به نام اصلاح طلبان به کام محافظه کاران

«جهان صنعت»- اصلاح‌طلبان و کسانی که نزدیکی بیشتری با رویکرد اصلاح‌طلبی دارند در طول چند دهه اخیر به ویژه سال‌های بعد از 88 همواره علت ناکامی خود را در عرصه سیاسی، حذف فعالان سیاسی خود به دست حاکمیت اعلام و عنوان می‌کردند بسیاری از نخبگان آنها در جریان‌های مختلف یا به زندان افتاده‌اند یا اینکه به گونه‌ای اجازه فعالیت ندارند. این ادعا تا سال 92 یا حتی تا انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته از سوی اصلاح‌طلبان، بهانه‌ای قانع‌کننده به نظر می‌رسد چرا که در سال‌های گذشته همواره فعالیت گروه‌های اصلاح‌طلب نسبت به گروه‌های اصولگرا با مشکلات زیادی همراه بوده است و آنها پس از خرداد سال 82 نتوانستند چندان فعالیتی در کشور داشته باشند، اما عملکرد دولت، مجلس و شورای شهر اسلامی که بخش عمده آن در دست نیروهای اصلاح‌طلب یا اعتدالگرا‌های مایل به اصلاح‌طلبی است، نشان داد حضور و اقدامات اصلاح‌طلبان هم در قدرت چندان با اصولگرایان فرقی نمی‌کند. اگرچه بسیاری از چهره‌های اصلاح‌طلبی هم در این باره بر این باورند که به دور ماندن از پست‌های مدیریتی طی سال‌های گذشته منجر به آن شده که تا حدودی در این زمینه از اصولگریان عقب بمانند. با این حال اخباری که این روزها از گروه‌های اصلاح‌طلب شنیده می‌شود حاکی از آن است که اوضاع برای این گروه‌ها‌ چندان بر وفق مراد نیست. اگرچه این روزها مشکلات معیشتی و وضعیت نگران‌کننده بازگشت تحریم‌ها باعث شده تا مردم چندان تمایلی به هیچ کدام از جریان‌های فکری حاضر در جامعه نداشته باشند اما در عمل به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان و گروه‌های معتدل وابسته به رویکردهای اصلاح‌طلبی نیز شانس خود را برای حضور دوباره در جامعه از دست داده‌اند. این رویکرد و رفتار سیاسی اصلاح‌طلبان البته تکرار دوباره‌ از رفتاری است که در سال‌های ریاست جمهوری محمد خاتمی هم وجود داشت، تندروی اصلاح‌طلبان و عبور از خاتمی و رفتارهای مشابه منجر به آن شد که آنها دست‌شان در سال‌های بعد از قدرت کوتاه بماند. نمونه این رفتارها‌ را هم دوباره در جامعه از سوی احزاب اصلاح‌طلب و گروه‌های اعتدالی می‌توان دید. چند روز گذشته درگیری میان اعضای حزب اعتماد ملی از اتاق‌ جلسات این حزب بیرون آمده و وارد رسانه شده و آنها به جای حل این مشکلات در جلسات خصوصی در رسانه‌ها با هم گفت‌وگو می‌کنند. در چند روز گذشته الیاس حضرتی نماینده مردم تهران و مدیرمسوول روزنامه اعتماد با اعلام برگزاری انتخابات در حزب از انتخاب خود به عنوان قائم‌مقام حزب و جانشینی به جای رسول منتجب‌نیا خبر داد. این درحالی بود که دفتر منتجب‌نیا نسبت به این خبر واکنش نشان داد و در بیانیه‌ای اعلام کرد که انتخابات را غیرقانونی و کودتا می‌داند. البته بیانیه‌ دیگری از سوی شخص منتجب‌نیا با امضای خود وی در فضای مجازی منتشر شد که اعلام کرده بود هیچ تغییری در اعضای حزب رخ نداده و او همچنان قائم‌مقام است.
