روزنامه همدلی
1397/11/10
گفت‌وگو با قاسم محبعلی درباره برنامه تسلیحاتی سعودی‌ها برنامه موشکی عربستان خطر عمده‌ای برای خاورمیانه
همدلی| گروه سیاسی: چند روز پیش، خبرگزاری آسوشیتدپرس تصاویری ماهواره‌ای منتشر کرد که از یک برنامه موشکی پنهان در عربستان سعودی و آمادگی این کشور برای آزمایش موشک بالیستیک خبر می‌داد. مخفی‌بودن این برنامه و ظرفیت‌های این موشک‌ها باعث شده است کارشناسان احتمال دهند، عربستان به دنبال سلاح هسته‌ای است. درباره احتمالات مختلف در آینده تسلیحاتی عربستان و تاثیراتش بر منطقه و جهان، با قاسم محبعلی، مدیر کل سابق وزارت امور خارجه ایران گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:به نظر شما اطلاعات منتشرشده به معنای حرکت عربستان به سمت دستیابی به سلاح هسته‌ای است؟
از مدت‌ها قبل، این بحث که عربستان به دنبال سلاح هسته‌ای است، مطرح بوده است. شایعاتی وجود داشت درباره همکاری این کشور با پاکستان در این رابطه. حتی صحبت از کمک‌های مالی عربستان به پاکستان برای توسعه برنامه هسته‌ای همیشه مطرح بوده است. الان هم عربستان سعودی رابطه بسیارقوی با نخست‌وزیر جدید برقرار کرده است و کمک‌های وسیع و سرمایه‌گذاری وسیع انجام داده که باید دید مابه‌ازای این کار چه بوده است. در عین حال این بحث هم هست که اگر بحث رقابت تسلیحاتی در سلاح‌های کشتار جمعی شکل بگیرد و ایران هم به همین سمت برود و عربستان هم چنین کند، مصر و ترکیه هم خواهند رفت. آن‌ها مشکلات ایران را هم ندارند و از رابطه با غرب بهره می‌برند و می‌توانند سریع‌تر از ایران هم پیش بروند. ترک‌ها بعد از مدت‌ها با روسیه قرارداد رآکتور هسته‌ای تحت عنوان تولید برق بسته‌اند. عربستان و امارات هم از دیرباز قصد دارند و در این زمینه فعال بوده‌اند. با توجه به شکست احتمالی برجام، اگر منطقه به این سمت برود، عربستان سعودی با منابع مالی که دارد، وارد رقابتی در این زمینه با جمهوری اسلامی ایران خواهد شد.
فکر می‌کنید در تصمیم عربستان سعودی در این زمینه، ایران از دلایل آن بوده است؟
طبیعی است که اگر عربستان به دنبال سلاح هسته‌ای برود، در درجه اول موازنه قوا با ایران و بازدارندگی در مقابل ایران را در نظر دارد. در وهله بعدی اسرائیل و بحث قدرت بزرگ منطقه‌ای می‌تواند مطرح باشد. هدف اولیه به هر حال رقابت با ایران است. حتی ممکن است این پروژه‌ای جهت کمک به آمریکا باشد، به این شکل که بگویند اگر جلوی اقدامات هسته‌ای ایران گرفته نشود، بقیه هم در منطقه به این سمت می‌روند تا واکنش جهانی علیه ایران شکل بگیرد که عرب‌ها به این سمت نروند. شاید یکی از انگیزه‌ها این باشد که عربستانی‌ها می‌خواهند از آن بهره‌برداری کنند.
فکر می‌کنید انتشار این خبر برای عربستان از لحاظ بین‌المللی عواقبی داشته باشد؟ با توجه به اینکه ممکن است مشخص شود هدف سلاح هسته‌ای است.
طبیعی است که واکنش خواهد داشت؛ منتهی از این لحاظ مشکل ما با عربستان متفاوت است. عربستان سعودی تهدیدی برای منافع آمریکا نیست. تهدیدکننده مستقیم اسرائیل نیست و برای اروپا و غرب نیز همین طور. عربستان هیچ وقت در سیاست خارجی خود دشمن مشخصی تعریف نکرده است؛ برخلاف ایران که درباره اسرائیل مرتباً شعار نابودی می‌دهد یا دنبال برخورد با منافع غرب و پایگاه‌های غرب در منطقه است.
