روزنامه ایران
1398/09/28
داستان‌هایی برای کودکان امروز
آیدا آزاد
خبرنگار
بیست و دو دوره از برگزاری جشنواره قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می‌گذرد. اگر به اعداد توجه کنیم، یعنی کودکی که در نخستین دوره از برگزاری این جشنواره، کلاس اول ابتدایی بود، در حال حاضر در انتظار فوت کردن شمع‌های سی سالگی‌اش به سر می‌برد و برای خودش یک‌پا قصه‌گوی حرفه‌ای شده است یا دست‌کم دست‌اندرکاران برگزاری جشنواره دوست دارند درباره او این‌گونه فکر کنند.
اما در طی این سال‌ها جشنواره قصه‌گویی فراز و نشیب‌های بسیاری را تجربه کرده است. نخستین جشنواره قصه‌گویی که با دبیری مصطفی رحماندوست برگزار شد، زمین تا آسمان با آنچه امروز می‌بینیم متفاوت است. به این دلیل که در طی این سال‌ها، تلاش دست‌اندرکاران جشنواره روی به‌روز شدن بوده و خود را با اتفاق‌های جهان قصه‌گویی تطبیق داده‌اند تا متناسب با نیازهای کودکان در هر دوره و زمانه‌ای پیش روند. با این اوصاف، اگر بخواهیم از ویژگی‌های جشنواره بیست و دوم صحبت کنیم، باید روی چه مواردی دست بگذاریم؟ چه نکاتی را مدنظر قرار دهیم؟ گزارشی که می‌خوانید، روایتی متفاوت از ویژگی‌های جشنواره بیست و دوم است، برای شما که قصه‌گویی را دوست دارید یا خاطرات خوشی از قصه شنیدن دارید.
در جشنواره بیست و دوم چه می‌گذرد؟
روند جشنواره‌های قصه‌گویی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به این صورت است که قصه‌گویان در تمام شهرها دور هم جمع می‌شوند و روزهایی از سال را با عنوان «جشنواره استانی قصه‌گویی» پشت سر می‌گذارند. پس از آن، برگزیدگان به مراحل بعد راه پیدا می‌کنند و جشنواره‌های قصه‌گویی منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی برگزار می‌شوند و آنچه ما در حال حاضر در جریان خبرهایش قرار می‌گیریم، جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی است. جشنواره‌ای که در روزهای برگزاری‌اش، برنامه‌های مختلفی را پشت سر می‌گذارد. قصه‌گوهای راه‌یافته به مرحله نهایی در بخش ملی، هر روز اجرای قصه‌هایشان را پشت سر می‌گذارند و داورهایی در بخش‌های مختلف آنها را داوری می‌کنند. برگزاری کارگاه‌ها و نشست‌های تخصصی، کارناوال عروسک‌های قصه و اجرای نمایش‌های خیابانی و همچنین قصه‌گویی چهره‌های شناخته‌شده از بخش‌های دیگر این جشنواره است. از روز سه‌شنبه این قصه‌گویی‌ها با اجرای گیتی خامنه آغاز شده و بهرام شاه‌محمدلو، مصطفی رحماندوست و رضا کیانیان قصه‌گویان بعدی این جشنواره خواهند بود.
