روزنامه ابتکار
1397/12/05
محققان از افزایش غلظت مواد دارویی در آب‌های شیرین خاورمیانه خبر داده‌اند جریان «دارو» در رگ‌های خاورمیانه
زهرا داستانیمحققان می‌گویند بالاترین خطر آلودگی دارویی در مناطق پرجمعیت و خشک جهان مانند خاورمیانه وجود دارد، دقیقا مناطقی که داده‌های کمی زیادی برای برآورد این آلاینده‌ها وجود ندارد. براساس آنچه روزنامه ایندیپندنت منتشر کرده، آلودگی آب‌های سطحی در رودخانه‌های ایران به مواد دارویی ازجمله آنتی‌بیوتیک‌ها که یکی از پر مصرف‌ترین داروها در ایران است، در وضعیت قرمز قرار داد.
یک مطالعه نشان داده است که داروهای آنتی‌بیوتیک و داروهای ضد صرع به طور فزاینده‌ای در رودخانه‌های جهان با غلظت‌هایی که می‌تواند به اکوسیستم‌های این رودخانه‌ها آسیب برساند، یافت میشود. محققان هلندی مدلی را برای سنجیدن غلظت مواد دارویی در سیستم‌های آب شیرین جهان توسعه داده‌اند که از این طریق می‌توانند علت آسیب به چرخه غذایی را پیش‌بینی کنند. این مطالعه که در مجلات تحقیقاتی محیط‌زیستی منتشر شده، بر روی دو داروی خاص یعنی آنتی‌بیوتیک سیپروفلوکساسین و داروهای ضدافسردگی کاربامازپین تمرکز کرده است. تحقیقات بین سال‌های 1995 تا 2015 نشان می‌دهد که افزایش غلظت مواد مخدر و افزایش سطح ایستایی آب، 10 تا 20 برابر بیشتر از دو دهه قبل اکوسیستم‌های آبزی را تحت‌تاثیر قرار داده است.
کاربامازپین (Carbamazepine) که با نام تجاری تِگْرِتول (Tegretol) فروخته میشود، یک دارو به شکل قرص است که معمولاً برای درمان صرع، دردهای نوروپاتی و اختلال دوقطبی به کار می‌رود و پیوندی با منقطع شدن رشد تخم‌‌های ماهی و عملیات گوارشی حلزون‌‌ها دارد. مطالعات نشان داده است که این داروها خطرات بالقوه بیشتری در مناطق خشکی دارد که رودخانه‌های اندکی در این نواحی وجود دارند. اما خطرات ناشی از پخش شدن آنتی‌بیوتیکی مانند سیپروفلوکساسین در طبیعت بیشتر است. از 449 اکوسیستم مورد آزمایش قرار گرفته خطر افزایش قابل توجه این آنتی‌بیوتیک در 223 اکوسیستم وجود داشته است. یکی از محققان این مطالعه می‌گوید: «غلظت این آنتی‌بیوتیک می‌تواند برای باکتری‌های موجود در آب مضر باشد و این باکتری‌ها به نوبه خود نقش مهمی در چرخه‌های مختلف مواد مغذی ایفا می‌کنند. او می‌گوید: «همچنین آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند تاثیرات منفی روی کلنی‌های باکتریایی موثر برای درمان فاضلاب داشته باشند.»
اما نگران‌کننده‌تر زمانی است که محققان پیش‌بینی خود را با نمونه‌هایی از چهار سیستم رودخانه مقایسه کرده‌اند. آنها دریافته‌اند که مدل آنها خطر را کم پنداشته است.
بین 30 تا 90 درصد از دوز یک داروی خوراکی به عنوان ماده فعال در ادرار حیوانات و انسان‌ها دفع میشود و بخش قابل توجهی از آنها در توالت‌ها و فاضلاب‌ها دفع می‌شوند و پایان می‌یابند. داروهایی که در چربی حل می‌شوند، توانایی جمع شدن در بافت‌های چربی حیوانات را نیز دارند و می‌توانند به زنجیره غذایی انسان هم وارد شوند. این محصولات می‌توانند توسط هورمون‌ها یا سوخت و ساز بدن موجودات زنده یا از طریق فرآیندهای فیزیکی- شیمیایی خاک و آب را آلوده کنند. برخی از محصولات دارویی می‌تواند حتی پس از تصفیه فاضلاب پایدار بمانند و سلامت را تهدید کند.
