
وداع با اولین کارگردان زن ایران
علیرضا صدقی
«شکاف» و «چسبندگی» طبقاتی
ورود مستقیم نیروهای ترکیه و روسیه به لیبی چه پیامدهایی را در‌پی خواهد داشت؟
سوریه دوم
شاخص بورس ۷۰۰۰ واحد رشد کرد
چهارشنبه سبزپوش
نگرانی کمبود دارو به بیماران ام‌پی‌اس رسید
تحریم‌های مالی؛ مقصر اصلی کمبودهای دارویی
«ابتکار» از شبیخون پیامکی به اعضای مجمع تشخیص گزارش می‌دهد
آخرین تیر مخالفان FATF
آیا صنعت خودروسازی در ایران قابل توسعه است؟
رهبر انقلاب در دیدار با پرستاران:
کشور را به سمت جنگ نمی‌بریم
شروط حسن روحانی برای مذاکره با آمریکا
به تعهدات برگردید و بگویید راهمان اشتباه بوده است
«ابتکار» تازه‌ترین تحولات پیرامون وقایع عراق را بررسی می‌کند
واکنش ایران، عقب‌گرد ترامپ
دبیر جدید ستاد حقوقبشر قوه قضاییه:
حقوق بشر تهدیدزا نیست، فرصتآفرین است
وزیر کشور:
میزان رد صلاحیتها نسبت به دور قبل، رقم بسیار قابل قبولی است
