روزنامه ابتکار
1398/04/15
مروری بر شاهکار آنتوان دو‌سنت اگزوپری، به مناسبت پنجاهوسومین چاپ یکی از نسخه‌های فارسی
«شازده‌کوچولو» از تولد تا امروزگروه فرهنگ و هنر - «شازده کوچولو: اهلی کردن یعنی چه؟ روباه: اهلی کردن چیز بسیار فراموش‌شده‌ای است یعنی علاقه ایجاد کردن». احتمالا این جمله، معروف‌ترین جمله شازده کوچولو باشد. این شاهکار ادبی، سومین اثر در لیست پرفروش‌ترین کتاب‌های کل دوران است. در ایران نیز «شازده کوچولو» جزو کتاب‌های پرطرفدار محسوب میشود. هفته گذشته این کتاب با ترجمه احمد شاملو در نشر نگاه، به پنجاهوسومین چاپ خود رسید. اما چرا «شازده کوچولو» تا این اندازه تاثیرگذار و جذاب است؟
بی‌شک «شازده کوچولو» یکی از معروف‌ترین و پرتیراژترین آثار ادبیات کودک در جهان است؛ اثری که بزرگسالان هم آن را دوست دارند و بارها و بارها آن را خوانده‌اند و جملاتش را حفظ هستند. این کتاب تا به حال به بیشتر از 250 زبان مختلف ترجمه شده و مجموع فروشش از ابتدای چاپ تا امروز از ۲۰۰ میلیون نسخه گذشته است. اما شازده‌کوچولو از کجا پدید آمد؟
شاید بتوان نقطه آغاز شازده کوچولو را در میان یکی از روزهای سال 1935 میلادی پیدا کرد؛ روزی که اگزوپری خلبان، تلاش کرد تا رکورد پرواز بین پاریس و سایگون را بشکند اما از بد حادثه، هواپیمایش دچار نقص فنی شد و اگزوپری نگون‌بخت وادار به فرود در صحرای بزرگ آفریقا در ۱۲۵ مایلی قاهره شد. اما اولین چاپ این کتاب متعلق به سال 1943 در نیویورک است.
اگزوپری یا همان آنتوان دو سنت‌اگزوپری در 29 ژوئن 1900 در فرانسه متولد شد. او در 23 سالگی همزمان با خلبانی در ارتش، نوشتن را آغاز کرد. هوانورد، پیک جنوب، پرواز شبانه، زمین انسان‌ها، خلبان جنگ، نامه به یک گروگان، شازده کوچولو، قلعه، نامه‌های جوانی، دفترچه‌ها، نامه‌ها به مادر، نوشته‌های جنگ و مانون رقاص را در حالی نوشت که خودش هم کم و بیش در آثارش حضور داشت. اما «شازده کوچولو» معروف‌ترین اثر اوست. او در نهایت مثل خلبان «شازده کوچولو» با هواپیمایش سقوط کرد و بعد از آن دیگر دیده نشد.
گمانه‌های بسیاری درباره منشاء اصلی «شازده کوچولو» مطرح میشود. یک تئوری شایع درمورد کتاب این است که اگزوپری از داستان افسانه‌ای هانس کریستین اندرسون الهام گرفته است. در اوایل دهه ۱۹۴۰ هنگامی که اگزوپری به خاطر جراحات بسیار ناشی از سقوط هواپیما در بیمارستان بستری و حوصله‌اش سر رفته بود، دوستش آنابلا تصمیم می‌گیرد برایش داستانی بخواند. بنابراین «پری دریایی کوچولو» اگزوپری را به این فکر می‌اندازد که داستان خودش را بنویسد.
همچنین گفته میشود «گل» معروف شازده کوچولو از شخصیت کانسوئلو، همسر اگزوپری الهام گرفته شده است. این دو رابطه بی‌ثباتی داشتند و اغلب اوقات دور از یکدیگر زندگی می‌کرد. اما کانسوئلو همیشه منبع الهام او باقی ماند. همانطور که سنت اگزوپری، کانسوئلو را نزدیک به قلبش نگه می‌داشت، شازده کوچولو از گلش محافظت می‌کرد. اگرچه شازده کوچولو در سفرش با گل‌های دیگری مواجه میشود (در مورد سنت اگزوپری با زنان دیگر) روباه به او یادآوری می‌کند که گلش برایش منحصر به فرد است زیرا «برای همیشه مسئول چیزی می‌شوی که اهلی‌اش کردی»!
شاید جالب باشد که بدانید تصویر‌سازی‌های کتاب هم توسط خود اگزوپری انجام شده است. امروز نسخه اصلی این نقاشی‌ها در حراج‌ها به فروش می‌رسد. به طور مثال، سال 1395 نقاشی آبرنگی «آنتوان دو سنت اگزوپری» که در آن تصویر اصلی «شازده کوچولو» کشیده شده، به قیمت پیشنهادی 50 تا 60 هزار یورو (38 تا 46 هزار پوند) به فروش گذاشته شد. تصویری که «اگزوپری» از قهرمان کوچک داستانش کشیده، او را با شال‌گردنش وسط بیابان نشان می‌دهد. این نقاشی به صفحه 87 کتاب «شازده کوچولو» تعلق دارد.
