روزنامه همدلی
1398/04/16
هادی حق‌شناس در بیان دلیل افزایش شکاف طبقاتی در ایران در گفت‌وگو با همدلی: تحمل سال‌های طولانی تورم
برای ارزیابی فاصله طبقاتی با هادی حق‌شناس، یکی از کارشناسان اقتصادی در این زمینه به گفت‌وگو نشستیم.برای ارزیابی شکاف طبقاتی، از شاخصی به نام ضریب جینی استفاده میشود، اصطلاح ضریب جینی را چگونه تعریف می‌کنید؟
ضریب جینی بیانگر فاصله طبقاتی است. تعبیر ساده از ضریب جینی این است که این شاخص عددی مابین صفر و یک است. هر چه این عدد به سمت صفر میل کند به معنای آن است که توزیع درآمد به شکل عادلانه و یکنواخت انجام شده است. این در حالی است که وقتی عدد ضریب جینی به سمت یک میل کند، یعنی توزیع درآمد به شکل ناعادلانه بوده است. به عنوان مثال وقتی ضریب جینی در یک کشوری5/0 است و در کشور دیگر این شاخص 4/0 است، به معنای آن است که کشور اولی توزیع درآمد به صورت ناعادلانه انجام شده، اما در کشور دوم که ضریب جینی در آن 4/0است، یعنی عدالت در توزیع درآمد ایجاد شده و درآمد به صورت عادلانه توزیع شده است.
چه عواملی در تغییرات ضریب جینی موثر هستند؟
یکی از عوامل موثر بر ضریب جینی، مسئله نرخ تورم است. در واقع یکی از عوارض تورم این است که بین دهک‌های درآمدی مختلف، فاصله طبقاتی در میزان درآمدها ایجاد میشود.
در هنگام تورم، خانوارهایی که خانه یا مسکن دارند، به دلیل اینکه دارایی‌هایشان مشمول افزایش قیمت میشود، در این صورت بر ارزش دارایی‌هایشان افزوده شده و ثروتمندتر از گذشته می‌شوند. این در حالی است که وضعیت برای خانوارهایی که خانه یا ماشین ندارند، کاملا فرق می‌کند و با افزایش تورم، بر نرخ اجاره‌بهای این افراد افزوده شده و باید هزینه بیشتری را برای زندگی و خرید کالاهای اساسی، پرداخت کنند. بنابراین افزایش تورم، همیشه به نفع دهک‌های درآمدی بالاتر است و به ضرر افرادی است که در گروه دهک‌های درآمدی پایین قرار دارند. در ایران، سال‌های مختلفی مشاهده شده که ضریب جینی عددی بین 0.35 یا 0.36 تا 0.42 بوده و سال‌ها در این رنج حرکت کرده است. اما نکته قابل توجه این است که در چه حالتی ضریب جینی بهبود می‌یابد و در چه صورتی عدد مطلوبی برای این ضریب درج نمی‌شود.
به باور بسیاری از آگاهان اقتصادی، تورم موجب انتقال فرصت از دهک‌های درآمدی پایین به دهک‌های درآمدی بالاتر میشود. بنابراین ضریب جینی بالاتر به نفع دهک‌های درآمدی بالا و به ضرر کم‌درآمدها است، این موضوع را چگونه تحلیل می‌کنید؟
در سه ماهه ابتدایی سال جاری که نرخ تورم، حدود 37درصد بوده، افرادی که درآمد پایین‌تری نسبت به این درصد تورم داشته‌اند، باعث شده تا زندگی سخت‌تری را تجربه کنند، این در حالی است که آن دسته از افرادی که درآمد بیشتری نسبت به این نرخ تورم، کسب کرده‌اند نه تنها در برابر این تورم آسیب ندیده‌اند، بلکه بر ارزش دارایی‌های آنها نیز افزوده شده است. یعنی این نرخ تورم نه تنها قدرت خرید آنها را کاهش نداده، بلکه در وضعیت این افراد بهبود ایجاد کرده است.
برای کاهش ضریب جینی و از بین بردن فاصله طبقاتی چه راهکارهایی وجود دارد؟
یکی از روش‌های کاهش ضریب جینی، کاهش نرخ تورم است، هیچ کشوری نمی‌تواند بدون کاهش نرخ تورم، به ضریب جینی پایین‌تر و کاهش اختلاف طبقاتی برسد. یکی دیگر از راهکارهای ضروری برای کاهش ضریب جینی در هر کشوری، ایجاد بستر مناسب برای کسب و کار است.
