رکوردشکنی علم سلامت ایران در سال ۲۰۱۹

سرویس جامعه جوان آنلاین: ایران در زمینه سلول‌های بنیادی، پیوند کبد، فناوری نانو و پیوند مغز استخوان طی سال‌های گذشته به پیشرفت‌های زیادی دست یافته است و این دستاورد‌ها با وجود مشکلات و چالش‌ها، تحریم‌ها و کمبود بودجه حاصل شده است.
نخستین پروبیوتیک غرب آسیا
هم‌اکنون هزار و ۲۰۰ شرکت دانش‌بنیان در حوزه سلامت مشغول به فعالیت هستند که تا پنج سال قبل فقط حدود هزار قلم داروی تولیدی شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار داخل وجود داشت، اما اکنون نزدیک به ۴ هزار محصول داریم که تولید شرکت‌های دانش‌بنیان هستند و از این تعداد ۷۳ محصول به خارج از کشور صادر می‌شود.
اواسط آبان امسال در پارک فناوری پردیس دانشگاه تهران چهار دستاورد از فرآورده‌های پروبیوتیک نسل جدید یک شرکت دانش‌بنیان رونمایی شد؛ این شرکت دانش‌بنیان برای نخستین بار در غرب آسیا موفق شد فراورده‌های غذایی ویژه پروبیوتیک‌آبزیان را تولید کند. فراورده‌ای که تا همین سال گذشته صد‌ها میلیون دلار هزینه واردات به کشور تحمیل می‌کرد.


قرار است تا پایان سال ۹۸ حداقل سه‌خط تولید جدید حوزه تولید دارو‌های پروبیوتیک آبزیان، طیور و انسانی که همگی تولید دانش‌بنیان زیر مجموعه دانشگاه تهران است، در پارک علم و فناوری پردیس افتتاح شود.
پیشرفت با کمترین بودجه
پیشرفت‌های پژوهشی دانشگاه‌های کشور و شرکت‌های دانش‌بنیان در حالی روند صعودی داشته که بودجه کل تحقیقات کشور ۰۳/ ۰ درصد است، در حالی که در کشور ترکیه این میزان حداقل شش برابر ایران است.
شاخص ایران از نظر تعداد و انتشارات مقالات و همچنین ثبت مقالات پراستناد نسبت به همه کشور‌ها قابل قبول است و اکنون سهم ایران در تولید علم جهان ۲ درصد است، درحالی که یک درصد از جمعیت جهان را داریم.
۳۰ درصدی‌های پرهیاهو
در همین زمینه روزگذشته معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در مراسم تقدیر از پژوهشگران برتر دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه در سال ۲۰۱۹ بیش از ۶۲ هزار و ۱۸۲ مقاله در ایران تولید شده است، خاطرنشان کرد: «در یک‌سال ۵۵ هزار استناد به این مقالات شده است که شاخص خوبی در سطح جهان محسوب می‌شود که حوزه سلامت و علوم پزشکی سهم ۳۰ درصدی در تولید مقالات و دستاورد‌های علمی کشور دارد.»
رضا ملک‌زاده با اشاره به فعالیت مراکز رشد و ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور گفت: «در حال حاضر ۳۰ درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان کشور در حوزه سلامت فعالیت می‌کنند و تاکنون ۳۴۰محصول دارویی توسط این شرکت‌ها در سطح کشور تولید شده‌اند.»
جهش ۶۵ درصدی تولید دانش‌بنیان‌ها
وی با اشاره به رشد نوآوری در کشور از طریق تحقیقات و فناوری بیان کرد: «در دوران گذشته، رتبه ایران در نوآوری و فناوری ۱۰۶بوده که اکنون رتبه ایران در این زمینه به ۶۱ رسیده است. حال آنکه بودجه کل تحقیقات کشور ۰۳/۰ درصد است در حالی که در کره جنوبی این میزان ۵/ ۴ درصد است.»
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان اینکه ایران در زمینه داروسازی پیشرفت شگرفی داشته است، افزود: «در دوران گذشته، ۳۰ درصد از دارو‌ها در داخل کشور تولید می‌شد که به دنبال پیشرفت‌های حاصله اکنون این رقم به بیش از ۹۵درصد افزایش یافته است.»
