استقبال اصلاح‌طلبان از فضای دوقطبی

محمد هدایتی- تنور انتخابات ریاست‌جمهوری در حال گرم شدن است. در شرایط کنونی مهم‌ترین اتفاق این است که در نهایت چه کسی کاندیدای نهایی اصولگرایان خواهد بود. از این رو تحرکاتی اگر این روزها هست، بیشتر در جبهه اصولگرایان دیده می‌شود. اصلاح‌طلبان و نیروهای اعتدالی رویکرد کلی خود را مشخص کرده‌اند که حمایت از حسن روحانی است و مانده است جزییات تاکتیکی؛ اینکه برای مثال کاندیداهایی در سایه داشته باشند یا نه. در جبهه مقابل اما به شیوه‌ای عجیب همه مسیرها به تصمیم‌گیری رییسی منوط شده است. اگرچه صداهای مخالفی هم در میان اصولگرایان شنیده می‌شود برای مثال سعید جلیلی از سازوکار جمنا انتقاد کرده است. با این حال بسیاری کاندیداتوری رییسی را شاید واسطه‌ای برای وحدت اصولگرایان بدانند؛ وحدتی که از دید اصولگرایان نبودش عامل شکست‌های اخیر آنها بوده است. اما کاندیداتوری رییسی و تقابل او با روحانی چه پیامدهایی ممکن است داشته باشد.
از سناریوها و بازی‌های پیچیده‌ای می‌شود سخن گفت اما مهم‌ترین و سرراست‌ترین پیامد احتمالا دوقطبی شدن انتخابات است؛ اتفاقی که اصلاح‌طلبان در سال‌های اخیر با آغوش باز به استقبال آن رفته‌اند. در سال‌های اخیر اصلاح‌طلبان پیروزی خود را در گرو مشارکت انتخاباتی بیشتر جسته‌اند. فراموش نکنیم در انتخابات مجلس شورای اسلامی در سال گذشته خود اصولگرایان هم با چنین تحلیلی موافق بودند تا جایی که باهنر، کارگردان انتخاباتی اصولگرایان در آن دوره، شکست‌شان را ناشی از مشارکت بیش از انتظار مردم در انتخابات دانست هرچند تحلیل باهنر مختص تهران بود اما می‌توان چنین منطقی را به سراسر کشور تسری داد. اگر از میان کاندیداهای اصولگرا، هیچ‌کدام چون رییسی نمی‌توانند وحدت این جریان را تضمین کنند، هیچ‌کدام همچون رییسی به شکل‌گیری فضای دوقطبی مدد نمی‌رسانند. ویژگی فضای دوقطبی انتخاباتی در ایران چیست؟ در فضای دوقطبی است که صحبت از کارنامه‌ها، فعالیت‌ها و برنامه‌ها تقریبا بی‌معنا می‌شود و تقابل شکلی هویتی به خود می‌گیرد. در این دوگانه، رییسی احتمالا با مشخصه‌هایی چون تاکید بر ارزش‌های سنتی، روابط خارجی بسته‌تر و گشودگی کمتر نسبت به آزادی‌های اجتماعی و مدنی تعریف می‌شود و روحانی در مسیر مخالف آن حرکت خواهد کرد.
البته این تصورات ممکن است کاملا جواب ندهد اما اصلاح‌طلبان از طریق کار روی چنین دوگانه‌ای خواهند توانست به بسیح اجتماعی گسترده دست بزنند. سابقه انتخابات در ایران نشان می‌دهد در صورت شکل‌گیری چنین دوگانه‌ای، فردی با مختصات رییسی احتمالا تنها رای تشکیلاتی اصولگرایان را به سبد خود می‌ریزد؛ رایی شاید حدود 10 میلیون نفر که به هیچ‌وجه برای پیروزی در انتخابات کافی نیست. در مقابل روحانی، سوای ارزیابی که از کارنامه چهارساله‌اش وجود دارد می‌تواند حتی بر آرایش در قیاس با سال 1392 بیفزاید.