اما مهم‌ترین امری که به نگرانی جهانی تبدیل شده، ورود باقی‌مانده‌های دارویی به سیستم‌های آب شیرین از طریق فاضلاب‌های ضعیف است چرا که باکتری‌ها در مجاورت با باقی‌مانده‌های دارویی در آب، راه‌هایی برای مقاومت در برابر درمان‌ها را ایجاد می‌کنند و مقاوم به داروها و درمان‌ها می‌شوند. خطر دیگری نیز طبیعت را تهدید می‌کند. غلظت داروها بر رفتار حیوانات و خاک تاثیرگذار است. حتی می‌تواند برای انسان نیز مخرب باشد اگرچه اثرات مخرب بقایای داروها بر روی انسان نسبت به تاثیرات مخربی که بقایای داروها بر محیط زیست می‌گذارند، کمتر قابل مشاهده است. تاثیر بقایای داروها در آب آشامیدنی یا در غذای انسان‌ها بسیار کم است و سبب نگرانی نمی‌شود اما اگر انسان به مدت طولانی در معرض این آلاینده‌ها باشد و از آب و غذایی که آلوده به بقایای داروها هستند، تغذیه کند ممکن است سلامتیش به خطر افتد. تا به امروز هیچ محدودیت قانونی برای داروهای انسانی که به طور بالقوه در محصولات دامی نظیر شیر و ماست و... یافت می‌شوند، وجود ندارد چرا که میزان تاثیرات آن بسیار ناچیز است، اگرچه که در حال حاضر تاثیر آن به‌خوبی مشخص نیست. به عنوان مثال، در اروپا تنها غلظت‌های بسیار پایین آنتی‌بیوتیک‌های دامپزشکی در محصولات لبنی یافت میشود.
اروپا و دیگر مناطق توسعه‌یافته پروژه‌های نظارت بر کیفیت آب در درازمدت را دنبال می‌کنند اما بسیاری از مناطقی که آسیب‌پذیری بیشتری دارند، نظارتی بر کیفیت آب‌های خود ندارند. محققان می‌گویند بالاترین خطر آلودگی دارویی در مناطق پرجمعیت و خشک جهان مانند خاورمیانه وجود دارد، دقیقا مناطقی که داده‌های کمی زیادی برای برآورد این آلاینده‌ها وجود ندارد.
نتایج تحقیقات جهانی نشان می‌دهد که خطرات زیست‌محیطی سیپروفلوکساسین در آب شیرین بین سال‌های 1995 تا 2015 در سراسر جهان افزایش یافته است. براساس نقشه‌ای که روزنامه ایندیپندنت منتشر کرده خطرات زیست‌محیطی این آنتی‌بیوتیک در ایران در طول این 20 سال افزایش یافته است. این در حالی است که ایران همچنان با چالش پسماندهای بیمارستانی و عفونی روبه‌رو است. براساس گفته‌های رئیس اداره محیط زیست استان تهران، روزانه حدود ۱۰۰ تن پسماند پزشکی از نوع زباله‌های عفونی و زباله‌های تیز و برنده از مراکز درمانی سطح شهر تهران به سازمان مدیریت پسماند شهرداری تحویل داده میشود که برای بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها است و تکلیف پسماندهای پزشکی سایر مراکز خرد درمانی ازجمله هزاران مطب فعال معلوم نیست. گرچه به گفته او، این پسماندها قرار است به سلول بهداشتی حدوداً ۵ هکتاری در مرکز پردازش و دفع پسماندهای آراد کوه واقع در کهریزک منتقل و دفن شود، اما سایر شهرهای ایران فاقد این مراکز دفن پسماند بیمارستانی هستند. این در حالی است که آماری از میزان مواد داروهایی که از طریق فاضلاب به رودخانه‌ها در ایران منتقل میشود وجود ندارد. همچنین از سوی دیگر ایران در زمره کشورهای خشک و نیمه‌خشک قرار گرفته و رودخانه‌ها با کاهش آب و افزایش آلاینده‌ها روبه‌رو هستند.
سایر اخبار این روزنامه
محققان از افزایش غلظت مواد دارویی در آب‌های شیرین خاورمیانه خبر داده‌اند
جریان «دارو» در رگ‌های خاورمیانه
جهانبخش محبی نیا
هولوکاست آمریکایی
هفته اول اسفند در ایران به نام «هفته سلامت مردان» نامگذاری شده است
سلامت مردان چشم‌انتظار تدوین برنامه استراتژیک
شعر چه جایگاهی نزد ایرانیان امروز دارد؟
شعری بخوان که با او رطل گران توان زد
«ابتکار» در گفت‌وگو با هنرمندان حاضر در جشنواره سی‌وهفتم تئاتر فجر بررسی کرد
داوری‌ها باندبازی نیست؛ سلیقه‌ای است!
«ابتکار» از روند تصمیم‌گیری درباره مجمع عالی اصلاح‌طلبان گزارش می‌دهد
عبور اصلاحات از پارلمان؟
رئیس‌جمهوری در جمع رئیسان و مدیران شرکت‌های دانش‌بنیان:
باید همه فرصت‌ها را به نسل جوان بدهیم
معاون اول رئیس‌جمهوری:
نخبگان کشور کمک کنند بحران را پشت سر بگذاریم
محمدجواد ظریف:
اینستکس نه تنها عادی‌سازی نیست بلکه درست خلاف آن است
وزیر کشور:
سامانه‌های مبارزه با قاچاق کالا تا پایان اسفند آماده میشود
دادستان تهران خبر داد
تشکیل اولین پرونده در رابطه با گوشت در شعب ویژه
