روزنامه ابتکار
1398/07/10
«ابتکار» از روند رو‌به‌رشد جمعیت سالمندی و خطرات پیش‌روی جمعیت ایران گزارش می‌دهد
بحران سالخوردگانِ جوانزهرا داستانی
سالخوردگی گرچه با سن و سال آدمی رابطه مستقیم دارد اما بی‌نسبت با نشاط، تحرک و امیدواری در انسان نیست. چند فاکتوری که در میان ایرانی‌ها کم‌رنگ شده و نوع رفتار سالمندی میان جمعیت سالخورده ایران را نیز تحت‌تاثیر خود قرار داده است. گرچه آمارهای ملی و جهانی مدیران و مسئولان ایرانی را نسبت به تغییرات جمعیتی و پیری جمعیت بیم می‌دهند اما آمارهای دیگری از وضعیت افسردگی، خودکشی، خودسوزی، پرخاشگری و عصبانیت ایرانیان خطر وجود سالمندان افسرده را بیش از سالخوردگی جمعیت نشان می‌دهد. موضوعی که وزیر بهداشت نیز دیروز به آن اشاره کرده و راه حل پیشگیری از چنین خطری برای جامعه ایران را نشاط اجتماعی دانسته است.
«پهن شدن هرم سنی افراد سالخورده در ایران»؛ این همان اتفاقی است که براساس پیش‌بینی‌های علمی در چند دهه آینده، ایران با فرض افزایش سطح باروری نیز گرفتار آن خواهد شد. براساس این پیش‌بینی، روند تغییرات جمعیتی کشور به گونه‌ای است که در آینده نزدیک، یک دوره سالخوردگی جمعیت فشرده را پیش‌رو خواهیم داشت. تعداد سالمندان به گونه قابل توجهی رشد خواهد کرد و تعداد افراد بالای 60 سال به حدود 30 میلیون نفر خواهد رسید و رشد در گروه‌های سالمندتر، شدیدتر نیز خواهد بود. تحقیقات علمی و دانشگاهی در ایران می‌گوید که «سطوح پایین باروری شدت سالخوردگی در ایران را در این سال‌ها تشدید خواهد کرد. با توجه به فرض متوسط تغییرات باروری که فرض اصلی است، نسبت سالخوردگان از کل جمعیت با روند افزایشی ثابت تا پایان دوره به حدود 30 درصد می‌رسد. گرچه این عدد، رقم بالایی است، اما روند افزایشی باروری در سطح بالا، مشکلات اقتصادی کشور را با توجه به باری که جمعیت فعال وارد خواهد کرد، تشدید می‌کند. به عبارت دیگر، فرصت پنجره جمعیتی کشور را محدود خواهد ساخت و این فرصت را به تهدید بدل خواهد کرد.»
آمارها پیرامون نرخ سالمندی در ایران چه می‌گویند؟
سعید نمکی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی روز گذشته آخرین آمار جمعیت سالمند ایران و پیش‌بینی آنچه برای این جمعیت پیش خواهد آمد را به رسانه‌ها اعلام کرده است. براساس گفته او، در حال حاضر ۸.۳ درصد جمعیت کشور سالمندان هستند که این آمار در سالیان آینده به بالای ۱۶ درصد و سرانجام به بیش از ۳۰ درصد خواهد رسید. علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در نشستی که روزهای پیش به مناسبت روز سالمند برگزار شده، خبرداده است که اگر جمعیت در ایران روند کنونی خود را طی کند، در سه دهه آینده کشوری سالمند خواهیم بود. او گفته است: «ایران در‌صورت ادامه روند کنونی، در سه دهه آینده سالمندترین کشور منطقه و از سالمندترین کشورهای جهان خواهد بود». رئیسی آمار و ارقامی هم ارائه کرده است. به گفته او، در چهار دهه گذشته، امید به زندگی از ۵۰ سال به بیش از ۷۰ سال افزایش یافته است. بر اساس آمار سال ۹۵، امید به زندگی در مردان سالمند ۶۰ تا ۶۴ سال به ۲۱.۴ سال و در زنان به ۲۳.۴ سال رسیده است. بر اساس همین آمار، ۹.۲۶ درصد جمعیت کشور سالمند هستند. حدود ۳۰ سال دیگر جمعیت سالمند کشور به ۳۰ درصد می‌رسد و از هر سه نفر یک نفر سالمند خواهد بود. بیشترین سالمندی در گیلان و کمترین آن در سیستان و بلوچستان است. رشد جمعیت به سمت سالمندی هم در استان‌های البرز و مازندران بیش از دیگر استان‌ها است.»
سالمندان و دردسرهایی که روی دست مسئولان می‌گذارد
بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظرانی که در باب سالخوردگی جمعیت سخن گفته‌اند مسئولان را به لزوم ساخت بیشتر خانه‌های سالمندان برای مراقبت از آنها توصیه کرده‌اند. با این حال اما تنها مراقبت از این جمعیت بزرگ دردسری نیست که جمعیت سالخوردگان برای دولت ایجاد می‌کند. بخش قابل توجهی از پیامدهای منفی سالمندی افزایش بار تکفل جامعه است که فشار بسیاری بر اقتصاد کشور دارد. ازدیاد انبوه بازنشستگی که سهم تولیدی آن تقریبا صفر است فشارهای اقتصادی زیادی به دولت وارد می‌کند زیرا نسبت سالخوردگان به جمعیت در سنین کار افزایش خواهد یافت و از سویی، شمار افراد مستمری بگیر بازنشسته و از سوی دیگر شمار افراد سالمند نیازمند به حمایت بالا خواهد رفت. این دو عامل موجب خواهد شد که بار مالی صندوق‌های بیمه بازنشستگی افزایش یافته و به احتمال زیاد موجب بروز بحران‌های مالی شود. همچنین بخش بزرگی از فشارهای سالخوردگی جمعیت مربوط به هزینه‌هایی است که جامعه باید برای حفظ سلامتی سالمندان صرف کند، محققان ایرانی با توجه به تجارب کشورهای دیگر در زمینه هزینه‌های سالمندی، درباره افزایش تصاعدی هزینه‌ها در ایران هشدار داده‌اند. افزایش این هزینه سرباری از آن جهت وضعیت وخیم‌تری پیدا می‌کند که از آنجایی که مخارج درمانی سالمندان بالاتر از کودکان است جمعیت فعال انگیزه کمتری برای نگهداری از سالمندان دارند و شکاف نسلی و گسست فرهنگی هم به این موضوع دامن خواهد زد.
