تأکید دبیرکل سازمان ملل بر تعامل تجاری با ایران

گروه سیاسی / ابتکارعمل تازه سوئیس برای ارسال دارو، مواد غذایی و تجهیزات پزشکی به ایران که امریکا اعلام کرده با عملی شدن آن مشکلی ندارد در کنار دلجویی علنی نماینده این کشور در سازمان ملل از مرگ کودک خردسال ایرانی در اثر تحریم‌ها از جمله تحولات جدیدی است که در چند روز گذشته در بحبوحه روابط تنش‌آمیز ایران و امریکا روی داده است. ماجرا از این قرار است که برای نخستین بار امریکا اعلام کرده که از ایجاد کانال ارسال کالاهای بشردوستانه به ایران که توسط سوئیس پیگیری می‌شود، راضی است و «اوفک» هم به‌عنوان نهاد کنترل دارایی‌های خارجی امریکا مجوز تأسیس چنین کانالی را به سوئیس داده است. از سوی دیگر، «کلی کرفت»، سفیر جدید امریکا، پس از پایان جلسه رسمی عصر پنجشنبه گذشته در داخل سالن شورای امنیت سازمان ملل به طرف هیأت ایرانی رفته و با مجید تخت‌روانچی، سفیر ایران، چند دقیقه‌ای صحبت کرده است. این نخستین گفت‌و‌گوی دوجانبه دو دیپلمات ایرانی و امریکایی در یک محفل عمومی از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ، به ریاست جمهوری امریکا بوده است. گفت‌و‌گویی که بعد از نشست پنجشنبه شب شورای امنیت انجام شد و کشورهای حاضر در این نشست از جمله روسیه، انگلیس و چین، مخالفت خود را با تحریم‌های امریکا اعلام کردند. این تحولات همزمان با دیدار حسن روحانی و «آبه شینزو»، رئیس جمهوری ایران و نخست‌وزیر ژاپن صورت گرفته است. دیداری که بی‌تردید یکی از محورهای اصلی آن تلاش برای کمک به رفع تحریم‌ها و کاستن از اختلافات رو به افزایش میان ایران و امریکا به شمار می‌آید. گرچه بروز این نشانه‌ها را نمی‌توان فراهم‌کننده مقدمات مذاکره جدی میان ایران و امریکا دانست اما می‌توان آن را نقطه عزیمتی برای اعتمادسازی دوباره دانست. اعتمادی که فقدان آن پیشتر باعث شد روحانی در سازمان ملل از یک قدمی گفت‌و‌گو با ترامپ بازگردد و برمیانجیگری امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه دست رد بزند.
سوئیس که اخیراً مذاکرات تبادل زندانی میان تهران و واشنگتن را با موفقیت هدایت کرده است، ابتکار عمل تازه‌ای را در دستور کار خود قرار داده تا ارسال دارو، مواد غذایی و تجهیزات پزشکی به ایران را از طریق‌ شرکت‌ها امکانپذیر کند. این برنامه با سازوکار مالی شرکای اروپایی برجام موسوم به «اینستکس» متفاوت است. به این ترتیب که راهکار اروپایی‌ها به مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی محدود نمی‌شود و برای مقابله با تحریم‌های امریکا در محدود کردن فروش نفت و دیگر صنایع ایران است اما کانال مالی سوئیس به کالاهای بشردوستانه محدود می‌شود. فریال مستوفی، رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران در گفت‌و‌گو با خبرگزاری ایرنا گفته است که کانال مالی ویژه مبادله کالاهای بشردوستانه مانند دارو و غذا که سوئیس آن را زیر نظر دارد بزودی راه‌اندازی خواهد شد. او افزوده است که «در دور قبلی تحریم‌ها هم سوئیس کانالی برای مبادله کالاهای انساندوستانه تأسیس کرده و از «اوفک» برای انجام این مبادلات مجوز گرفته بود». وی گفته است که سوئیس اکنون در حال راه‌اندازی همان کانال سابق است و از اوفک نیز مجوزهای لازم را دریافت کرده‌ است.»
