ارتقای نشاط سربازان چگونه ممکن است؟ فرماندهان خوب، وظیفه‌های شاد

گروه جامعه: یک موسیقی شاد، آهنگی از گروه «آریان»، اما با سازهای ارکستر نظامی. سربازان جوانی که این آهنگ را می‌نوازند، شاد و سرخوشند. لباس سربازی به تن دارند و در مقابل تنی چند از نیروهای کادر، در حین نواختن، شیطنت می‌کنند. این ویدئویی است که در هفته‌های گذشته بسیار مورد توجه قرار گرفت و البته حواشی و واکنش‌های ثانویه هم داشت. برخی نگران بودند که پخش این ویدئو در فضای مجازی برای سربازان دردسرساز شود و البته عده‌ای هم این رفتار را خلاف شان لباس سربازی دانستند، اما مسئولان نظام وظیفه در واکنش‌هایی در همان فضای مجازی تاکید کردند که شادی و نشاط حق جوانان است و چگونه می‌توان با فرض اینکه این جوانان مثل فرزندان خود ما هستند، با شادی و خوشی آنها مخالف بود.
در همین حال برخی رسانه‌ها از این واکنش ذوق‌زده شدند و آن را به صفحه یک‌های خود بردند و از سوی دیگر برخی رسانه‌های آن سوی میدان هم این اقدام رسانه‌ها را تلاش برای استفاده از ماجرا در مسیر گسترش «غنا» در جامعه عنوان کردند. با این حال، فراتر از این حواشی، اصلی‌ترین موضوع حاصل انتشار این ویدئو، تصمیم‌گیری مسئولان نظام وظیفه برای بررسی تدوین طرح «نشاط سربازان» است.
از سال 1303 که رضا پهلوی، قانون خدمت وظیفه عمومی را به مجلس برد و در سال 1304 آن را اجرایی کرد، تا به امروز، «سربازی» مسئله خاص و ویژه‌ای در زندگی اغلب مردان جوان ایران محسوب می‌شود. در طول سال‌ها بسیاری تلاش کرده‌اند که به هر ترتیبی شده به سربازی نروند و عده بسیار بیشتری در دوره‌های گوناگون به سربازی رفته‌اند؛ خاطرات و دوستی‌های بسیاری در سربازی شکل گرفته است، برخی حتی به نهادهای نظامی و انتظامی پیوسته‌اند، برخی در ماموریت‌ها به شهادت رسیده‌اند و عده‌ای هم تنها این دوره را پشت سر گذاشته‌اند. قوانین خدمت سربازی و البته کیفیت آن هم در این مدت تغییرات فراوانی داشته است. میزان تغییر این قوانین حتی به گونه‌ای است که گاه تصویب یا حذف یک قانون، زندگی بسیاری را دگرگون می‌کند؛ کما اینکه افزایش سن پدر در قانون معافیت تک فرزند ذکور یا حذف معافیت سه برادری این کار را کرد و حالا هم اعلام قانونی در مورد معافیت تک پسرهای دارای سه خواهر می‌تواند این کار را بکند. این روزها در میان بحث‌های بودجه‌ای، موضوعاتی از قبیل میزان حقوق سربازان و ادامه اجرای جریمه ریالی مشمولان دارای بیش از 8 سال غیبت از سربازی نیز ادامه دارد. با این حال، موضوعاتی همچون نشاط سربازان و خوشایندسازی سربازی از محورهایی است که شاید همواره باید مد نظر باشند.
سردار موسی کمالی، رئیس اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح با اشاره به تاثیرات موضع‌گیری اخیرش پس از انتشار ویدئویی از چند سرباز شاد، از انجام بررسی‌ها برای تدوین طرح «نشاط سربازان» از سوی نیروهای مسلح خبر داد و گفت: «با توجه به جوی که پس از این موضع‌گیری به وجود آمد،  بنا داریم تا طرح‌های دیگری را نیز برای ارتقای نشاط سربازان و کارکنان وظیفه در نیروهای مسلح ارائه دهیم». وی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به برنامه‌های ستاد کل نیروهای مسلح برای بهبود کیفیت خدمت سربازی اظهار کرد:  «ستاد کل نیروهای مسلح برنامه‌های مختلفی را برای ارتقای کیفیت خدمت سربازی و بهینه‌سازی این دوران در دستور کار خود دارد که ارتقای نشاط سربازان نیز از جمله این برنامه‌هاست». کمالی با بیان اینکه برنامه‌هایی نیز در گذشته برای خوشایندسازی دوران خدمت سربازی از سوی نیروهای مسلح تهیه و ابلاغ شده است، گفت: «مسائلی همچون نشاط سربازان نیز در این طرح‌ها ابلاغ شده بود اما در نظر داریم که طرح دیگری را نیز برای افزایش نشاط کارکنان وظیفه عمومی تهیه کنیم». وی با بیان اینکه ستاد کل نیروهای مسلح از پیشنهادات و طرح‌های مختلف برای ارتقای نشاط سربازان استقبال می‌کند، تصریح کرد: «افرادی که ایده و نظراتی در مورد طرح افزایش نشاط سربازان دارند می‌توانند ایده‌های خود را به معاونت نیروی انسانی ستاد کل نیروهای مسلح منتقل کنند تا پس از بررسی این ایده‌ها نسبت به اعمال آنها که قابلیت اجرا دارند، اقدام شود».


