روزنامه جهان صنعت
1397/04/20
بانک‌های لیزینگی؛ رویکردی نوآورانه
بانک‌های لیزینگی، رویکردی نوآورانهمحمدهادی موقعی*
تاکنون آن چه که از رابطه بانکداری و لیزینگ شنیده‌ایم تاسیس لیزینگ توسط بانک‌ها بوده است. امروزه تعداد زیادی از شرکت‌های لیزینگ در جهان از شرکت‌های سرمایه‌پذیر بانک‌ها هستند و در ایران نیز حدود 40 درصد شرکت‌های لیزینگ وابسته به بانک‌ها هستند. اما در دنیا رویکرد دیگری نیز وجود دارد و آن تاسیس بانک توسط شرکت‌های لیزینگ است، به این شکل که یک شرکت لیزینگ در مجموعه شرکت‌های خود یک بانک نیز دارد. تجربیات خوبی در این زمینه وجود دارند. توانایی شرکت لیزینگ در مدیریت نقدینگی، بازاریابی، کنترل ریسک و وصول مطالبات، تامین کالا و دارایی‌ها برای مشتریان و مهم‌تر از همه داشتن شبکه کارگزاران و جورکنندگان معامله و نمایندگی‌های متنوع در حوزه‌های مختلف عملیاتی، به شرکت لیزینگ این جرات و جسارت را می‌دهد که بتواند یک بانک را برای تامین مالی عملیات خود تاسیس کند.
بانک در بستر قانونی خود جذب منابع مالی می‌کند و برای مصرف آن فقط در شبکه لیزینگ صاحب خود منابع را اعطا می‌نماید. شاید با مجموعه مقررات و آیین‌نامه‌ها و نظام نظارتی بانکی در ایران این رویکرد مشکلاتی را در ماموریت بانک‌ها ایجاد کند ولی در واقع رسالت بانک هدایت اعتبارات و سرمایه‌گذاری‌هاست و این هدایت به خوبی با شرکت‌های لیزینگ متخصص صورت می‌پذیرد. شرکت‌های لیزینگ خلاق یک شبکه متنوع کالایی دارند که برای هر یک مدل کسب و کار و مشتری‌مداری خاصی را تعریف کرده‌اند. مثلا در بخش تجهیزات و مبلمان اداری تا 500 هزار دلار کلیه نیاز شرکت‌ها و دارندگان دفاتر اداری را در این حوزه تامین می‌کنند. در بخش تاسیسات ساختمانی تا یک میلیون دلار هر نوع نیاز اقلام تاسیساتی را تامین می‌کنند و حتی خدمات سیم‌کشی و لوله‌کشی و نصب اقلام برقی و روشنایی را به خدمات خود اضافه می‌کنند تا زنجیره خدمات برای مشتری کامل باشد. هدف فقط تامین مالی خرد با رویکرد‌های متنوع است نه وامدهی معمولی. در بخش توسعه تجهیزات تولید غذا و خدمات رستوران‌ها نیز حرف برای گفتن زیاد است. در بخش توزیع مواد غذایی بیشتر از اینها حرف دارند. حوزه دیگری که منابع را به خوبی جذب می‌کند حوزه تولید انرژی و انرژی‌های جایگزین است. یکی از شرکت‌های لیزینگ در آمریکا به نام LCA تعداد 34 بخش عملیاتی در حوزه‌های تجهیزات و دارایی‌ها دارد. LCA خود دارای یک بانک است که پوشش تامین مالی این 34 بخش عملیاتی را به عهده دارد.