این برنامه بشردوستانه در حالی به‌دنبال راه‌اندازی مکانیسم تجارت مالی گسترده با تهران در چند هفته آینده خواهد بود که وزارت خارجه امریکا تلویحاً اعلام کرده با کانال پرداخت سوئیس به ایران مشکل خاصی ندارد. فایننشال‌تایمز به نقل از منابع آگاه امریکایی نوشته است که امریکا از ایجاد این کانال توسط سوئیس راضی است، چه مقامات وزارت خارجه این کشور اعلام کرده‌اند:«ما اهمیت این فعالیت‌ها را می‌فهمیم چنانچه این امور به مردم ایران کمک خواهد کرد. این نه سیاست ما بوده و نه خواهد بود که چنین تجارت‌هایی را مورد هدف قرار دهیم.» این موضع‌گیری در حالی انجام شده است که طبق قوانین تحریمی امریکا، مقام‌های این کشور نمی‌بایستی اقلام بشردوستانه شامل دارو، مواد غذایی، کالاهای اساسی کشاورزی و نظایر آن را در هیچ وضعیتی تحریم کند. با این حال روند افزایش فشارهای سیاسی این کشور بر نهادها و مؤسسات اقتصادی بزرگ طرف معامله با ایران چنان بود که بانک‌های خارجی از بیم اینکه ارتباط با ایران آنها را در معرض تحریم امریکا قرار دهد به سادگی حاضر به ارائه تسهیلات برای مبادلات این‌گونه اقلام نبودند.
گفت‌و‌گوی چند دقیقه‌ای تخت‌روانچی و کلی کرفت


همزمان با این تحولات نشست اخیر شورای امنیت که روز پنجشنبه با هدف بررسی قطعنامه 2231 برگزار شد، برای نخستین بار شاهد گفت‌و‌گوی نمایندگان ایران و امریکا بود. مجید تخت‌روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل در سخنانی در خلال این نشست به سیاست تحریمی امریکا علیه ایران اشاره کرد و گفت که «ایران نمی‌تواند به تداوم تحریم‌های غیرقانونی و فقدان اقدامات جبرانی توسط دیگر طرف‌های برجام بی‌تفاوت بماند و با گزینه‌های نامحدود، اقدامات ضروری را برای تأمین منافع ملی به عمل می‌آورد». او همچنین به بیماری کودک خردسال ایرانی اشاره کرد که در اثر تحریم‌های امریکایی جان خود را از دست داد. تخت‌روانچی در این رابطه گفت: «آوا، دختر دوساله اهوازی، که از «ای‌بی» رنج می‌برد یکی از کودکان پروانه‌ای بود. بیماران پروانه‌ای به این نام خوانده می‌شوند، چون پوست‌شان نظیر پروانه‌ها شکننده است. برای جلوگیری از عفونت، زخم‌های پروانه‌ای باید با باندهای مخصوص پوشیده شود». سفیر ایران افزود: «در این روزها، واردات این باندها برای بیماران پروانه‌ای تقریباً غیرممکن شده و حیات سایر کودکان بی‌گناه پروانه‌ای، نظیر آوا را به خطر انداخته است». او گفت: «هم‌اکنون کودکان پروانه‌ای درد ناشی از تحریم‌های غیرانسانی امریکا را با دل و جان خود لمس می‌کنند. خرداد سال‌جاری آوا از درد برای همیشه رهایی یافت و درگذشت». تخت‌روانچی همچنین پیشنهاد امریکا برای گفت‌و‌گوی بی‌قید و شرط با ایران را صادقانه ندانست و گفت:«درخواست این کشور برای گفت‌و‌گو ناشی از عادتش برای ورود به گفت‌و‌گو از موضع قدرت و نه از موضع برابر است». او افزود: «درخواست گفت‌و‌گو با ایران و همزمان اصرار بر اعمال سیاست فشار حداکثری علیه مردم ایران قابل جمع نیست. ایران زیر تهدید شمشیر مذاکره نخواهد کرد». بعد از این سخنان و پایان جلسه رسمی شورای امنیت بود که کلی کرفت، سفیر جدید امریکا، به طرف هیأت ایرانی رفت و با سفیر ایران، چند دقیقه‌ای صحبت کرد. علیرضا میریوسفی، سخنگوی دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد، در شبکه توئیتر ضمن تأیید این خبر نوشته است که سفیر امریکا درباره دختر فوت شده سؤال کرد. کرفت عصر پنجشنبه در جلسه رسمی نمایندگان کشورهای عضو شورای امنیت گفته بود که «ایالات متحده برای گفت‌و‌گو با ایران درباره توافقی که صلح و امنیت بین‌المللی را بهتر تأمین بکند آماده است.» او در عین حال ادعا کرد که امریکا هر آنچه در توان دارد برای مقابله با رفتارهای زیانبخش ایران انجام خواهد داد.