افسرده‌های سالخورده آینده ایران
اما این‌ها تنها بخشی از تبعات منفی سالخوردگی جمعیت است. گرچه سالمندی بنا به تعریف سازمان جهانی بهداشت عبور از مرز 60 سالگی است ولی آنچه بر پیامدهای سالخوردگی بیش از پیش دامن می‌زد، پرورش افراد سالخورده افسرده است. افرادی که به گفته وزیر بهداشت، تفاوت قابل توجهی با سالمندان سایر کشورها دارند و این تفاوت در نوع رفتار سالمندی آنها است. نمکی گفته است: «تفاوت جمعیت سالمندان ایران با سایر کشورها در نوع رفتار سالمندی میان این جمعیت است. ما با افرادی روبه‌رو هستیم که جوانی نکرده، پیر می‌شوند و همین امر باعث ایجاد احساس افسردگی و سرباری در آنها خواهد بود. درست همانگونه که کودکی نکرده به سن جوانی می‌رسند.»
روبه‌رو شدن ایران با جمعیتی بالا از افسردگانِ سالمند در آینده‌ای نزدیک را آمارها و ارقام کنونی از وضعیت سلامت روان، افسردگی، خودکشی، خودسوزی، پرخاشگری و عصبانیت ایرانیان می‌توانند تایید کنند. آمارهایی که به ما می‌گویند جوانان حال حاضر ایران می‌توانند سالخوردگانی افسرده در دهه‌های آینده ایران باشند. سعید نمکی، وزیر بهداشت که سخنان او چندی پیش درباره شادی و نشاط در جامعه ایران حاشیه‌ساز شده، درباره آمار افسردگی در ایران گفته است: «امروز پریشان خاطری و افسردگی یکی از مخاطرات اجتماعی بزرگ کشورهای جهان به ویژه ایران است و متاسفانه شیوع افسردگی در کشور بالا است و معتقدیم که افسردگی یکی از عوامل رغبت به اعتیاد، خودکشی و خشونت است.» همچنین فربد فدایی، عضو انجمن روانپزشکان ایران نیز چندی پیش آماری از درصد مبتلایان به بیماری‌های روانی در ایران ارائه کرده است. به گفته او، 20 درصد افراد جامعه دچار یکی از انواع بیماری یا اختلالات روانی خفیف تا شدید هستند. این آمار مختص ایران نیست و یک آمار متوسط جهانی است.
نشاط راه پیشگیری از رویارویی با سالخوردگان روان‌نژند
گرچه روند پیری و سالخوردگی جمعیت امری جهانی محسوب میشود و ایران تنها کشوری نیست که به این درد مبتلا شده اما تفاوت رفتاری سالخوردگان امری است که می‌تواند جامعه ایران را با پیامدهای بیشتری مواجه کند. وزیر بهداشت درباره راه پیشگیری از این پدیده گفته است: «باید به فکر اصلاح زیرساخت‌های اساسی بود. سالمند افسرده به دنبال مصرف دارو نیست، دچار پوکی استخوان شده و به سایر مسائل نیز اهمیت نمی‌دهد. پس اولین گام ما برای سالمندان باید ایجاد نشاط اجتماعی باشد تا همزمان با افزایش طول عمر، کیفیت زندگی این افراد ارتقاء پیدا کند.» او معتقد است که باید به سنت‌های گذشته خود بازگردیم و به دنبال ایجاد انس و الفت میان دو نسل کودک و سالمند باشیم. نمکی گفته است: «این فاصله‌ای که ایجاد شده باید پُر شود. وجود سالمند در هر خانه وجود نور است.»
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» از روند رو‌به‌رشد جمعیت سالمندی و خطرات پیش‌روی جمعیت ایران گزارش می‌دهد
محمدرضا ستاری
بحران یمن و چند معادله
«ابتکار» از گمانه‌زنی‌ها در‌خصوص تغییر لحن عربستان در قبال ایران گزارش می‌دهد
درهای باز دیپلماسی میان تهران و ریاض
آیا بودجه جاری سال ۹۹ بدون منابع نفتی تامین میشود؟
اجبار اقتصاد به عبور از نفت
نشست خبری هشتمین دوسالانه ملی مجسمه‌سازی تهران برگزار شد
باغ کتاب، میزبان هنرمندان مجسمه‌ساز
بیژن قاسم‌زاده بازپرس فیلترینگ تلگرام بازداشت شد
جراحی در دستگاه قضا
رئیس‌جمهوری در اجلاس سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا:
سخنگوی قوه قضائیه خبر داد
5 سال حبس برای حسین فریدون
پیشنهاد بریگزیتی جدید بریتانیا به اتحادیه اروپا درباره مرز ایرلند
تلاش جانسون برای فرار از مخمصه