وی خاطرنشان کرد: «در حال حاضر ۳۰۴ محقق و پژوهشگر ایرانی در صدر یک درصد دانشمندان برتر جهان قرار گرفته‌اند که ۹۰ پژوهشگر از این تعداد مربوط به حوزه سلامت است.»
افزایش صندوق‌های حمایتی در استان‌ها
ملک زاده حمایت از طرح‌های سلول‌های بنیادی و ژن‌تراپی، افزایش تعداد اتاق‌های تمیز ویژه تحقیقات آزمایشگاهی از ۱۰ به ۱۸ اتاق و فعالیت ۲۴ آزمایشگاه جامع تحقیقات در سطح کشور را از ظرفیت‌ها و برنامه‌های تحقیقاتی وزارت بهداشت عنوان کرد.
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با اشاره به رشد تولیدات علمی در دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: «سالانه ۲ هزار مقاله در این دانشگاه تولید می‌شود و اکنون جایگاه دانشگاه علوم پزشکی مشهد به لحاظ تولید علم بعد از دانشگاه تهران قرار گرفته و تاکنون ۱۳ هزار و ۴۱۰ مقاله توسط دانشگاه علوم پزشکی مشهد به ثبت رسیده که ۱۳۰ هزار استناد به این دانشگاه در سطح جهان شده که رشد بسیار خوبی است.»
ملک‌زاده با اشاره به وجود شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه دارو در کشور گفت: به رغم رشد خوب این شرکت‌ها در بخش دارو، اما باید به رشد شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه دارو در سطح جهانی توجه کنیم تا بتوانیم در این بخش ارتقا یابیم چراکه در این حوزه، فناوری‌های جدیدی در دنیا دیده می‌شود.
وی با اشاره به وجود صنعت بیوتکنولوژی در کشور تصریح کرد: خوشبختانه همکاری میان شرکت‌های دانش‌بنیان با سایر شرکت‌ها ایجاد شده تا در فناوری‌های جدید پیشرفت کنیم.
معاون تحقیقات و فناوری با اشاره به وجود صندوق حمایت از پژوهش و فناوری در استان‌های کشور گفت: باید تعداد این صندوق‌ها را افزایش دهیم چنانچه در استانی این صندوق‌ها وجود ندارد، باید به دنبال تأسیس آن باشیم.
استقبال دانش‌بنیان‌ها از یک فراخوان
ملک زاده در ادامه با بیان اینکه اعطای تسهیلات به صورت مشارکتی باعث پیشرفت بخش فناوری می‌شود، تأکید کرد: باید بتوانیم بروکراسی تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان را کاهش دهیم؛ در حال حاضر، اختیار تأسیس این شرکت‌ها با معاونت علمی فناوری ریاست‌جمهوری است و درخواست کرده ایم که مجوز تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه سلامت را برعهده وزارت بهداشت قرار دهند تا از بروکراسی‌های اداری کمتر شود.
مهر امسال دفتر توسعه فناوری سلامت وزارت بهداشت نامه‌ای را به تمام دانشگاه‌های کشور در وزارت بهداشت و علوم ارسال و درخواست کرد که اگر هر مجموعه‌ای در سال‌های گذشته، ماده اولیه دارو و تجهیزات پزشکی را ساخته به این وزارتخانه اعلام کنند. نتایج نشان داد که در حال حاضر حدود ۴۰ ماده اولیه دارویی در آزمایشگاه ساخته شده به وزارت بهداشت اعلام شده و این موارد پس از بررسی‌هایی که انجام می‌شود، مورد حمایت قرار می‌گیرند تا در کشور تولید شوند.
هر ساله فراخوان اولویت‌های حوزه بهداشت، درمان، دارو و تجهیزات پزشکی در قالب یک کتابچه به فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌شود و حمایت‌های مالی بر مبنای اولویت‌های ارائه شده به این شرکت‌هاست.
در سال ۲۰۱۹ شرکت دانش‌بنیان محصولاتی وارد بازار درمان کرده‌اند که همه نشان از شتاب فعالیت‌های پژوهشی و عملیاتی شده در این حوزه دارد.