شاید بهترین افراد برای مراجعه به ایده‌ها و نظرات‏شان درباره ارتقای نشاط سربازان، خود سربازان و نیز فرماندهانی باشند که به طور مستقیم با سربازان سر و کار دارند.
پیام که با درجه سروانی، از فرماندهان حوزه وظیفه‌های یکی از یکان‌های نظامی است، با اشاره به میزان ارتباطش با سربازان وظیفه می‌گوید: «بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشکده افسری تاکنون، تماما در مشاغلی مثل فرماندهی گروهان دوره‌های آموزشی تا امور وظیفه‌ها مشغول بوده‌ام و به طور کامل با این حوزه آشنایی دارم. در این حدود 10 سال، تجربه‌ام می‌گوید که نمی‌توان موضوعی مثل نشاط برای سربازان را به صورت عام دید و باید گروه به گروه آن را بررسی کرد». وی می‌افزاید: «همه انسان‌ها روحیه یکسانی ندارند، در نتیجه همه سربازان هم مثل هم نیستند. طبیعی است که در خدمت سربازی، آموزش‌های نظامی‌گری سعی می‌کنند یک مبنای مشخص و یکسان را برای همه در نظر بگیرند. این موضوع از پوشش یکسان یونیفرم‌های سربازی تا یکسان بودن قوانین صف جمع و غیره خود را نشان می‌دهد. با این حال موضوع نشاط، موضوعی است که خلقیات فردی هم در آن مهم می‌شود». پیام یادآور می‌شود: «شکی نیست که بخش مهمی از مباحث مربوط به نشاط سربازان، به تعیین فرآیندها و دستورالعمل‌هایی از سوی رده‌های بالای فرماندهی نیاز دارد. از اقدامات کلانی مثل توزیع بومی سربازان در یکان‌ها یا نحوه پذیرش سربازان در یکان‌ها و قسمت‌های تخصصی تا برگزاری دوره‌های آموزشی مثل مهارت‌افزایی سربازان با همکاری سازمان فنی و حرفه‌ای یا برگزاری جشنواره‌هایی مثل جوان سرباز از این جمله‌اند. با این حال بخش مهمی از بحث‌های مربوط به نشاط در سربازی به فرماندهان و نحوه تعامل‏شان با سربازان وظیفه باز می‌گردد». وی اضافه می‌کند: «اگر ما بتوانیم برای سربازان مثل پدر، برادر، دوست و رفیق باشیم، قاعدتا هر یکانی می‌تواند در مجموعه خود راه‌های نشاط افزایی را بسته به رفتارهای فردی و جمعی سربازان اجرا کند. البته این کارها هم قطعا نیاز به حمایت دارد. اما منظور این جاست که شاید نیازی به جزئی دیدن این برنامه‌ها در سطح کلان نیست و کافی است پیشنهادهای ممکن و حمایت‌هایی که از اجرای آن برنامه‌ها خواهد شد، اعلام شوند».
علی هم که چهاردهمین ماه خدمت سربازی خود را می‌گذراند، با اهمیت نقش فرماندهان در نشاط افزایی موافق است. او می‌گوید: «من سه یکان را تجربه کرده‌ام. یکی در آموزشی و دو جا در دوره اصلی. در این میان فرماندهانی هم تغییر کرده‌اند و می‌توانم بر این اساس بگویم که میزان راحتی، سختی و در نهایت نشاط سرباز، ارتباط مستقیمی با رفتارها و تصمیم‌های فرماندهان دارد. اگر قرار است طرحی برای افزایش نشاط سربازان ایجاد شود، مهمترین‏اش کار کردن روی شیوه‌های رفتاری و تصمیم‌گیری فرماندهان با سربازان وظیفه است». وی اضافه می‌کند: «ما فرمانده‌ای داشتیم که با چاقی زیاد، وقت ورزش فقط می‌ایستاد و دستور می‌داد و فرمانده‌ای هم داشتیم که پا به پای ما می‌دوید و در وقت آزاد، برنامه فوتبال و والیبال برای بچه‌ها می‌گذاشت». علی تصریح می‌کند: «فضای نظامی در هنگام کارهای نظامی نیاز به نظم و خشکی دارد و این طبیعی است. اما باید یادمان باشد که خیلی از این بچه‌ها نه قبلا مثل فرماندهان آموزش نظامی دیده‌اند و نه بعد از خدمت الزاما نظامی می‌مانند. در سایر اوقات هم لازم نیست که رفتارها خشک و خشن باشد. اگر فرمانده‌ای بتواند فاصله‌گذاری خوبی بین انجام رفتارها و وظایف نظامی و دوستی با سربازان و ارتقای نشاط آنها داشته باشد، خود به خود در جمعی از جوانان که پر از انرژی هستند، راه‌های نشاط‌آفرینی پیدا می‌شود. حال اگر رده‌های بالای نظام وظیفه، برای برگزاری چنین برنامه‌هایی، آیین‌نامه‌ها و تشویق‌هایی هم در نظر بگیرند که هم پرسنل کادر از آن استقبال کنند و هم کار با وظیفه‌ها از دست‏شان خارج نشود، خیلی هم خوب است».
سایر اخبار این روزنامه