نشست‌های تخصصی از چه می‌گویند؟
نخستین نشست تخصصی برگزار شده در جشنواره بیست و دوم، نشست «قصه‌گویی مدرن با روش‌ها و رویکردهای نو» بود که پوپک عظیم‌پور، عضو هیأت علمی دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی دانشگاه تهران مدیریت آن را برعهده داشت. در این نشست، عظیم‌پور گفت: «داستان‌گویی با اهداف سرگرم سازی، انتقال تجربه، تلطیف روح، ارائه اطلاعات، دستیابی به ناشناخته‌ها و... پدید آمد. با آمدن شیوه‌های نوین نقل‌های قدیمی از رونق نیفتاد، چون افراد به عنوان شرکت‌کننده و نه تنها مصرف‌کننده محسوب می‌شوند. اتفاقی که با تکنیک‌های جدید، سینما، انیمیشن و... مخاطب را به یک مصرف کننده صرف تبدیل می‌کند.» اما نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد، تلاش دست‌اندرکاران برگزاری جلسات برای کناره‌گیری از سخنرانی است. برای نمونه در همین نشست، نقالی زنده‌یاد مرشد ترابی و روایتگری بخش‌هایی از شاهنامه نمایش داده شد و عظیم‌پور شروع به صحبت دراین‌باره کرد: «یک راوی، چوب مطراق، لباس نمایشی و بقیه ژست‌های بدنی راوی ابزاریست که شنونده به جهان قصه متصل می‌کند. در تکنیک‌های جدید، قصه‌گویی‌ها مشارکتی شده؛ طوری که راوی دیگر در مرکز نیست و نقش‌ها تقسیم شده یا داستان‌گو، جماعت شنونده را به چالش می‌کشد.»
کارگاه آموزشی دیگری که با عنوان «صدای رسا، بیان واضح و مفهوم صحیح در قصه‌گویی» در این جشنواره برگزار شد، با مدیریت اصغر همت و صحبت‌های او در این زمینه شکل گرفت. همت کتابی آموزشی در این زمینه معرفی کرد و گفت: «زبان معیار ما پارسی است، اما لهجه را باید از بین برد تا به بیان معیار برسیم. امکان ندارد ایفای نقش درست در جسم و ذهن نادرست اتفاق بیفتد. در نتیجه بازیگر باید صددرصد سلامت جسم و ذهن داشته باشد و لهجه نوعی نقص عضو در اجرا است. بیان، وابسته به بیان مصوت‌ها است. بیان حروف بی‌صدا باید با مکث و حروف صدادار با کششی دو برابر حرف بی‌صدا انجام شود. سی و دو حرف در بیان به ۲۳ حرف تبدیل میشود، چرا که ما حروف زیادی را با آوای یکسان داریم؛ مانند حروف ت و ط و ص و س و ث که همه یک صدا هستند.» توصیه این استاد دانشگاه، به حاضران این بود: «کلام را واضح منعقد کنیم. زبان به گوش نزدیک است و ما صدای خودمان را قطعاً می‌شنویم، اما شاید لزوماً بقیه آن را نشنوند. همچنین بعضی با صدای تودماغی صحبت می‌کنند، اما تنها دو حرف م و ن اجازه بیان از این راه را دارد، بنابراین با تمرینات مربوط باید در برابر بیان اشتباه مقابله کنیم.» در این نشست نیز به جای آنکه صرفاً سخنرانی صورت گیرد، اصغر همت با حاضران تمرین بیان انجام داد و به آنها کمک کرد تا روی تنفس خود کنترل بیشتری داشته باشند.
بخش پایانی این نشست اما شبیه به نشست‌های تخصصی نبود و بیشتر به یک دورهمی خودمانی شبیه شد. اتفاقی که در دنیای کودکان و مربیان و قصه‌گویان کودک اصلاً عجیب نیست.
محمدرضا زمردیان، رئیس جشنواره قصه‌گویی، ایده‌ای به خرج داده است و در تلاش است تا با هدیه‌ای یادگاری و یک کیک تولد خاطره‌ای متفاوت برای متولدین آذرماه حاضر در جشنواره بسازد. همان‌طور که برای اصغر همت چنین اتفاقی افتاد و در میانه این نشست، شمع‌های کیک تولد خود را فوت کرد و در ادامه، تابلویی از نقاشی‌های برگزیده اعضای کانون به این هنرمند اهدا شد. اما همت نخستین هنرمندی نبود که با کیک تولدش هیجان‌زده شد. در نخستین روز از جشنواره قصه‌گویی، بهرام شاه‌محمدلو یا همان آقای حکایتی – که هم قصه‌گوی شناخته‌شده‌ای است و هم عضو هیأت‌داوران بخش ملی جشنواره- شمع‌های 70 سالگی‌اش را فوت کرد. پس از آن هم یکی از آثار برگزیده دوسالانه نقاشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به او اهدا شد.
