روزنامه همدلی
1397/11/03
نتیجه یک پیمایش ملی سطح معلومات سیاسی ایرانیان را «ضعیف» اندازه‌گیری کرده است؛
سیاست‌زدگی آفت آگاهی سیاسیهمدلی | گروه سیاسی ـمحسن فیض الهی: یافته‌های یک پیمایش ملی توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) نشان داده آگاهی سیاسی در بین مردم ایران زیاد نیست.
به احتمال بسیار زیاد می‌توان گفت که نتایج این نظرسنجی نتایجی درست و نزدیک به واقعیت است. شاید برخی بگویند برعکس ایرانیان در موضوعات و مسائل سیاسی بسیار با اطلاع و با اشراف هستند و برای نمونه گفته شود که از تاکسی گرفته تا مجالس خانوادگی، مردم درباره موضوعات سیاسی ایران و جهان صاحب تحلیل‌اند.
اتفاقا نکته درست در همین جا است، یعنی جایی که بین سیاست‌زدگی و آگاهی سیاسی مرزی باریک و گاه نامرئی وجود دارد که باعث میشود طبقات گوناگون جامعه در هر صنف و حرفه‌ای به اظهارنظر و تحلیل سیاسی می‌پردازند و این مصداق بارز سیاست‌زدگی است.
این پیمایش نمی‌تواند دور از واقعیت باشد و با نگاهی به برخی حوزه‌های فرهنگی می‌توان دریافت که آگاهی سیاسی در بین ایرانیان کم است. برای نمونه می‌توان در حوزه‌ای خاص‌تر و تخصصی‌تر به بازار کتاب اشاره کرد. سالانه چند عنوان کتاب توسط استادان و صاحب‌نظران حوزه علوم سیاسی در کشور نوشته، ترجمه یا تجدید چاپ میشود؟ این پرسش در حوزه کتاب‌های رشته فلسفه سیاسی نیز قابل طرح است.
با نگاهی گذرا به وضعیت ناشران کتاب می‌توان دریافت که بیشتر آنان در شرایط ورشکستگی قرار دارند و گرانی در تمام ارکان یک انتشارات موجب افت کمیت در انتشار شده و این روزها کتاب خریدن کار چندان آسانی برای علاقه‌مندان به کتاب‌خوانی، نیست.
از سوی دیگر کلاس‌های آزاد در حوزه علوم و فلسفه سیاسی آن قدر کم برگزار میشود و اگر میشود آن قدر در گروکشی احزاب و تشکل‌های سیاسی است که کمتر کسی حاضر است برای بالا بردن سطح آگاهی‌های سیاسی خود در این کلاس‌ها شرکت کند.
از همه تاسف بارتر وضعیت مطبوعات سیاسی در کشور است. آن قدر خطوط قرمز در اطراف ما زیاد است که با کوچکترین حرکت، پایمان بر روی یکی از این خطوط می رود و صدای خیلی‌ها در می‌آید.
وقتی مخاطبان عام جامعه‌ای نتوانند با اخبار و تحلیل‌های سیاسی مستقل، ارتباط ذهنی و البته دو طرفه برقرار کنند، طبیعی است که سطح آگاهی‌های سیاسی آنان نیز ارتقا نیابد و همین سبب میشود افرادی که در این حوزه نه تحصیلات و پژوهش و نه سبقه حرفی برای گفتن دارند دست به اظهارنظر بزنند و طرفه‌تر آنکه برخی از آنان صاحب تریبون‌هایی می‌شوند که قادرند نظرات آن‌چنانی خود را بسط داده و عجیب‌تر اینکه به استادان مسلم حوزه علوم و فلسفه سیاسی، حمله کنند.
گردش آزاد اطلاعات بدون تردید یکی از راه‌های بالا بردن سطح آگاهی‌های همگانی در هر جامعه و در تمام موضوعات اعم از سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، ورزشی و ...است و تا زمانی که این چرخش آزادانه نباشد، امیدی به بالارفت سطح آگاهی‌های جامعه وجود نخواهد داشت.
