روزنامه فرهیختگان
1397/12/07
معنای رای سیاسی اسکار
دقیقا 46 روز پیش بود که «کوین هارت» محبوب در برنامه «صبح بخیر آمریکا» حاضر شد و خبر غیرمنتظره کنارهگیری خود از اجرای اسکار نود و یکم را رسانهای کرد، آن هم درست بعد از اینکه رسانهها، موضعگیریهای مثبتی راجع به کمحاشیه بودن اسکار این دوره بر زبان آورده بودند و هارت را بهعنوان یکی از قویترین کسانی که درحال حاضر میتواند اسکار را از حواشی تبعیضنژادی نجات دهد، معرفی کردند. اما با این اقبال گسترده عمومی نسبت به اجرای هارت، هرگز تکلیف این پرسش مشخص نشد که چه افراد یا گروههایی موضوع جوکهای اولیهای را که این مجری و بازیگر در آغاز به کار توئیتر خود طی چند سال قبل درباره همجنسبازان نوشته بود، پیش کشیدند و سبب شدند هارت، به سبب نگارش آن لطیفهها عذرخواهی کند اما قدرت طرف مقابل به اندازهای بود که تنها پاککردن آن پستها را از هارت طلب کرد و وقتی ممانعت این بازیگر را دید، وی را تحتفشار قرار داد تا با وجود اصرار چندین تن از اعضای بانفوذ آکادمی، وی بر تصمیم کنارهگیری خود اصرار ورزد و روی سن قدرتمندترین رویداد سینمایی جهان بازنگردد. اینکه گفته شد درحال حاضر کسی بهتر از هارت نمیتوانست تمرکز را به اسکار پرحاشیه این سالها بازگرداند، نکته اغراقآمیزی نیست. سیاستگذاران آکادمی نیز در فاصله یک ماه و نیم باقیمانده تا این رویداد، نتوانستند فردی را بهعنوان مجری جدید معرفی کنند تا اسکار 2019، بدون حضور مجری برگزار شود. سیاست غالب یک ماه اخیر برگزارکنندگان اسکار در غیاب مجری، عادیسازی موضوع نبود مجری در مراسم بود. تا حدودی هم موفق شدند و توانستند این خلأ را بهعنوان یک فانتزی جدید آکادمی معرفی کرده و تا حدودی حواسها را به سمت نامزدها جلب کنند تا اسکار بدون مجری. با این حال، نبود مجری خیلی زود خودش را نشان داد؛ چه زمانی که آکادمی، نخستین انتخابهایش را خیلی سریع اعلام کرد و بدون هیچ ایدهای صرفا به یک اعلام اسامی محدود شد و چه زمانی که بدون هیچ برنامهریزی خاصی، ظرف 30دقیقه، تنها به اعلام برگزیدگان دو بخش پرداخته میشد، بیبرنامه بودن و شلختگی ناشی از فضای خالی نبود مجری را به خوبی احساس کرد. سردرگمی میهمانانی که روی سن حاضر میشدند در جهتدهی به ادامه مراسم، کاملا مشهود بود، مخصوصا زمانی که «جولیا رابرتز» بهعنوان آخرین چهره دعوتشده به روی سن، قصد اعلام پایان مراسم را داشت، این سردرگمی و ابهام را میشد به روشنی در نگاه و کلام او دید. البته بدون مجری برگزارشدن اسکار، بازتاب بسیار وسیعی در رسانههای جهان داشت و بار منفی فراوانی را متوجه این دوره اسکار کرد. تمام اینها سبب شد اسکار امسال با مدت زمانی کمتر به نسبت سالیان اخیر پایان یابد و بدون هیچ چالش فانتزی خاطرهانگیزی همراه شود. ریتم بسیار کند اعلام اسامی و جذاب نبودن برنامههایی که مجری را بهعنوان مکمل به خود نمیدید، یک پروسه خستهکننده و بیمزه را برای اسکار امسال رقم زد که قطعا آن را به یکی از خنثیترین مراسم تاریخ این رویداد تبدیل کرد.دورهای به نام زنان و سیاهپوستان هرچه اسکار طی یک دهه اخیر متهم به بیاعتنایی به رنگینپوستان شده بود، در این دوره از خجالت همه آنها درآمد؛ وقتی که نخستین انتخابهای این دوره را تماما سیاهپوستان تشکیل دادند. این قطار شدن، تنها صورت ظاهری ماجراست: در برخی آیتمها، کار حتی به جابهجایی رکوردها انجامید، به گونهای که «روثای کارتر» که برای «پلنگ سیاه»، اسکار بهترین طراحی لباس را از آن خود کرد، نخستین زن سیاهپوستی است که در این رشته موفق به دریافت جایزه میشود.