یک دنیا داستان
این داستان‌گویی‌های پرتعداد به مناسبت نزدیکی به شب یلدا شکل گرفته‌اند و یادآور روزهایی هستند که قصه‌گویی مهم‌ترین سرگرمی به حساب می‌آمد. در حال حاضر نیز داستان‌گویی چهره‌های شناخته‌شده یکی از بخش‌های پرطرفدار جشنواره است. تا امروز، گیتی خامنه داستان خود را برای مخاطبان به زبان آورده است. داستانی با فضای سوررئال که تلاش می‌کرد کودکان را با تجربه‌های بزرگسالان آشنا کند. داستان‌های آقای حکایتی به همان شیوه‌ای نزدیک بود که از او انتظار داشتیم. داستان مصطفی رحماندوست نیز قرار است تجربه‌ای متفاوت در زمینه داستان‌گویی کودک باشد. اما از داستان رضا کیانیان اطلاعات خاصی در دست نیست، چرا که قرار است اجرای داستانی او، در مراسم اختتامیه جشنواره اتفاق بیفتد و هم‌زمان با اعلام نام برگزیدگان جشنواره، روایت شود. به این ترتیب، عصر روز شنبه، در حالی که ایرج طهماسب، بهرام شاه‌محمدلو، رویا نونهالی، آزیتا حاجیان و حمیدرضا شاه‌آبادی به عنوان داوران این جشنواره در سالن حاضرند، کیانیان اجرای خود را روی صحنه می‌برد. کسی چه می‌داند، شاید داستان او به خاطرات نسل خودش نزدیک‌تر باشد. شبیه آنچه شاه‌محمدلو در گفت‌وگو با ستاد خبری جشنواره به زبان آورده است: «گرچه امروز من را با قصه‌ها به یاد می‌آورند، اما مادر برای من شیرین‌ترین خاطره‌ام از قصه است، زیرا از نخستین قصه‌گویان همراه من بوده که با هم به صورت اشتراکی قصه می‌گفتیم. در واقع مادرم محبوب‌ترین قصه‌گو برای من است.»
جمله‌ای شبیه به آن را اصغر همت به زبان می‌آورد: «بزرگ‌ترین قصه‌گویی که خداوند آفریده، مادر است. خیلی وقت‌ها قصه‌ها شخصیت کودک را می‌سازند. قصه‌ای که پدرم در پنج سالگی برای من تعریف کرد، حتی در شخصیت کلی من اثر گذاشت. قصه‌ها گاهی ساخته خیال هستند و گاهی از واقعیت‌ها نشأت می‌گیرند، واقعیت‌هایی که از زمانشان گذشته است و تبدیل به خاطره شده‌اند.» این احتمال وجود دارد که کیانیان داستانی کاملاً تازه به زبان بیاورد و از کودکان دیجیتالی امروز صحبت کند. اما هر چه هست، داستان‌های خاطره‌انگیز، از زمانه‌ای خیلی دورتر از کرسی و یلدای طولانی با ما باقی مانده‌اند و رضا کیانیان گزینه‌های پرتعدادی برای انتخاب دارد.
سایر اخبار این روزنامه
پرونده یک موضوع یلدا
داستان‌هایی برای کودکان امروز
تأیید صلاحیت 91 درصد داوطلبان
آمادگی تهران- کوالالامپور برای توسعه همکاری‌ها
خطر انتقال داعشی‌ها به افغانستان
حوادث آبان ؛ عصیان بیکاران و بی‌قراران
شب سیاه ترامپ
7 تصمیم برای کاهش آلودگی هوا
کمربندهایتان را محکم ببندید!
انقلاب علیه بانک مرکزی
ایران رتبه اول منطقه در هوش مصنوعی را دارد
سفر به توکیو با هدف گره‌گشایی از برجام
FATF مصداق بن‌بست در کشور نشود
سلام ایران