یک تجربه دیگر در جهان هم قابل توجه است. MARLIN GROUP یک شبکه بزرگ خدمات لیزینگ است ولی با این تفاوت که تمامی عناصر تاثیر‌گذار شبکه در حوزه مدیریتی و هولدینگ خود قرار داده است. یکی از این عناصر بانک مخصوص مارلین گروپ است. مارلین گروپ یک بانک دارد تا سپرده‌ها را جمع‌آوری و فقط در حوزه‌های خلاق و نوآورانه گروه خدمات تجاری و تامین مالی مارلین استفاده کند زیرا خود می‌داند که منابع در کجا مصرف شده و تحت مدیریت و کنترل خود قرار دارد. با پشتوانه این بانک است که شرکت لیزینگ می‌تواند مزیت بزرگی را در رقابت به خود اختصاص دهد و این مزیت چیزی نیست جز یک شبکه بزرگ تجاری و تامین مالی. سگمنت یا بخشی از بازار که مشخصا مارلین در این مورد برآن تمرکز دارد موارد زیر هستند:
- به عنوان وام‌دهنده در سطح ملی به کسب وکارهای کوچک
- تامین مالی تجهیزات برای مبالغ از5000 دلارتا 5000000 دلار از طریق لیزینگ
- انعقاد قراردادهای تجاری با گروه بسیار وسیعی از تولیدکنندگان و فروشندگان
- تمرکز بر خدمات فروش به گروهی تحت عنوان channe- customers که بازار هدف شرکت نیز هست
- طراحی عملیات زیرساختی برای اداره حجم‌های با گردش بالا با قیمت پایین به صورتی موثر
- طراحی سیستم‌های اعتباری لیزینگی برای صنعت IT
وضعیت ایران
در ایران نیز این رویکرد قابل اجراست. حوزه‌هایی که می‌تواند در این زمینه با حضور یک شرکت لیزینگ دارای بانک متحول شوند شامل حوزه‌های جایگزینی ناوگان حملونقل هوایی، ریلی، جاده‌ای و دریایی است. حوزه مسکن نیز با همین روش می‌تواند متحول شود. چالش اصلی شرکت‌های لیزینگ در ایران تامین مالی است. وابستگی آنها به منابع مالی بانکی و بازار سرمایه و سهامداران محدودیت‌های زیادی را برای دسترسی‌های سریع و آسان به منابع مالی ایجاد کرده است. شرکت لیزینگ همیشه در مذاکرات خود باید یک صندلی برای منبع تامین مالی خالی بگذارد و این صندلی معمولا در طول مذاکرات لیزینگ خالی می‌ماند. اگر یک شرکت لیزینگ با مهارت‌ها و چابکی خود دارای یک بانک باشد به راحتی می‌تواند در مذاکرات خود در جایگزینی ناوگان حملونقل روی نرخ تامین مالی و نرخ مورد انتظار و حجم منابع تصمیم‌گیری کند.
یک سوال مهم این است که شرکت‌های لیزینگ در ایران با سرمایه حداقل 100 میلیارد ریال چگونه می‌توانند یک بانک را تاسیس کنند؟ در حالی که حداقل سرمایه برای تاسیس بانک چندین برابر لیزینگ است. پاسخ ساده است. باید مجوز تاسیس لیزینگ‌های بزرگ نیز داده شود. شرکت‌های لیزینگی که می‌توانند برای 50 هزار دستگاه کامیون و کشنده یا 200 هزار خودرو شبکه مسافری یا 10 دستگاه هواپیما شبکه بازاریابی، اعتبارسنجی، قرارداد و وصول و نظارت را طراحی کنند و مدیریت این دارایی‌ها را در مدل‌های اجاره‌های مالی یا حتی عملیاتی به عهده گیرند. حداقل حجم منابع برای هر یک از این حوزه‌ها با آمار برآوردی که دارایی‌ها مثال زدیم 30 هزار میلیارد تومان منابع مالی نیاز داریم. سرمایه هشت بانک بزرگ خصوصی کشور 10 هزار میلیارد تومان است که 50 درصد آن متعلق به بانک پاسارگاد است. مجموع سرمایه شرکت‌های لیزینگ کشور در سال 1395 حدود 1700میلیارد تومان است یعنی به اندازه جمع سرمایه بانک‌های سرمایه، ایران‌زمین و آینده. میزان حداقل سرمایه برای تاسیس یک بانک خصوصی 400 میلیارد تومان و برای تاسیس یک موسسه اعتباری غیربانکی 300 میلیارد تومان است. سایر رویکرد‌های تاسیس به بانک‌های مشترک ایرانی و خارجی یا تعاونی‌های اعتباری محدود میشود.