همچنین طی سه دهه اخیر، سابقه نداشته که هیچ زن سیاهپوستی در رشتهای غیر از بازیگری، موفق به دریافت اسکار شود. درحالی که طی این دوره کارتر برای طراحی لباس و «هانا بیچلر» برای طراحی تولید «پلنگ سیاه»، موفق به دریافت جایزه شدند. این توجه به سیاهپوستان در اعطای جایزه به «رجینا کینگ»، «ماهرشالا علی» و البته «اسپایک لی» 60ساله ادامه یافت. هرچند نباید از یاد ببریم که آکادمی اسکار امسال «مرد عنکبوتی: دنیای درون عنکبوت» را بهعنوان برترین انیمیشن انتخاب کرد؛ انیمیشنی که قهرمان آن یک سیاهپوست است. در بخش زنان نیز اگر «اسپایک لی» و «ماهرشالا علی» را از نامهای بالا برداریم، به برندگانی همچون «پاتریشیا دهان»، «کیت بیسکو»، «ملیس برتون»، «رایکا زتابچی» و دو سینماگر تولیدکننده بهترین مستند بلند و بهترین انیمیشن کوتاه، میرسیم که نشان میدهد این دوره اسکار، ضمن توجه ویژه به رنگینپوستان، به زنان هم جوایز بسیاری داده که در طول حداقل ادوار اخیر که اسکار را به جایزهای صرفا مردانه تقلیل داده بود، کمنظیر مینمود. به تمام اینها اضافه کنید سردمداران نامزدی این دوره را، دو فیلمی در اختیار داشتند که سازندگانشان یونانیتبار و مکزیکی بودند. «سوگلی» و «روما» هر یک در 10 رشته نامزد دریافت اسکار بودند که فیلم لانتیموس، یک اسکار عجیب را از آن خود کرد و «روما» هم درحالی که تصور میشد، دروکننده جوایز این دوره خواهد بود، تنها به سه اسکار بسنده کرد.
انتخابهای متعادل روبه عجیب! جوایز امسال، تقریبا میان مدعیان اصلی تقسیم شد و هیچ فیلمی نتوانست جوایز را درو کند، از تحویل گرفتن بیش از اندازه «حماسه کولی» و آن چهار اسکار عجیبی که به این فیلم داده شد که بگذریم، به اسکار بهترین بازیگر زن نقش اصلی میرسیم. جایزهای که یک وفاق اجتماعی روی نام «گلن کلوز» برای نقشآفرینی پرظرافت او در «همسر» به وجود آورده بود. بازیگری که طی 37 سال گذشته، هفت بار نامزد دریافت اسکار شده بود اما هیچگاه نتوانست این جایزه را لمس کند. امسال اما او با یک بازی ششدانگ قدم در کارزار رقابتی گذاشته بود که رقیب چندان سرسختی را به خود نمیدید. اما در کمال تعجب این جایزه به شاخهای از فیلم «سوگلی» داده شد که شاید کسی انتظارش را نداشت فیلم بتواند در این بخش افتخارآفرینی کند. «اولیویا کلمن» که ناکام گلدنگلاب هم بود، شاید انتظارش را نداشت در شرایطی که جشنوارههای قبلی و رسانهها، نگاه خاصتری به «گلن کلوز» و حتی «لیدی گاگا» که در بسیاری از نظرسنجیها، شانس وی بیشتر از کلمن بود، بتواند به این جایزه برسد. در بخش فیلمنامه اقتباسی نیز همیشه «برادران کوئن»، اصلیترین گزینه برای دریافت این جایزه هستند اما امسال این جایزه در حضور این دو برادر به «کلنزمن سیاه» داده شد؛ فیلمی که علیه نژادپرستی است. اسکار جلوههای ویژه هم یکی از موارد بسیار عجیب جایزه امسال بود. جایی که همگان رقابت اصلی را میان دو اثر