اهمیت سازمان پزشکی قانونی در رسیدگی قضایی

حسن رحیمی*- پزشکی قانونی به شکل نوین آن در ایران از حدود 9 دهه پیش به صورت اداره‌ای وابسته به وزارت دادگستری فعالیت خود را آغاز کرد و با توسعه روش‌های کشف جرم و افزایش نیاز مجامع قضایی به خدمات پزشکی قانونی به اداره کل تبدیل شد. در سال 1372 نیز با توجه به توسعه کمی و تخصصی‌تر شدن این خدمات با تصویب مجلس شورای اسلامی، سازمان پزشکی قانونی کشور به عنوان سازمانی مستقل و زیر نظر رئیس قوه قضائیه تاسیس شد.
در حال حاضر سازمان پزشکی قانونی کشور، یک سازمان تخصصی است که گام‌های بلندی برای نیل به استانداردهای بین‌المللی برداشته و نقش تعیین‌کننده‌ای جهت اجرای هرچه سریع‌تر، موثرتر، صریح‌تر و سریع‌تر قانون بر عهده دارد. هم اکنون کمبود نیروی متخصص از مهمترین مشکلات این سازمان بوده و تامین 2000 نیروی فنی و تخصصی پزشک و کارشناس در اولویت برنامه‌های سازمان پزشکی قانونی است.
اقدامات و فعالیت‌ها
انجام امور کارشناسی در حوزه معاینات بالینی عمومی و تخصصی، انجام امور کارشناسی در حوزه متوفیات شامل کالبدگشایی قانونی و تعیین علت مرگ، تشخیص هویت، تقدم و تاخر فوت و انجام امور کارشناسی در حوزه امور آزمایشگاهی از جمله سم‌شناسی، آسیب‌شناسی، سرولوژی، DNA، همچنین تشکیل کمیسیون‌های پزشکی و انجام امور کارشناسی در زمینه بررسی قصور پزشکی، صدمات جسمی، علت فوت و مسائل روانپزشکی، ساماندهی اجساد در حوادث و بلایای طبیعی از رئوس فعالیت‌های سازمان پزشکی قانونی است.


این سازمان سالانه دو میلیون و 500 هزار پرونده را بررسی کرده و در مورد آنها نظر کارشناسی ارائه می‌دهد که از بیشتر نتایج به دست آمده در حوزه قضایی و دادگستری استفاده می‌شود.
پرونده‌های کیفری و جرایمی که علیه اشخاص وجود دارد نیز با نظریه پزشکی قانونی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
روند تحول در سازمان پزشکی قانونی
برگزاری کنگره‌های تخصصی و حضور فعال در کنگره‌های علمی در سطح کشور و بین‌الملل، حضور کارشناسان سازمان در مجامع علمی داخلی و خارجی، همکاری‌های آموزشی و پژوهشی با دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز پژوهش داخلی، همکاری‌های علمی بین‌المللی، انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با کشورهای اسلامی، از جمله خدمات کارشناسی و علمی سازمان پزشکی قانونی به شمار می‌آید. ثبت و آغاز فعالیت مرکز تحقیقات پزشکی قانونی به عنوان اولین مرکز در نوع خود در کشور و منطقه، تهیه استانداردهای پزشکی قانونی ایران، به کارگیری تجهیزات تخصصی و نوین آزمایشگاهی مطابق با استانداردهای بین‌المللی پزشکی قانونی، انتشار مجله علمی پزشکی قانونی، انتشار کتب تخصصی علوم پزشکی قانونی، برگزاری سمینارهای بازآموزی سالانه در سطح کشور برای ارتقای دانش پزشکی قانونی و پیشگیری از تخلفات و قصور پزشکی، افزایش توانمندی و تجربه پزشکان و کارشناسان و بکارگیری نیروهای تخصصی در حوزه‌های مختلف از جمله مواردی است که کیفیت خدمات کارشناسی سازمان را متحول کرده است. حوزه‌های پزشکی، آزمایشگاهی، آموزشی و پژوهشی، توسعه مدیریت و پشتیبانی، مدیریت و فناوری اطلاعات، ارزیابی عملکرد و رسیدگی به شکایات، روابط عمومی و امور بین‌الملل، حفاظت اطلاعات و امور حقوقی به همراه مرکز تحقیقات پزشکی قانونی، هدایت فعالیت‌های عمده این سازمان را بر عهده دارند و با استفاده از علوم و فنون پزشکی و پیراپزشکی مسیر صدور احکام و اجرائیات قضایی را برای قاضی و مرجع صدور حکم هموار می‌کنند.
سازمان پزشکی قانونی ایران، قطب منطقه در امور تخصصی
امروز این سازمان با استفاده از روش‌های علمی روز دنیا و تجهیزات و امکانات نوین و پیشرفته به یکی از قطب های علمی کشور و منطقه در امور تخصصی پزشکی قانونی مبدل شده است؛ به گونه‌ای که در پاره‌ای از عرصه‌های علمی از مراکز منحصر به فرد کشور به شمار می‌رود. تبادل‌ علمی و آموزشی گسترده با مراکز علمی در داخل و خارج و همکاری با بخش‌های اجرایی و پیشگیری در سطح کشور، به طور بالقوه و بالفعل سازمان پزشکی قانونی کشور را از پتانسیل بالایی برای امور پژوهشی و آموزشی کاربردی جهت ارتقای کمی و کیفی خدمات کارشناسی خود و حوزه‌های مرتبط بهداشتی و سلامت و توسعه مبانی علمی کشور برخوردار کرده است.
* قاضی دادگاه تجدیدنظر تهران