در این بین از نقش رادیو ـ تلویزیون و رسانه‌های همگانی که در ایران تنها در انحصار حکومت است نیز نمی‌توان به راحتی گذشت. بی تردید یکی از دلایل پایین بودن سطح معلومات سیاسی شهروندان به کارکردهای سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران باز می‌گردد. این سازمان نشان داده تنها در خدمت منویات یک جناح خاص سیاسی است و تریبون‌های آن نیز تماما در اختیار این جریان است حال آنکه بودجه آن بر گردن تمامی ایرانیان است. این سازمان می‌تواند با اصلاح در ساختار ذهنی خود، ویترینی برای تمام صاحب‌نظران علوم و فلسفه سیاسی باشد. با وجود همه کاستی‌ها و کاهش اقبال عمومی به این رسانه فراگیر؛ باز می‌توان امیدوار بود که این سازمان بتواند اندیشمندان این حوزه با گرایش‌های گوناگون را دور یک میز جمع کند و با تحلیل‌های چند جانبه آنان، گامی برای بالا بردن سطح آگاهی‌های سیاسی ایرانیان بردارند.
همدلی در همین خصوص نظر دکتر «سیدجواد میری» استاد جامعه شناسی و عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی را جویا شده که در ادامه می‌خوانید؛
جواد میری: صداوسیما باعث شده تا مردم مواجهه مستقیمی با ساختار سیاسی نداشته باشند
دکتر «سید جواد میری»، دانشیار حوزه جامعه‌شناسی و تاریخ ادیان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در گفت و‌گو با «همدلی»، ضمن اشاره به پیچیدگی‌های به دست آوردن پیمایش‌های ملی، گفت: « به دست آوردن نتایج این چنینی نه خیلی دقیق و نه خیلی اشتباه هستند. واقعیتی که درباره اخبار یا اطلاعات مردم در مورد مسائل سیاسی کشور وجود دارد این است که مردم ایران در وضعیتی هستند که دو منبع اطلاعاتی و خبری در دسترس دارند، که رسانه‌های داخلی و خارجی هستند.
صدا وسیما و رسانه‌های گروهی جمعی در ایران مانند: روزنامه، تلویزیون و رادیو را می‌توان جز رسانه‌های داخلی دانست و رسانه‌های فارسی زبان فعال در خارج از کشور که جز رسانه‌های خارجی هستند و بی‌گمان هریک از این دو طیف، اهداف خاص خودشان را دنبال می‌کنند».
جواد میری در ادامه افزود: «منبع اخبار در ایران به گونه‌ای است که هیچ‌کدام از رسانه‌های داخلی، بر روی سواد سیاسی یا در معنای دقیق، بر روی سازندگی آگاهی‌های سیاسی ـ اجتماعی کار نمی‌کنند. مثلا زمانی که شبکه «بی‌بی‌سی» برنامه‌ای حقوقی را پخش می‌کند، در لابه‌لای این برنامه حقوقی، اهداف و اغراض خود را که در اینجا همان افزایش میزان نارضایتی از وضعیت موجود است، پنهان می‌کند و به خورد مخاطب می‌دهد.
از سوی دیگر وقتی به اخبار داخل ایران رجوع می‌کنیم؛ به دلیل فرهنگ سیاسی که در دوران مدرن در جامعه ایران شکل گرفته، به مدیران، به افکار عمومی و مسئولان و کسانی که افکار عمومی را مدیریت می‌کنند، اجازه مدیریت افکار عمومی را نمی‌دهند».
وی گفت: «عملکرد رسانه‌های داخلی به گونه‌ای است که بیشتر، مانع ارتقای آگاهی سیاسی هستند تا محرک آن، چون فضایی را آماده نمی‌کنند که مردم مواجه‌ای مستقیم با ساختار سیاست داشته باشند، و همچنین سعی نمی‌کنند که مردم را بر روی نقاط چالش برانگیر متمرکز کنند».
این استاد دانشگاه، در ادامه مهمترین عواملی را که باعث میشود سطح آگاهی سیاسی مردم کاهش پیدا کند مورد بررسی قرار داد و گفت: «از مهمترین عوامل کاهش آگاهی سیاسی عمومی، شیوه آموزش در نظام آموزشی ایران است. درنظام آموزشی ما، متاسفانه ذهن دانش آموزان را به سمت پرسش‌گری سوق نمی‌دهد. چون سواد سیاسی مستلزم این است که نوعی پرسش‌گری و نگاه انتقادی در دوره‌های مختلف آموزشی در سطح ابتدایی و مقاطع بالاتر، آموزش داده شود».