«شازده کوچولو» یکی از بیشترین کتاب‌های خوانده‌شده و ترجمه‌شده در جهان است که داستانش اغلب در مدارس به عنوان ابزار یادگیری یک زبان دیگر استفاده میشود. سبک مختصر این کتاب، آن را برای ترجمه بسیار مناسب کرده و به همین ترتیب «شازده کوچولو» به بیش از ۲۵۰ زبان زنده دنیا ترجمه شده است.
شازده کوچولو در ایران نیز مانند جهان، محبوبیت بسیار زیادی دارد. محمد قاضی، اولین کسی بود که این شاهکار ادبی را به فارسی برگرداند؛ چیزی حدود 11 سال بعد یعنی سال 1333 یا 1954. تا امروز ترجمه‌های زیادی از این کتاب در ایران منتشر شده است که شاید تعدادشان به 20 یا 30 ترجمه هم برسد. اما ترجمه احمد شاملو، معروف‌ترین و پرطرفدارترین ترجمه در میان ایرانیان است. گرچه بعضی، ترجمه او را شخصی می‌دانند و معتقدند در مقاطعی ترجمه صحیحی از داستان توسط او ارائه نشده است.
شازده کوچولو بارها و بارها نیز توسط افراد گوناگون در ایران به صورت صوتی منتشر شده است، از تک‌خوانی گرفته تا اجرای نمایشنامه و قصه صوتی. اما بازهم محبوب‌ترین نسخه در این ژانر به احمد شاملو می‌رسد. شاید بسیاری از بچه‌های دهه 60 یا اوایل 70 صدای خشدار او را به یاد داشته باشند و با صدای اساتیدی چون مقبلی و آقالو و... هرکدام از شخصیت‌ها را به نوعی برای خودشان تصویرسازی کرده باشند و شاید هنوز هم هر‌از‌چندگاهی برای سفر به کودکی دوباره آن را گوش بدهند.
در سال 94 نیز ایرج گرگین، تامی مفید، فهیمه راستکار، سیروس ابراهیم‌زاده و سوسن مقصودلو تلاش کردند دوباره این اثر را به‌صورت نمایشنامه بازخوانی کنند که حاصل این تلاش، انتشار یک کتاب صوتی است.
شازده کوچولو چندین بار هم به صورت انیمیشن و فیلم به تصویر درآمده که آخرین نسخه آن متعلق به سال 2015 است که مارک آزبرن آن را کارگردنی کرده است. این اثر، اولین اقتباس یک فیلم انیمیشن طولانی از شازده کوچولو است. این فیلم بخش‌هایی از داستان کتاب را با استفاده از شیوه انیمیشنی استاپ‌موشن نمایش می‌دهد که با یک انیمیشن پویانمایی رایانه‌ای در هم بافته شده که در آن یک دختربچه با خلبان و راوی کتاب برخورد می‌کند که حالا سالخورده است و داستان دیدارش با شازده کوچولو در صحرا را نقل می‌کند.
همچنین این کتاب بارها برای اجرای نمایشنامه‌های گوناگون مورد اقتباس قرار گرفته است، در ایران نیز بارها و بارها نمایشنامه‌هایی با الهام از این اثر اگزوپری به روی صحنه رفته است.
اما امروز چقدر بچه‌ها با این اثر ارتباط برقرار می‌کنند؟ آیا هنوز هم شخصیت‌های شازده کوچولو می‌تواند بچه‌ها را به سمت خود بکشاند؟
سایر اخبار این روزنامه
مروری بر شاهکار آنتوان دو‌سنت اگزوپری، به مناسبت پنجاهوسومین چاپ یکی از نسخه‌های فارسی
محمدعلی وکیلی
۱۶ تیر تحت‌تاثیر توقیف نفتکش
پس از 13 سال
جنگل‌های هیرکانی ثبت جهانی شد
دلایل ظهور و حذف چهره‌های برجسته سیاسی از صحنه قدرت بررسی شد
صندلی داغ سیاست‌ورزی
قائم مقام وزیر صنعت:
نگاه سنتی به اصناف باید تغییر کند
رهایی از اقتصاد نفتی با چه روشی امکان‌پذیر است؟
تله نفت بر سر راه اقتصاد ایران
نظامیان نیروی دریایی انگلیس یک نفتکش حامل نفت ایران به مقصد سوریه را در تنگه جبل‌الطارق توقیف کردند
نظامیان نیروی دریایی انگلیس یک نفتکش حامل نفت ایران به مقصد سوریه را در تنگه جبل‌الطارق توقیف کردند
معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده خبر داد
ادامه پیگیری لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان تا رسیدن به مرحله تصویب
من یا خانواده‌ام هیچ نوع دارایی در خارج از ایران نداریم
وزارت خارجه در سالروز ربوده شدن دیپلمات‌های ایرانی در لبنان:
صلیب سرخ کمیته حقیقت‌یاب تشکیل دهد
یک نماینده مجلس:
افراد با زور و کتک مسلمان نمی‌شوند
عضو شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان:
اگر کاندیداهای اصلاح‌طلب قلع و قمع شوند، شاید لیست ندهیم