موضع‌گیری این مقام امریکایی در حالی بود که سایر اعضای حاضر در نشست شورای امنیت از عملکرد امریکا و تحریم‌های ضدایرانی این کشور انتقاد کردند.
نماینده اتحادیه اروپا: برجام جایگزینی ندارد
«اولوف اسکوک»، نماینده اتحادیه اروپا در این نشست با بیان اینکه در طول چهار سال پس از توافق هسته‌ای ایران به تعهدات خود به طور کامل پایبند بود، یادآور شد: با این حال، در اوایل سال جاری ایران تصمیم گرفت تا مسیری نگران کننده را برای کاهش تعهدات هسته‌ای خود مرتبط با برجام آغاز کند. این چیزی است که اتحادیه اروپا بشدت متأسف است و ما بشدت از ایران می‌خواهیم که روند عمل خود را تغییر دهد. این دیپلمات سوئدی اظهار کرد: برجام توافقی برای منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای با تعهدات مربوط به همه طرف‌ها است. در کنار پایبندی ایران به تعهدات مربوط به هسته‌ای، رفع تحریم‌ها برای عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران، بخش‌های اساسی برجام را تشکیل می‌‌دهد.
اسکوک افزود: اتحادیه اروپا و همه ۲۸ کشور عضو عمیقاً از خروج ایالات متحده از توافق متأسف هستند. اعمال مجدد تحریم‌های یکجانبه امریکا و تصمیم آن بر عدم تمدید معافیت در رابطه با تجارت نفت، تأثیر بسزایی در اقتصاد ایران دارد. اسکوک با یادآوری اینکه اتحادیه اروپا به نوبه خود تحریم‌های خود را مطابق با تعهدات برجامی برداشته است، ادامه داد: این اتحادیه همچنان متعهد به تلاش برای حفظ توافق، از جمله در جهت عادی‌سازی روابط اقتصادی و تجاری با ایران است. نماینده اتحادیه اروپا تأکید کرد: فراموش نکنیم که هیچ جایگزین معتبر و مسالمت آمیز دیگری برای برجام وجود ندارد.
واسیلی نبنزیا، نماینده دائم روسیه در سازمان ملل متحد، در این جلسه تصریح کرد که «ایران حق دارد به‌ نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد توسط امریکا پاسخ دهد».«کارن پیرس»، نماینده انگلیس نیز گفت:«لندن مراتب تأسف خود را در خصوص اقدام امریکا در خروج از برجام به مقام‌های ارشد این کشور ابراز کرده‌ و اثراتی را که تحریم‌های امریکا بر اقتصاد ایران دارد درک می‌کند.» جون ژانگ، سفیر چین در سازمان ملل هم درباره خروج امریکا از توافق هسته‌ای و افزایش اعمال تحریم‌های یکجانبه بر ایران، ابراز نگرانی کرد. «رزماری دی کارلو»، معاون دبیرکل سازمان ملل هم تصمیم امریکا برای خروج از توافق و اقدامات اخیر ایران برای کاهش تعهداتش در توافق هسته‌ای را باعث «تأسف» خواند و از ایران خواست از انجام آزمایش موشکی خودداری کند.