او در پایان گفت: « از عوامل مهم تاثیر گذار بر ارتقا یا کاهش سطح آگاهی سیاسی، اقتصاد سیاسی است. مثلا توزیع درآمد، منزلت اجتماعی، وجود شکاف طبقاتی و قدرت و ... نمونه‌ای از اقتصاد سیاسی هستند.
خود آگاهی به مثابه کالا در دسترس همه مردم قرار نمی‌گیرد. به همان میزان که کالاهای لوکس از دسترس افراد فقیر خارج است، آگاهی به مثابه کالا نیز به دلیل وجود فاصله طبقاتی از دسترس مردم دور شده و تنها طیف خاصی به آن دسترسی دارند. فقر نهادینه شده در جامعه، باعث شده که مردم بیش از هرچیز دغدغه‌هایی غیر از آگاهی سیاسی داشته باشند. چون آگاهی سیاسی زمانی به بلوغ می‌رسد که ما درگیر برآورده کردن یا تامین نیازهای اولیه زندگی‌مان نباشیم».
آگاهی سیاسی در بین مردم ایران زیاد نیست
نتایج برگرفته از یک پیمایش ملی با عنوان «سنجش فرهنگ سیاسی مردم ایران؛ آگاهی‌های سیاسی مردم ایران» از سوی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) نشان می‌دهد که آگاهی سیاسی در بین مردم ایران زیاد نیست.
به گزارش ایسنا، بخش سوم نتایج طرح ملی سنجش فرهنگ سیاسی مردم ایران منتشر شد. یافته‌های این پیمایش ملی نشان می‌دهد آگاهی سیاسی در بین مردم ایران زیاد نیست. این نتایج برگرفته از یک پیمایش ملی است که با جامعه آماری شهروندان بالای ۱۸ سال کشور (شهری و روستایی) و با تعداد نمونه آماری ۴ هزار و ۸۹۰ نفر در سال ۱۳۹۷ انجام شده است. در این طرح بیش از ۲۰ شاخص فرهنگ سیاسی مردم ایران مورد سنجش قرار گرفته است.
شاخص آگاهی سیاسی با ۱۳ گویه در دو گروه سوالات زیر مورد سنجش قرار گرفته است. در گروه اول سوالات گزاره‌ای به پاسخگویان ارائه شد و پاسخگو باید مشخص می‌کرد که این گزاره درست است یا نادرست که گزاره‌ها به شرح زیر هستند:
* محمدرضا عارف به طیف سیاسی اصولگرایان نزدیک است.
* علی لاریجانی به طیف سیاسی اصلاح‌طلبان تعلق دارد.
* حزب موتلفه یکی از اصلی‌ترین احزاب سیاسی اصولگرایان است.
* آقای بیژن زنگنه در دولت آقای روحانی وزیر نیرو است.
* آقای علی مطهری نایب رئیس مجلس شورای اسلامی است.
* آیت‌الله احمد خاتمی رئیس مجلس خبرگان است.
* آقای علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی است.