با این حال حضرتی نیز در واکنش به اظهارات منتجب‌نیا در روزنامه اعتماد عنوان کرد که بعید است ایشان در جریان این نامه باشد‌ اما در نهایت اخبار نشان داد که مهدی کروبی دبیرکل حزب اعتماد ملی با این امر موافقت کرده و حضرتی به مدت دوسال به عنوان قائم‌مقام حزب اعتماد ملی انتخاب شده است. درگیری میان اعضای حزب اعتماد ملی و رسانه‌ای شدن آن در شرایطی صورت می‌گیرد که مردم چندان دل خوشی از حضور اصلاح‌طلبان در مراکز قدرت ندارند و این روزها این جریان سیاسی حال و روز خوشی را طی نمی‌کند. حتی برخی از چهره‌های این جریان نیز شانس حضور دوباره خود را در انتخابات بعدی بعید دانسته‌اند. مهمترین سوال این است که آیا اصلاح‌طلبان در موضع ضعف قرار گرفته‌اند و آیا آنها شانس حضور دوباره در پایگاه‌های قدرت را پیدا خواهند کرد؟
در همین رابطه علی تاجرنیا فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‌وگو با روزنامه «جهان صنعت» در این باره گفت: «معتقد هستم بخش عمده‌ای از این اختلافات و درگیری‌ها بر‌می‌گردد به اینکه شرایط در کشور به گونه‌ای است که عملا احزاب قوه موثری در معادلات سیاسی نیستند. در حالی که انتظارات و برداشت مردم چیز دیگری است مثلا در مجموعه دولت، کانون‌های فردی اثرگذاری بیشتری دارند حتی در مجلس هم یکسری افراد و شخصیت‌هایی حضور دارند که چهره حزبی نیستند، آقای عارف رییس فراکسیون امید مجلس از
چهره های حزبی نیست. بنابراین فکر می‌کنم یک نکته مهم به این بر‌می‌گردد که در کشور ما اصلا جایگاه احزاب به درستی شناخته نشده است و به آن وزن داده نمی‌شود. بعضا هم با این شعار که مردم بیشتر به اشخاص تکیه می‌کنند تا به احزاب، روند اعتماد به احزاب هم سیر قهقرایی می‌پیماید. بخشی از این مسایل را ناشی از این می‌دانم که چون احزاب نمی‌توانند تاثیرگذار باشند حوزه بحث‌ها و دعواها به درون احزاب کشیده می‌شود. همچنین معتقدم یک فرآیندی را در گذشته سپری کردیم که همه فکر می‌کردند اگر نقطه‌نظرات متفاوتی وجود دارد بهتر است لاپوشانی و سکوت شود، اما اکنون وارد مرحله‌ای شدیم که افراد فکر می‌کنند برخی از مسایلی که در پشت صحنه وجود دارد باید مطرح شود پس این مساله را کمکی به شفافیت می‌دانم و به نظرم مقدمه‌ای است که در درون جناح اصلاح‌طلبان هم پالایشی صورت بگیرد تا آن چهره‌هایی که نگاه اصلاح‌طلبانه جدی دارند و حاضر به پرداخت هزینه هستند مرزشان مشخص شود.» وی در ادامه گفت: «فکر می‌کنم در دنیای مدرن امروز هم این بحث‌ها و جدال امری مرسوم است، انتخابات آمریکا با 300 سال دموکراسی را ببینید میان آقای سندرز و خانم کلینتون در حزب دموکرات بیش از انتخابات چه بحث‌های تند و جدی‌ای صورت می‌گرفت. من خیلی از این اختلافات نگران نیستم آنچه من را بیشتر نگران می‌کند این است که متاسفانه ساختار دولت به اسم اصلاح‌طلبان است ولی به کام جریانات محافظه‌کار پیش رفته است. در مجلس هم از حداکثر ظریفت اصلاح‌طلبان استفاده نشده و نیروهای دست چندم غیر از تهران در شهرستان‌ها به مجلس راه پیدا کرده‌اند که خیلی از آنها چهره‌های حزبی نیستند و افراد حزبی‌ها را همه رد صلاحیت کردند. نگرانی من این است چیزی که اکنون به اسم اصلاح‌طلبان در افکار عمومی شناخته می‌شود و در اصل هم نیست، موجب شود تا اعتماد مردم به جریان اصلاح‌طلب را از بین ببرد. یک بخشی از اصلاح‌طلبان وجود دارند به نام مجلس ششم که نمی‌توانند در قدرت حضور پیدا کنند و بخش دیگر کسانی هستند که در مجلس و... حضور دارند و بعد از چندماه رفتارشان عوض شده است. اگرچه مردم به اسم اصلاح‌طلبان به آنها رای دادند اما عملا افرادی که در حوزه تصمیم‌گیری هستند باور جدی به این جریان ندارند و اصلاح‌طلبان هم مجبورند به خاطر همراهی با دولت سکوت کنند با وجود اینکه برخی از رفتارها را قبول ندارند. این مسایل مقداری تشدد ایجاد و مردم را بی‌اعتماد می‌کند. تنها راه گریز این است که ما به یک ساختاری دست پیدا کنیم که همه آن را قبول کنند و آن ساختار فصل‌الخطاب برای همه باشد.»