بیگپروداکشنال «اونجرز» و «جنگهای ستارهای» دانسته و کنار ایستاده بودند تا ببینند زور کدام یک از اینها به طرف دیگر میچربد، اعضای آکادمی ترجیح دادند اسکار این بخش در کمال ناباوری به فیلم خموده و خسته «نخستین انسان» اعطا شود. فیلمی که کارگردان آن (دمین شزل) دو سال پیش روی همین استیج، با دریافت اسکار کارگردانی، عنوان جوانترین کارگردان دریافتکننده این جایزه را در کتاب رکوردهای گینس ثبت کرد، حالا با تنها همین یک جایزه فرعی، یکی از مغمومترین افراد حاضر در مراسم امسال بود. در بخش بهترین فیلم هم اقبال عموم با «روما» بود و البته «سوگلی». دو فیلمی که آمریکاییها آنها را نساخته بودند. این خیلی برای اسکار سنگین است که اسکار مهمترین بخش خود را به یکی از این دو فیلم اعطا کند (گرچه در برخی ادوار چنین ریسکی را پذیرفته است) بنابراین وقتی اسکار بهترین فیلم به «کتاب سبز» میرسد، باید این جایزه و فرآیند اعطای آن را از زوایای مختلف دیگری مورد بحث و بررسی قرار داد.
باز هم انگارههای سیاسی بسیاری از رسانهها از آن بهعنوان غافلگیری بزرگ اسکار نود و یکم یاد میکنند اما مهمترین جایزه اسکار امسال بیش از آنکه غافلگیری معنا شود، در اثر یک نگاه سیاسی اعطا شد. وقتی که تقریبا تمامی گمانهزنیهای رسانههای معتبر سینمایی طی چند روز اخیر، این جایزه مهم را متعلق به «روما»یی میدانستند که در بیش از 65 فستیوال کوچک و بزرگ جهانی موفق به دریافت جایزه شده و رتبه دوم را در اختیار «سوگلی» میدانستند که در همان جشنوارههایی که «روما» نتوانسته بود جایزه بهترین فیلم را به دست آورد، جای آن را پر کرده، جایزه به ناگهان به فیلم تبعیضنژادی «کتاب سبز» اعطا شد. جایزهای که خط و ربط آن را میتوان از همان ماجرای ابتدای این گزارش یعنی «کوین هارت» به خوبی متوجه شد. اینکه اسکار در دورههای اخیر خود، آشکارا در راستای نظام آپارتاید حرکت میکند و علاوهبر انتخابهای غیرحرفهای خود، مجری خود را نیز وارد گود اظهارنظر در این زمینه کرده و چالشهای بسیاری را میآفریند و به یکباره با یک تغییر رویهای عجیب در این دوره، بیشترین تعداد جوایزش را به فیلمهای منتقد تبعیضنژادی میدهد، بسیار مشکوک است. بهخصوص اینکه بدنه اعضای آکادمی را همان داوران همیشگی که تعدادشان به بیش از هفتهزار نفر میرسد تشکیل دادهاند، بنابراین این تغییر رویه را میتوان از زوایای چندی مورد بررسی قرار داد: نخستین آن بحث اعتبار ازدسترفتهای است که اسکار بهعنوان قدرتمندترین جایزه سینمایی جهان، طی این سالها با آن دست و پنجه نرم میکند. اعتباری که حتی تعداد مخاطبان آن را نشانه گرفته و تعداد آن را به طرز بیسابقهای کاهش داده است. سال گذشته اسکار، کمترین میزان بیننده را در تاریخچه خود شاهد بود بهطوری که تنها کمی بیش از 26میلیون نفر، بیننده مراسم اسکار 2018 بودند، در حالی که این تعداد برای اسکار 2017، نزدیک به 33 میلیون نفر بوده