مشکل کجاست
مشکل اینجاست که بانک‌ها برای توزیع اعتبارات خرد چابک نیستند و بوروکراسی طولانی و معضلات ترازنامه‌ای و بحران نظام بانکی آنها را از پرداختن به این موضوع باز داشته است. از طرفی سرمایه شرکت‌های لیزینگ و مقررات ناظر بر آنها آنقدر کوچک و محدود است که برای ورود این صنعت نوآورانه و خلاق باید وابستگی کامل به منابع بانکی داشت. از طرفی مشکل تامین مالی خرد در بخش‌های حیاتی و زیرساختی و اشتغالزای کشور همچنان باقی است. پس چه باید کرد؟ رجوع لیزینگ‌ها به بازار سرمایه و بدهی فقط می‌تواند بخش ناچیزی از این پتانسیل بزرگ جذب منابع مالی را پاسخ گوید. ارکان انتشار اوراق و ابزارهای مالی و هزینه‌های ثابت و نرخ‌های بازدهی مورد انتظار و ریسک‌های متصور از دیدگاه سازمان بورس عرصه زیادی را برای این نوع تامین مالی گسترده باز نمی‌کند ولی قطعا نگاه‌ها از آن برداشته نمی‌شود بلکه به هر حال باید به سمت بازار بدهی برویم. ولی کافی نیست. مشکل اینجاست که لیزینگ برای بروز توانمندی‌های خود نیاز به یک منبع مالی مستقل دارد.
بانک لیزینگی
بانک لیزینگی بانکی است که توسط یک یا چند شرکت لیزینگ تاسیس شده است. این بانک مثل بانک‌های دیگر نسبت به ارائه انواع خدمات بانکی به عموم مردم اقدام می‌کند با این تفاوت که مصارف منابع جمع‌آوری شده طبق برنامه‌های عملیاتی شرکت یا شرکت‌های لیزینگ موسس صورت می‌گیرد. در این بانک به مشتریان خدمات گسترده‌ای از ناحیه لیزینگ‌های صاحب بانک ارائه میشود. به نوعی یک بانک تخصصی است که برای یک حوزه خدمت‌رسانی کسب و کارها با رویکرد لیزینگ تاسیس شده است. در بانک لیزینگی کلیه مشتریانی که باید کالاها و تجهیزات خود را از شبکه لیزینگ دریافت کنند اقدام به گشایش حساب می‌کنند. همچنین تمامی تامین‌کنندگان و فروشندگانی که با شرکت لیزینگ قرارداد و تفاهمنامه‌های همکاری دارند در این بانک حساب داشته و خدمات متعارف بانکداری را دریافت می‌کنند. کلیه سرمایه‌گذاران و طرف‌های قراردادهای عاملیت با شرکت لیزینگ صاحب بانک نیز در این بانک حساب افتتاح و خدمات دریافت می‌کنند. از طرفی عموم مردم جامعه نیز از طریق شبکه بازاریابی بانک نسبت به تودیع سپرده‌های خود نزد بانک اقدام و از دریافت سود از محل عملیات تخصصی بهره‌مند خواهند شد.
مزایای بانک لیزینگی
بانک‌های لیزینگی می‌توانند مزایای زیادی داشته باشند.
1- اولین مزیت آنان برقراری یک ارتباط مثبت با اعتقادات مردم است. مردم نسبت به شبهه در عملیات بانکی و ربوی بودن برخی از آنها و به‌خصوص با وضعیت اخیر تعدای از موسسات اعتباری حساس هستند. این که یک بانک کلیه وجوه را صرف تامین کالاها و دارایی‌های شرکت یا شرکت‌های لیزینگ صاحب بانک کرده و صورت ریز این دارایی‌ها و مستاجران آنها و مشخصات قرارداد‌ها در دسترس باشد نکته بسیار مهمی برای افکار عمومی است. مصرف مستقیم منابع مالی بانک در پروژه‌های لیزینگ مثل پروژه‌های نوسازی ناوگان و زیرساخت‌ها، تامین گسترده تجهیزات درمانی و بیمارستانی و تامین تجهیزات معادن و... از دیدگاه عموم و همچنین سیاستگذاران در راستای توسعه و اشتغالزایی تلقی میشود.