با این حال ممکن است نگرانی‌هایی هم درباره اقدامات هسته‌ای عربستان وجود داشته باشد. این نگرانی غرب حاصل این خواهد بود که عربستان بنا نیست همیشه با حکومت فعلی بن‌سلمان باشد. با توجه به ساختار عربستان این امکان وجود دارد که بعدها زمینه‌های روی کارآمدن حکومتی داعشی یا حکومتی با رویکرد افراطی وهابی ایجاد شود که خطر بزرگی برای جهان و منطقه خواهد بود. طبیعتاً باید منتظر شکل‌گیری واکنش‌ها بود.
بیش از آن که از اقدامات هسته‌ای عربستان نگرانی شکل بگیرد، نگرانی بابت فعال‌شدن رقابت تسلیحاتی در منطقه خواهد بود اگر عربستان به این سمت برود، امارات متحده عربی که از مدتی قبل پیگیر بوده هم خواهد رفت. ترکیه هم از کاندیداهای رقبای بعدی است. مصری‌ها هم همین طور. منطقه خاورمیانه به این ترتیب به صحنه رقابت خطرناک هسته‌ای تبدیل خواهد شد.
به این ترتیب از دو جنبه نگرانی وجود خواهد داشت. یکی از خود عربستان و یکی از رقابت‌های بعدی. اگر عربستان به دنبال سلاح‌های هسته‌ای برود. تعهد ایران به برجام هم تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و مجموعه‌ای از رقابت‌ها و بحران‌ها ناشی از این وضعیت خواهد شد و اساساً بحث ان‌پی‌تی و برنامه منع گسترش تسلیحات هسته‌ای شکست خواهد خورد.
فکر می‌کنید اسرائیل چه واکنشی نشان دهد؟
حتما از نظر راهبردی برای اسرائیل اینکه یک همسایه‌اش، چه دوست چه دشمن بتواند تبدیل به یک قدرت برانداز بالقوه شود، نگران‌کننده است. در شرایط فعلی اما این اتفاق را مستمسک فشار بر ایران خواهد کرد و مدعی خواهد شد که اقدامات هسته‌ای ایران باعث شده عربستان سعودی احساس تهدید کند و به دنبال این برنامه برود.از طرف دیگر، اسرائیل تابه‌حال سیاست ابهام را درباره برنامه هسته‌ای خودش داشته است. ممکن است این راهبرد ابهام را کنار بگذارد و به صورت علنی بحث سلاح‌های هسته‌ای را مطرح کند و در کنار بازدارندگی سلاح‌های متعارف، بازدارندگی سلاح‌های کشتار جمعی هسته‌ای را قرار دهد.
فکر می‌کنید ممکن است در عین حال که اسرائیل چنین موضعی علیه ایران می‌گیرد، در پشت صحنه علیه پیشرفت برنامه عربستان اخلال ایجاد کند؟
در راهبرد امنیت ملی اسرائیل، چنین روندی برای هر کشور عربی از قبیل عربستان یا مصر یا اردن، جزء تهدیدات محسوب میشود. در قبال اقدامات مشابه عراق و سوریه، اسرائیل واکنش تند رادیکال نشان داد و تاسیساتشان را بمباران کرد. درباره عربستان اسرائیل مشکل بتواند چنین کاری کند اما طبیعتاً دو سیاست را همزمان دنبال خواهد کرد. به صورت علنی همان کاری را که اشاره کردم، خواهد کرد که بهره‌برداری برای فشار بر ایران باشد. در بعد مخفی اما از روابطش با غرب و آمریکا استفاده خواهد کرد که مانع دستیابی عربستان به مسائل هسته‌ای خواهد شد. عربستان هم البته از امکانات و ابزارهایش استفاده خواهد کرد، از روابطش با پاکستان و همین طور با روسیه و چین که می‌خواهند در منطقه هر چه بیشتر ناآرامی باشد تا در خاورمیانه و شرق اروپا غرب مشغول این ناآرامی‌ها بشود و سیاست‌هایش برای مهار روسیه و چین به تاخیر بیفتد.