است. بیشترین تعداد بیننده این مراسم نیز مربوط به دهه 90 و رکورد 60 میلیون نفره آن است. بنابراین بازگرداندن آبروی از دست رفته اسکار، نخستین پارامتری است که سبب میشود آنها برخلاف همیشه، چندان تحتتاثیر لابیهای قدرتمند یهودیان قرار نگرفته و تا حدودی مستقل عمل کنند. اسکار نهتنها طی این سالها وجهه مردمی خود را خدشهدار میبیند، بلکه در میان هنرمندان نیز دیگر آن محبوبیت قبلی را ندارد. اظهارنظرهای تند و واکنشهای تلخی که بازیگران منتقد این جایزه سینمایی طی سالیان گذشته علیه اسکار به زبان آوردهاند، خود گویای جایگاه مخاطرهآمیز امروز این جایزه معتبر است. در همین اسکار 2019، تعداد چهرههای شاخصی که در مراسم حضور داشتند به نسبت سالیان گذشته از افت فاحشی برخوردار بودند و اگر بازیگران و سلبریتیهایی که بالاجبار برای اثر خود در این مراسم حضور داشتند را از تعداد کل سلبریتیهای حاضر در اسکار امسال کم کنیم، متوجه خواهیم شد این جایگاه تا چه اندازه در میان هنرمندان هالیوودی تنزل یافته است. بحث دوم، سلبشدن نگاه حرفهای است که طی این سالها اسکار را در ردهبندی بسیار پایینتر به نسبت کن و ونیز و حتی برلین قرار داده است. انتخابهای سیاسی با نگاه غیرحرفهای که سبب شد اصالت هنری جایزه اسکار، طی این سالها به کمترین میزان خود فروکش کند. اگرچه باید چاشنی انتخاب سیاسی را در تمامی جشنوارهها و جوایز سینمایی معتبر جهان دخیل بدانیم اما این چاشنی، هرگز تا آن اندازه خود را درگیر ابعاد هنری یک اثر نمیکند که انتخابهای مسلم را تحتالشعاع خود قرار دهد. همواره گلدنگلاب را دروازه اسکار نامیدهاند که برندگان آن، شانس بسیاری برای دریافت مجسمه اسکار خواهند داشت؛ چراکه تعداد زیاد فیلم و داور این اجازه که تمام فیلمها، انیمیشنها، آثار مستند و کوتاه را مشاهده کنند، ندارند و چشمبسته به اعتبار گلدنگلاب اعتماد کرده و فهرست نهایی خود را بر مبنای آن جایزه میبندند. حال آنکه طی سالیان اخیر مشاهده کنید که میان انتخابهای اسکار و گلدنگلاب تا چه اندازه مغایرت وجود دارد. به تمام اینها اضافه کنید فرآیند انتخاب مجری را. طبیعتا در آمریکا، استندآپ کمدینها و مجریان توانمندی حضور دارند که به راحتی میتوانستند پس از «کوین هارت»، عهدهدار این اجرا شوند اما تهدید سیاستگذاران اسکار از آن هجمه علیه مسائل حاشیهای، نشان داد در صورت تداوم همین روند، شاخص آمارها، به پایینتر از آمارهای ناامیدکننده سال گذشته خواهد رسید، بنابراین باید این عدمانتخاب مجری برای مراسم امسال را یک توفیق اجباری برای آکادمی فرض کرد تا بتوانند جایگاه موردانتظار خود را در میان مردم و هنرمندان به دست آورند. شجاعتی که هر چند به یک مراسم آبکی و حوصلهسربر ختم شد اما حداقل اسکار امسال از آن دست حواشی غیراخلاقی و نژادپرستانه فاصله گرفت و توانست یک محفل سینمایی را در یک بازه سهساعته برگزار کند.
پربازدیدترینهای روزنامه ها