یکی از شعارهای دولت روحانی، از بین بردن تورم بوده است، چرا با وجود حساسیت دولت به این موضوع، روز به روز شاهد آن هستیم که شکاف طبقاتی بیشتر از گذشته رواج گرفته است؟
در سال‌های 95 و 96 تورم یک رقمی بوده و ضریب جینی کاهش یافته بود، اما در دو سال اخیر تورم دو رقمی شده و شوک‌های بیرونی نیز باعث شده تا ضریب جینی افزایش یابد. به عبارتی به دلیل تحریم‌های موجود، درآمد دولت کاهش یافته و توزیع درآمد صورت نگرفته است. یعنی یکی از دلایل اصلی در ایجاد شکاف طبقاتی کاهش درآمدهای دولت به دلیل تحریم‌ها بود.
به نظر شما ایران در مقایسه با آمریکا یا اروپا در چه جایگاهی از لحاظ ضریب جینی قرار گرفته است؟
ضریب جینی در کشوری مانند آمریکا نیز در وضعیت مطلوبی قرار ندارد به دلیل اینکه در این کشور اقتصاد باز و نظام سرمایه‌داری جریان دارد و همین موضوع باعث شده تا اختلاف طبقاتی در آمریکا افزایش یابد. اما در برخی از کشورهای اروپایی که به دولت رفاه، اعتقاد دارند، به دلیل اینکه دولت بخشی از هزینه‌های خانوارها را تامین می‌کند، بنابراین ضریب جینی در این کشورها به صفر نزدیکتر است و به دلیل توزیع مناسب درآمدها، اختلاف طبقاتی کمتری در جریان است.
اشاره کردید که اقتصاد باز آمریکا باعث افزایش شکاف طبقاتی در این کشور شده، این در حالی است که به نظر می‌رسد اقتصاد ایران تمایل بیشتری برای اداره شدن با اقتصاد بسته دارد و اقتصاد باز در ایران مانند آمریکا جریان ندارد، در این صورت چرا شکاف طبقاتی در ایران بهتر از آمریکا نیست؟
اقتصاد کشور ما نیز در حد وسط قرار دارد و نه باز است و نه بسته. بنابراین تحت چنین شرایطی، علت اینکه ضریب جینی ما مشکل دارد به دلیل این است که سال‌های طولانی تورم را تحمل کرده‌ایم و این تورم طولانی مدت باعث شده تا از لحاظ شاخص ضریب جینی در وضعیت مطلوبی قرار نداشته باشیم. یعنی در آمریکا این اقتصاد باز است که موجب افزایش شکاف طبقاتی شده و در ایران نیز شرایط تورم دو رقمی که سال‌ها جریان داشته، باعث افزایش شاخص ضریب جینی شده است.
سایر اخبار این روزنامه
نجفقلی حبیبی در گفت‌وگو با همدلی: ناطق بیاید، حتی اگر ضرر کند
دکتر سید جواد میری در گفت و گو با همدلی: تئوری توطئه، خود توطئه است
«همدلی» از افزایش فاصله طبقاتی در سال‌های اخیر گزارش می‌دهد این تفاوت‌های لعنتی
با تغییر عنوان و یاری گرفتن از مردی که امتحان پس‌داده است؛ اصول‌گرایان کت ریاست‌جمهوری و نمایندگی می‌دوزند
هادی حق‌شناس در بیان دلیل افزایش شکاف طبقاتی در ایران در گفت‌وگو با همدلی: تحمل سال‌های طولانی تورم
محکومیت محمدرضا خاتمی به 2سال حبس تعزیری
محمد درویش در گفت‌وگو با «همدلی» دیدگاه‌های خود را درباره ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی بیان کرد:
فیض‌الله عرب‌سرخی در گفت‌وگو با همدلی مطرح کرد؛ مبنای اصلاح‌طلبی شرکت در انتخابات است اما نه به هر قیمتی
اقتصاد متعارف قادر به حل مسائل اقتصاد ایران نیست
تعامل مثبت فرد با جامعه؛ عامل پایبندی به حقوق شهروندی
پایان ضرب الاجل تهران