در گروه دوم از سوالات مربوط به سنجش آگاهی سیاسی، سوالاتی مطرح و در مقابل هر سوال ۴ گزینه به پاسخگویان ارائه می‌شد که از بین ۴ گزینه فقط یک گزینه درست است که پاسخگو در صورت اشاره کردن به آن، نمره مربوط را دریافت می‌کرد و سوال‌ها به شرح زیر است:
* کدام نهاد مسئول بررسی تطبیق مصوبات مجلس شورای اسلامی با قانون اساسی و شرع اسلام است؟
۱- مجمع تشخیص مصلحت نظام / ۲- شورای نگهبان
۳- مجلس خبرگان / ۴- قوه قضائیه / ۵- نمی‌دانم
* می‌دانید طبق قانون اساسی ایران، وظیفه نظارت بر عملکرد رهبری بر عهده چه نهادی است؟
۱- مجمع تشخیص مصلحت نظام / ۲- شورای نگهبان
۳- مجلس خبرگان / ۴- قوه قضائیه / ۵- نمی دانم
* کدام یک از روزنامه‌های زیر به جناح اصلاح‌طلبان نزدیک است؟
۱- کیهان / ۲- رسالت / ۳- شرق / ۴- وطن امروز
۵- نمی‌دانم
* کدام یک از شخصیت‌های زیر منتقد و مخالف جدّی توافقنامه هسته‌ای (برجام) است؟
۱- علی مطهری / ۲- سعید جلیلی / ۳- علی‌اکبر ولایتی
۴- محمدرضا عارف / ۵- نمی‌دانم
* کدام شخصیت زیر متعلق به طیف اصولگرایان نیست؟
۱- حسین شریعتمداری / ۲- اسحاق جهانگیری
۳- عزت‌الله ضرغامی / ۴- احمد خاتمی / ۵- نمی‌دانم
* کدام یک از شخصیت‌های زیر متعلق به گروه اعتدالی در سیاست ایران است؟
۱- صادق آملی لاریجانی / ۲- حسن روحانی / ۳- احمد جنتی ۴- محمود احمدی‌نژاد / ۵- نمی‌دانم
نتایج مربوط به شاخص آگاهی سیاسی نشان می‌دهد در مجموع میانگین آگاهی سیاسی بر روی طیف ۰ تا ۱۰۰ برابر با ۳۰.۳ بوده است که از نقطه وسط طیف (عدد ۵۰) پایین‌تر است. لازم به ذکر است میانگین این شاخص در پیمایش سال ۱۳۸۴ که با سوالات تقریباً مشابه انجام شده است، برابر با ۳۲.۵ بوده است.
یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که میزان آگاهی سیاسی مردان با زنان تفاوت معناداری دارد؛ به این ترتیب که میانگین آگاهی سیاسی زنان ۲۵.۲ و میانگین آگاهی سیاسی مردان ۳۵.۳ بوده است که این تفاوت از نظر آماری معنادار است.
در بین گروه‌های سنی نیز میزان آگاهی سیاسی تفاوت معنادار، اما ضعیفی دارد و آگاهی افراد ۳۰ تا ۴۹ سال بیش از سایر گروه‌های سنی است. همچنین با افزایش سطح تحصیلات آگاهی سیاسی افراد بیشتر است. میانگین آگاهی سیاسی بین افراد دارای تحصیلات دانشگاهی ۴۴.۸ و بین افراد فاقد تحصیلات دانشگاهی ۲۵.۲ بوده است.
بر اساس اعلام روابط عمومی ایسپا، موج دوم پیمایش ملی فرهنگ سیاسی مردم ایران به همت مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) و با مشارکت مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و معاونت امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری در اردیبهشت سال جاری انجام شد.
سایر اخبار این روزنامه
در میان شگفتی اصحاب مطبوعات؛ شمس‌الواعظین به دادسرای اوین احضار شد
نتیجه یک پیمایش ملی سطح معلومات سیاسی ایرانیان را «ضعیف» اندازه‌گیری کرده است؛
نخست‌وزیر بریتانیا طرح پیشنهادی جدیدش برای برگزیت را ارائه کرد تغییرات اندک در طرح شکست‌خورده
پایگاه‌های مشهور خرید و فروش بی‌واسطه به بازار سیاهی داغ برای فروش بلیت‌های جشنواره فیلم فجر تبدیل شده است
به بهانه حمله سگ به دختربچه‌ای در لواسان ژست روشنفکری یا حیوان‌دوستی
ارزیابی کارشناسان از چشم‌انداز اقتصاد ایران و ادامه رکود تولید در سال آینده کلاف معیشت پیچیده‌تر میشود
اصلاح طلبان و عاقبت چک سفید در انتخابات!
نایب رئیس مجلس: احتمال تصویب CFT و پالرمو در مجمع تشخیص قوت گرفته است
شریعتمداری نامه وزیران به رهبر انقلاب برای لوایح FATF را تایید کرد
واعظی: مراقب باشیم در بازی دشمن گرفتار نشویم