بــــرش
تأکید گوترش بر عملیاتی شدن تعامل تجاری با ایران

نشست پنجشنبه شورای امنیت سازمان ملل متحد با موضوع هشتمین گزارش دبیرکل این سازمان درباره قطعنامه ۲۲۳۱ برگزار شد. در ابتدای این نشست، «رزماری دیکارلو» معاون سیاسی دبیرکل سازمان ملل متحد گزارش دوره‌ای دبیرکل را قرائت کرد. دبیرکل سازمان ملل متحد در این گزارش، تحریم‌های یکجانبه امریکا را برخلاف اهداف ترسیم شده در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ دانست و گفت مطابق این قطعنامه، همه کشورها باید بتوانند با ایران تجارت آزاد داشته باشند. به گزارش ایرنا، آنتونیو گوترش افزوده است: برنامه جامع اقدام مشترک درباره مسأله هسته‌ای ایران یکی از مهم‌ترین دستاوردهای دیپلماسی چندجانبه است. به گفته گوترش، بخش اساسی برنامه جامع اقدام مشترک، برداشته شدن تحریم‌های مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای ایران و اجازه دادن به این کشور برای عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی است. وی افزود: بین ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ و ۱۴ ژوئن ۲۰۱۹، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ۱۵ بار به شورای امنیت سازمان ملل متحد گزارش داد که ایران به تمام تعهدات خود تحت این برنامه، پایبند بوده است.
گوترش با ابراز تأسف از خروج امریکا از این توافق در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ و اعمال دوباره تحریم‌های ملی که به موجب برجام برداشته یا معاف شده بود، افزود: این کشور در تداوم اجرای تصمیم خود معافیت‌های مربوط به تجارت نفت ایران را تمدید نکرد و از تمدید کامل معافیت‌های مربوط به پروژه منع گسترش در چارچوب برجام نیز خودداری کرد. وی تأکید کرد: تداوم این اقدامات برخلاف اهداف ترسیم شده در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ است و ممکن است مانع توانایی ایران در اجرای مقررات خاص برجام و قطعنامه شود. گوترش به تصمیم ایران در کاهش تعهدات خود تحت برجام هم اشاره کرد که به دنبال اعمال تحریم‌های یکجانبه امریکا و ناتوانی دیگر کشورها در عمل به تعهدات‌شان اتخاذ شده است و گفت مهم است که همه این اقدامات ایران، برگشت پذیرند.
دبیرکل سازمان ملل متحد از حفاظت از آزادی اقدامات اقتصادی اعضای برجام در پیگیری تجارت مشروع با ایران در تطابق کامل با قطعنامه ۲۲۳۱ و دیگر ابتکارات‌شان در حمایت از روابط تجاری و اقتصادی با ایران استقبال کرد. گوترش با تأکید بر اینکه این ابتکارات باید به عنوان یک موضوع اورژانسی، به طور کامل مؤثر واقع شود، عملیاتی شدن ابزار حمایت از تبادل تجاری و علاقه اروپا و دولت‌های عضو آن را در پیوستن به فرانسه، آلمان و انگلیس به عنوان سهامداران و تلاش‌ها برای باز نگهداشتن سازوکار ویژه مالی جهت عملیات‌های اقتصادی کشورهای ثالث، دلگرم کننده دانست. گوترش  همچنین ادعای عربستانی‌ها مبنی بر دست داشتن ایران در حمله به تأسیسات نفتی این کشور را تأیید نکرد.