گزینه های سرمایه گذاری در «بورس سوم»

گروه اقتصاد
h.habibi@khorasannews.com
معمولا افراد با بورس تهران و فرابورس ایران آشنایی کافی دارند اما درباره سومین و چهارمین بورس کشور، یعنی بورس کالا و بورس انرژی کمتر می دانند. البته بخش های اصلی این دو بورس، نسبت به دو مورد اول به مراتب تخصصی تر هستند و مشتریان خاص خودشان را دارند اما در این بازارها بخش های جذابی برای سرمایه گذاران خرد هم وجود دارد که نباید مغفول بماند. به همین دلیل امروز در ادامه معرفی بورس های مختلف فعال در کشور به سراغ بورس کالا می رویم. اگر می خواهید با بازارها و جزئیات کار در بورس تهران و فرابورس ایران هم آشنا شوید، می توانید مطالب قبلی ما را در مورخ 17 بهمن 96 و 29 اردیبهشت 97 در همین صفحه بخوانید یا این که به طور مستقیم به آدرس های زیر بروید: http://khorasannews.com/?nid=19776&pid=8&type=0 http://khorasannews.com/?nid=19822&pid=8&type=0 سه بازار مهم در بورس کالا آن طور که از اسم بورس کالا بر می آید این بازارگاه، مکانی برای نقل و انتقال انواع کالاهاست؛ از مواد شیمیایی تا تولیدات معدنی ، فولاد و محصولات کشاورزی. اما محل خرید و فروش کالاها فقط یکی از سه بازار مهم بورس کالاست. در این بورس همچنین انواع اوراق مشتقه بر مبنای یک کالا تعریف و معامله می شوند. منظور از مشتقه، قراردادها یا اوراقی است که ارزش آن ذاتی نیست بلکه مشتق از یک دارایی یا کالای دیگر است. بازار سوم هم بازار مالی است که در همه بورس ها هست و در بورس کالا نیز اوراق و صندوق هایی مالی وجود دارد که قابلیت ورود و معامله برای گروه گسترده تری را دارد. طبیعتا در بازار اول، یعنی بازار معاملات کالاها یا همان بازار فیزیکی، ورود همگانی و معامله گران خرد میسر نیست و اگر هم باشد، منطقی نیست. در این بازار فعالان اصلی صنایع مرتبط، یعنی تولیدکنندگان، مصرف کنندگان و تامین کنندگان کالاهای به خصوص فعال هستند. اما دو بازار دیگر شرایط متفاوتی دارند. در ادامه مطلب به معرفی این دو بازار می پردازیم. بازار مشتقه؛ بازاری برای همه بر خلاف بازار فیزیکی، در بازار مشتقه امکان ورود برای همه معامله گران وجود دارد. هم اکنون دو نوع اوراق مشتقه در بورس کالا وجود دارد؛ قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله. این قراردادها روی دارایی های پایه متنوعی از جمله سکه طلا و زعفران تعریف شده و قابل معامله است. اما منظور از آتی و اختیار چیست؟ قبلا درباره آتی ها صحبت کردیم (8 اردیبهشت درباره آتی سکه و 5خرداد درباره آتی زعفران[1]) اما به صورت خلاصه منظور قرارداد آتی، تعهد خرید یا فروش یک دارایی معین در تاریخ معین است. مثلا وقتی شما یک قرارداد آتی سکه می خرید (در این جا پولی پرداخت نمی کنید و فقط موقعیت خرید می گیرید)، تعهد می کنید در سررسید 10 سکه بهار آزادی را به قیمت مشخص (قیمتی که خرید کردید) تحویل بگیرید. حال اگر تا سررسید، قیمت سکه کاهش یابد شما ضرر می کنید چرا که باید سکه را به همان قیمت تحویل بگیرید. اما اگر قیمت رشد کند سود خواهید برد. چرا که شما به همان قیمت قبلی سکه را تحویل می گیرید و می توانید با قیمت بیشتر بفروشید. البته معمولا قراردادها به تحویل فیزیکی منجر نمی شود و سود و زیان روزانه محاسبه و واریز/برداشت می شود. در بازار اختیار اما شرایط متفاوت است. وقتی شما یک قرارداد اختیار می خرید، در همان ابتدا پولی پرداخت می کنید. مثلا اگر اختیار خرید سکه به قیمت سه میلیون تومان در دی ماه امسال را بخرید دو حالت در پیش خواهید داشت. یا این که در دی ماه قیمت سکه در بازار بیش از سه میلیون تومان خواهد بود که در این صورت شما از اختیار خود استفاده کرده اید و سکه را به همان قیمت سه میلیون تومان تحویل می گیرید و با فروش در بازار سود می برید. اما اگر قیمت کاهش یابد و کمتر از سه میلیون تومان بشود، از اختیار خود استفاده نمی کنید و موضوع بسته می شود. هم اکنون بازار اختیار برای سکه در بورس کالا وجود دارد. البته اختیار بیشتر برای پوشش ریسک استفاده می شود و معاملات آن مثل آتی داغ نیست. بازار مالی و دو گزینه جذاب اما بازار سوم هم سه گزینه مناسب برای ورود سرمایه گذاران دارد. اولین مورد صندوق های سرمایه گذاری کالایی است که هفته قبل، ضمن معرفی صندوق های سرمایه گذاری طلا، معرفی شد. این صندوق ها معمولا از طرف شما کالایی مثل سکه یا ذرت یا گندم را می خرند و در صورت رشد قیمت کالا سود مربوط به شما خواهد رسید. در واقع ابزاری برای تسهیل و کاهش ریسک خرید و فروش کالاهای مختلف طراحی شده است که در بورس هم قابل معامله ثانویه است. گزینه دیگر گواهی سپرده کالایی است. منظور از گواهی سپرده، کاغذی بهادار است که نشان دهنده مالکیت یک فرد بر یک دارایی فیزیکی در یک انبار مشخص است. مثلا شما مالک 10 کیلوگرم زعفران در انبار تربت حیدریه هستید و به جای حمل و خرید و فروش خود دارایی، گواهی آن را معامله می کنید. برای تقریب به ذهن می توانید به قبض انبار فکر کنید. گواهی سپرده کالایی که برای محصولات متنوعی در بورس خرید و فروش می شود نیز گزینه مناسبی برای سرمایه گذاران است. اوراق سلف استاندارد نیز که برای تقویت نقدشوندگی بازار است، بیشتر برای تکمیل بخش کالایی است و به اندازه بازارهای آتی، اختیار، گواهی سپرده و صندوق های کالایی، قابلیت ورود سرمایه گذاران خرد را ندارد. در مطلب تحلیلی این هفته، درباره بازدهی برخی از این گزینه ها و نحوه محاسبه سود توضیحاتی ارائه خواهیم کرد. نحوه ورود به این بازار برای ورود به این بازار ابتدا باید در آزمون های مربوط شرکت کنید. برای ثبت نام و بررسی زمان برگزاری آزمون قراردادهای مشتقه به سایت زیر بروید و ثبت نام کنید: http://reg.ime.co.ir بعد از تعیین زمان آزمون و شرکت در آن، گواهی قبولی را به کارگزاری های مجاز بورس ببرید و ضمن تکمیل مدارک (مدارک هویتی و حساب بانکی و...) کد معاملاتی دریافت کنید.   پانویس: [1] برای ملاحظه به این آدرس ها بروید: http://khorasannews.com/?nid=19806&pid=8&type=0 http://khorasannews.com/?nid=19828&pid=8&type=0