وی درباره اینکه گفته می‌شود در شرایط موجود و با عملکرد دولت و مجلس اصلاح‌طلبان در انتخابات بعدی دست بالا را ندارند، گفت:« فکر می‌کنم اگرچه مردم از اصلاح‌طلبان رویگردان هستند و از آنها راضی نیستند اما این الزاما به این معنا نیست که انتخاب بعدی آنها در دایره اصولگرایی خواهد بود. من معتقدم در فرصت باقی مانده یا باید دولت آقای روحانی خود را از حمایت اصلاح‌طلبان اصلاح کند یا اصلاح‌طلبان مرزبندی‌های خود را با دولت مشخص کنند. اتفاقا قبلا هم به دلایل مختلفی سرمایه اجتماعی اصلاح‌طلبان کمرنگ شده بود ولی بعدا توانستند این سرمایه را بازیابی کنند. با توجه به نگاه گفتمانی که در مجموعه اصلاحات وجود دارد خیلی محتمل است که بازیابی سرمایه اجتماعی دوباره شکل بگیرد، طبیعی است که هیچ یک از ما نمی‌خواهیم اتفاقاتی بیفتد که بی‌اعتمادی ایجاد شود و بعد دوباره برای آن تلاش کنیم اما متاسفانه در یک شرایط و تنگنای سختی قرار داریم. اصلاح‌طلبان بعد از اتفاقات 88 احساس کردند فضا برای به صحنه آمدن علنی آنها وجود ندارد بنابراین سعی کردند دوران‌گذاری را با آقای روحانی طی کنند و این به هر حال آن چیزی که باید و شاید نبوده است. در مجموع هنوز مردمی هستند که به شخص آقای خاتمی و مجموعه اصلاح‌طلبان توجه و آنها را قبول دارند‌ ولی سیاست‌ورزی همین است بخشی از تقصیرات به توانایی خود احزاب برمی‌گردد و بخشی از آن به موانع که بر آنها بار می‌شود و در نهایت باید ببینم که به چه سمت و سویی پیش می‌رود‌ ولی من خیلی ناامید نیستم که در انتخابات بعدی اصلاح‌طلبان نتوانند مورد حمایت قرار بگیرند. در کل ظرفیت‌های خوبی در این زمینه وجود دارد.»وی درباره اینکه اصلاح‌طلبان همواه از نبود فرصت برای حضور در پست‌های مدیریتی گله‌مند هستند و آن را عاملی در عقب‌ماندگی خود از سایر جریانان‌های سیاسی کشور می‌دانند، پاسخ داد: «من در گذشته این بحث را داشتم که ما در مجموعه اصلاح‌طلبان باید به انسجام برسیم و در وهله بعد فضای گفت‌و‌گو را از سطح جریانات سیاسی بالاتر ببریم و در سطوح بالاتری مسایل را دنبال کنیم. واقعیت آن است که در جامعه ایران با این ساخت قدرت فعالیت و کارکردن دشوار است. اینگونه نیست که یک دریافت عمومی برای همه اصلاح‌طلبان و مردم طرفدار آنها وجود داشته باشد که محور اصلاح‌طلبان اینجوری حرکت می‌کند، یک پدیده‌ای مثل معرفی کاندیدا یا رای دادن آقای خاتمی در یک مقطع از جهات مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد و در این مسایل یک اتفاق نظر وجود ندارد و نقطه نظرات متعددی هست بنابراین دشواری‌هایی وجود دارد که اصلاح‌طلبان تا همین جای کار هم آمده‌اند. احساس من این است که ما در یک سطح بالاتری با ناکارآمدی مواجه شدیم و مقداری در آینده تحمل اصلاح‌طلبان برای مجموعه حاکمیت بیشتر خواهد شد و راه گریز از این نیست فقط امیدوارم خیلی این مساله دیر نشود.»