آیا ایران می‌تواند از این خبر در تعاملات دیپلماتیک خود استفاده کند؟
ایران تا وقتی برجام را دارد و سیاست رسمی و علنی‌اش تعهد به این است که به دنبال سلاح کشتار جمعی نرود، می‌تواند در فعالیت‌های دیپلماتیکش از این موضوع استفاده کند. می‌تواند به عنوان ابزار بگوید که متعهد است خاورمیانه عاری از تسلیحات هسته‌ای شکل بگیرد.اما در مقدمه برجام ایران متعهد شده است که در هیچ شرایطی و با هیچ تغییر و تحولی به دنبال سلاح هسته‌ای نخواهد رفت. این باعث نوعی تناقض خواهد شد. اگر ایران که در برجام بماند، این تعهد را دارد و اگر خارج شود، ضمن اینکه قطعنامه‌ها و اجماع برمی‌گردد، فرصت نیکویی برای عربستان سعودی و دیگران خواهد بود که به سمت هسته‌ای بروند.
ایران نمی‌تواند با اشاره به برنامه عربستان تهدید به خروج از برجام کند؟
همان طور که عرض کردم وضعیتی پارادوکسیکال به وجود می‌آید. ایران همچنان به لحاظ برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ در سایه بند ۴۷ فصل ۷ منشور قرار دارد و به محض خروج تمام شش قطعنامه قبلی فعال میشود و اجماع بین‌المللی هم علیه‌اش شکل می‌گیرد؛ اما این ابزاری است که با ادامه تعهد می‌تواند از آن استفاده کند. می‌تواند در پروسه‌ای فعالیت‌های دیپلماتیکش را در این زمینه گسترش دهد و شاید بتواند از سیاستی همه‌جانبه برای اعمال فشار مخالفان عربستان در داخل آمریکا و فشار در کنگره و دولت آمریکا علیه عربستان استفاده کند و عربستان گرفتار شود؛ اما اگر ایران وارد تهدید شود نتیجه معکوس خواهد داشت و فرصتی برای عربستان فراهم می‌آورد.
در عین حال باید توجه داشت که عربستان سعودی تا وقتی این وضعیت هست، ابزارهایی در خاورمیانه دارد که در رقابت قدرت‌های بزرگ از امکانات خودش استفاده کند و علی‌رغم میل آمریکا سیاست‌هایش را پیش ببرد؛ همان طور که در بحث نفت، علی‌رغم میل آمریکا با روسیه به توافق رسید و در زمان جنگ ایران هم در واکنش به امکانات موشکی ایران از چین موشک با برد بالای ۲هزار کیلومتر خرید. به این ترتیب چون هم عربستان پول دارد و هم چین و روسیه به توافقات بین‌المللی متعهد نیستند، می‌تواند همزمان که از ابزارهای غرب استفاده می‌کند، از ابزارهای روسیه و چین هم استفاده کند و سیاست‌هایش را جلو ببرد. ایران اگر بخواهد عربستان را کنترل کند، باید سیاست‌های خودش را اول با اروپا و دوم با آمریکا بازسازی کند؛ وگرنه با این فرمان، عربستان به خطر عمده‌ای برای امنیت و صلح در خاورمیانه تبدیل
خواهد شد.
سایر اخبار این روزنامه
عفو گسترده محکومین سیاسی نشانه بلوغ انقلاب است
همگرایی دولت راستگرای لهستان با ترامپ یکی از دلایل انتخاب ورشو برای نشست علیه ایران است
گفت‌وگو با قاسم محبعلی درباره برنامه تسلیحاتی سعودی‌ها برنامه موشکی عربستان خطر عمده‌ای برای خاورمیانه
خوزستان در محاصره سیلاب سخاوت آسمان، خسارت مسئولان
گفت‌وگوی «همدلی» با گروه بازیگران نمایش «اقلیت» که در تالار مولوی روی صحنه است؛
آسیب‌شناسی «همدلی» از نواقص اجرای یک سیاست حمایتی که قرار بود قدرت خرید اقشار ضعیف را تقویت کند
هرمز شریفیان منت جناب سخنگو بر سر محصوران
عفو گسترده محکومین سیاسی نشانه بلوغ انقلاب است
دستور رئیس جمهور برای بسیج امکانات جهت رسیدگی به مشکلات سیل زدگان جنوب و غرب کشور
زیدان، مورینیو و کلینزمن در صف مذاکره با ایران!
آخرین قیمت سکه، طلا و ارز در بازار