2- دومین مزیت بانک‌های لیزینگی کاهش شدید ریسک آنان در مقایسه با بانک‌های موجود است. بانک‌های لیزینگی مطالبات معوق ندارند؛ زیرا منابع آنان به سمت راست ترازنامه شرکت لیزینگ صاحب بانک منتقل میشود. بدهکاران شرکت لیزینگ صاحب بانک، مستاجرانی هستند که دارایی‌ها و تجهیزات مشخصی را برای بهره‌برداری در اختیار داشته و قبلا توسط شرکت لیزینگ یا حتی خود بانک ارزیابی شده‌اند. مالکیت دارایی‌های مورد اجاره به نام لیزینگ است و در اصل کسی که صاحب بانک است مالک دارایی‌هایی است که منابع آن از طریق بانک وابسته به خودش تامین شده است. شرکت لیزینگ صاحب بانک، همواره ریسک را کنترل می‌کند و با برون‌سپاری مکانیسم‌های نظارتی و وصول و سازماندهی چابک و سریع می‌تواند مطالبات را با سرعت وصول کند.
3- سومین مزیت لیزینگ بانکی سهولت در عملیات بانکی و حسابداری است زیرا مشتری بانک شرکت لیزینگ است و یا مشتریان شرکت لیزینگ. گستردگی و تنوع و ایجاد حساب‌های مختلف اعطای تسهیلات کاهش می‌یابد.
4- چهارمین مزیت بانک‌های لیزینگی توانایی سرعت‌دهی و افزایش گردش مالی است. این بانک‌ها می‌توانند اسناد وصولی شرکت لیزینگ صاحب خود را تنزیل و قبل از سررسید وجوه آن را به شرکت لیزینگ پرداخت تا چرخه تجاری شبکه خدمات تجاری و مالی شرکت لیزینگ با سرعت و توانایی مالی بهتری به کار خود ادامه دهد. بانک نیز با دریافت اسناد تجاری لیزینگ سهامدار خود به شکلی منابع اعطایی خود را باز یافته و نگرانی کمتری برای ریسک عدم وصول دارد.
5- پنجمین مزیت بانک‌های لیزینگی این است که نیازی به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های وابسته و مصرف منابع در سرمایه‌گذاری‌های دیگر نیستند زیرا خود توسط یک شرکت تخصصی در حوزه تامین مالی تجهیزات تاسیس شده‌اند و تابع سیاست‌های عملیاتی و تجاری او هستند. به عبارتی تخصص و توانمندی لیزینگ صاحب بانک اجازه مصرف منابع در حوزه‌های دیگر را نمی‌دهد.
راهکار‌ها
برای اجرای این ایده می‌توان در قانون و مقررات مربوط به تاسیس بانک‌ها و موسسات اعتباری، نوعی بانک یا موسسه اعتباری غیربانکی را با همین مقصد و منظور تعریف کرد. کشور آن قدر نیاز به خلاقیت در توسعه نظام مالی دارد که ارزش اضافه کردن این بخش به قوانین و مقررات را داشته باشد. مشخص کردن شرایط احراز شرکت‌های لیزینگ موسس بانک یا موسسه اعتباری، حداقل سرمایه بانک لیزینگی و مقررات نظارتی مخصوص برای اطمینان از عدم انحراف از ماموریت این‌گونه بانک‌های جدید و نوآورانه می‌تواند گشایشی را در نظام تامین مالی کشور و از طرفی توسعه صنعت لیزینگ را به دنبال داشته باشد.
*کارشناس اقتصادی
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) جنگ رسانه‌ای در فضای موشکی (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
وضعیت مردم را درک می‌کنم
رییس شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی در نشست خبری:
به نام اصلاح طلبان به کام محافظه کاران
تاسیس بورس نفت منطقی نیست
مشکلات اقتصادی جشن خانه سینما را لغو کرد؛
از دستگیری شاخ‌های مجازی تا ماجرای فیلترینگ
رییس انجمن دندانپزشکان ایران خبر داد
در نشست بخش خصوصی برای مواجهه با تحریم‌های جدید انتقاد شد؛
از پخش اعترافات تا واردات خوراک دام!
مسوولان و مردم!
واکنش فعالان اقتصادی به شروع کار بازار ثانویه ارز
سقوط دولت‌ها به دست برگزیت
سقوط برندهای صنعتی ایران به دلیل سوء مدیریت و کمبود مواد اولیه
گزارش «جهان صنعت» از وضعیت دختران در روستاهای محروم مازندران
نکند خاطرات ما هم وارداتی شود
بانک‌های لیزینگی؛ رویکردی نوآورانه
اولین اشتباه، آخرین اشتباه
نکند خاطرات ما هم وارداتی شود
تلاش آمریکا برای توقف انتقال پول نقد از آلمان به ایران
نزدیک شدن به واقعیت اقتصاد کشور
