روزنامه قانون
1397/04/14
وقتي «آلاينده ازون» گوي سبقت را مي ربايد!
دو دهه قبل آلاينده «منواكسيدكربن» به عنوان آلاينده اصلي و شاخص هواي شهر تهران مطرح بود. طي سال‌هاي بعد و در اوايل دهه 80 هجري شمسي با الزام به رعايت استاندارد حداقلي يورو ٢ در خودروها، اين آلاينده مهم هواي تهران و ديگر شهرهاي بزرگ و صنعتي كشور به‌تدريج جاي خود را به ذرات معلق هوا داد، به‌نحوي كه هم اكنون ذرات معلق به‌خصوص ذرات با قطر كوچك‌تر از دو و نيم ميكرون، اصلي ترين آلاينده ي هوا در غالب روزهايي است كه كيفيت هواي تهران در وضعيت ناسالم قرار مي گيرد. با اين حال طي چند سال اخير «آلاينده ازون» نيز به يكي از آلاينده‌هاي شاخص هوا در فصل تابستان و روزهاي گرم و آفتابي سال تبديل شده است.بر اساس اطلاعات ايستگاه‌هاي پايش كيفي هواي شهر تهران از خرداد ماه سال‌جاري تاكنون در ٩ روز كيفيت هواي كلانشهر تهران از نظر آلاينده ازون در وضعيت ناسالم براي گروه‌هاي حساس و در برخي مناطق شهر تهران در شرايط ناسالم براي همگي شهروندان قرار گرفت و در يازدهم تير ماه به بي سابقه‌ترين ميزان خود( شاخص ١٥٠) رسيد!
درباره دلايل افزايش غلظت ازون بايد گفت كه اين گاز از «آلاینده‌های ثانویه» هوا هست، به عبارت ساده تر ، گاز ازون مستقيما از منابع متحرك يا ساكن نظير خودروها و صنايع منتشر نمي‌شود بلكه با واکنش برخی گازها مانند اکسیدهای نیتروژن، ترکیبات آلی و هیدروکربن‌ها ایجاد میشود و میزان غلظت این آلاینده با شدت گرفتن نور خورشید در ماه‌های گرم سال افزايش مي يابد، از اين رو کم بودن شرایط ابرناکی، تشدید تابش خورشيد و بالا رفتن دما، غلظت آلاینده ازن در هوا را افزايش مي دهد؛ مشروط بر اينكه پيش‌سازندهاي اين آلاينده ثانويه يعني گازهاي آلاينده اشاره شده در هوا وجود داشته باشند. در حقيقت منابع انتشار آلاينده هاي پايه براي تشكيل ازون؛ خودروها و صنايعي هستند كه با تولید آلاینده‌هایی مانند اکسیدهای نیتروژن و هیدروکربن‌ها و ترکیب این آلاینده هاي گازی در کنار نور خورشید به عنوان عامل ضروري سوم، ازن را ايجاد مي‌كنند. راهکار کاهش ازن در هوای شهرها مشابه راهکارهایی است که برای کاهش سایر آلاینده‌ها از جمله ذرات معلق مطرح میشود. برای از بین بردن این آلودگي بايد منابع انتشار پيش سازهاي ازون يعني «اکسیدهای نیتروژن و هیدرو کربن‌ها» را کاهش دهيم. موتورسیکلت‌های کاربراتوری با انتشار هیدروکربن‌ها و خودروهای دیزلی با تولید اكسيدهاي نيتروژن سهم قابل ملاحظه اي در ايجاد شرايط لازم براي آنكه گاز ازون بتواند در روزهاي گرم و آفتابي سال، مقام نخست را در بين پارامترهاي آلاينده هوا از آن خود كند، دارند!
نكته قابل تامل آثار مواجهه با اين آلاينده خطرناك هواست. امروزه گاز ازون يكي از آلاينده هاي هواست كه در كشورهاي اروپايي و توسعه يافته بيشترين نگراني را از منظر تهديدات بهداشتي به خود اختصاص داده است. ازون يك اكسيدان بسيار قوي است و مي‌تواند سبب بروز مشكلات تنفسي متعدد نظير حملات آسمي، كاهش عملكرد ريه و بيماري هاي جدي تنفسي شود.بنابراين افزايش روزهاي ناسالم به‌دليل اين آلاينده طي سه سال اخير در كلانشهر تهران در فصل تابستان، مي‌تواند تلنگري باشد براي ما تا با تمركز بيشتر بر كاهش آلاينده‌هاي انسان ساخت ايجاد كننده آن ازجمله ارتقاي كيفيت سوخت براي خودروهاي ديزلي و از رده خارج كردن خودروها و موتورسيكلت‌هاي فرسوده، از افزايش اين آلاينده پرخطر در هواي شهرهاي بزرگ جلوگيري كنيم.
