روزنامه جهان صنعت
1397/04/04
نتیجه بی توجهی به حفاظت پایدار منابع
گروه انرژی- با اینکه سال‌هاست ثابت شده که تغییرات اقلیمی می‌تواند شرایط زیستی را دشوارتر کند اما تا به امروز که این شرایط خود را نشان نداده بود دولت‌ها کاری برای مقابله با آن انجام نداده‌اند و اکنون عبارت تغییرات اقلیمی در ایران، بهانه‌ای در کف شماری از مدیران امروز و دیروز قرار داده است تا همه ناکارآمدی سالیان خود را به سوی آسمان حواله کنند.این در حالی است که در واقع «طلای آبی» بیش از «طلای سیاه» بر آینده بخش بزرگی از جهان و نیز بر فراز و نشیب‌های روابط بین‌المللی سنگینی می‌کند و کاهش موجودی آن امنیت و رفاه مردمان را در شمار زیادی از کشور‌ها و مناطق جهان به خطر می‌اندازد اما در کشور ما موضوعی است که مسوولان از آن غافل مانده‌اند.
رشد جمعیت و گسترش شهرنشینی و فرآیند صنعتی شدن، زوال سفره‌های آبی، کاهش باران در بعضی از مناطق به ویژه در رابطه با گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی، همه و همه مجموعه انفجارآمیزی را در شماری از کشور‌ها به وجود آورده‌اند که اگر با آنها مقابله نشود، دیر یا زود به بحران‌های ملی و منطقه‌ای و حتی «جنگ آب» منجر خواهند شد.
در ایران نیز بحران آب در زمره مهم‌ترین و حساس‌ترین مسایل برای امنیت و آینده کشور جای دارد. طی نیم قرن گذشته ایران با افزایش چشمگیر جمعیت و گسترش سریع شهرنشینی روبه‌رو بوده بی‌آنکه از سرمایه‌گذاری کافی و مدیریت درست منابع آبی برخوردار باشد.
۴۰ سال پیش بود که ژئوشیمیدان آمریکایی، والاس بروکر گرم‌تر شدن کره زمین را پیش‌بینی کرد. شاید آن زمان اجماعی جهانی در این ارتباط وجود نداشت.
اما امروز که اعلام شده میانگین درجه حرارت ایران یک و نیم درجه سانتیگراد افزایش داشته و میانگین بارندگی ۱۵ درصد کاهش یافته است، چرا اقدامی جدی و عاجل برای مواجهه با شرایط سخت پیش‌رو به کار گرفته نمی‌شود؟
در این میان برخی از کارشناسان معتقدند در حال حاضر در ایران کمبود آب نداریم و این بد استفاده کردن از آن و عدم مدیریت منابع است که خشکسالی را به یک قدمی ایران کشانده است.
واقعیت آن است که خشکسالی، پدیده‌ای است تناوبی و طبیعی. هرازگاهی می‌آید، چند سالی کمتر یا بیشتر می‌ماند و می‌رود. اما اگر خشکسالی ادامه یابد، خشکیدگی رخ می‌نماید که کارشناسان علوم مختلف محیطی آن را «خشکسالی هیدرولوژیک» می‌نامند. در این شرایط رطوبت خاک به حداقل می‌رسد و با کوچکترین نسیمی ممکن است هوا غبارآلود و تیره و تار شود.
در شرایط فعلی سرزمین ما گرفتار بی‌آبی شده که ماحصل سوءمدیریت است. ساخت بی‌ضابطه سدها و توسعه کشاورزی با هدف راضی نگه داشتن قشر آسیب‌پذیر، برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و بی‌توجهی به تغذیه دوباره آنها، توسعه مناطق صنعتی و مسکونی بدون در نظر گرفتن توان طبیعت و نیز تشویق جامعه برای افزایش جمعیت و در نتیجه مصرف بیشتر منابع از جمله مواردی است که بحران کم‌‌آبی را تشدید می‌کند.
در این میان مطالعات دانشمندان ناسا و آژانس فضایی اروپا نیز سرعت ذوب شدن یخ‌های قطب جنوب را به دلیل تغییرات آب و هوایی سه برابر گذشته اعلام کرده‌اند و این را هشدار جدی به ساکنان کره زمین دانسته‌اند.
جدیدترین مطالعات متخصصان و کارشناسان بین‌المللی ناسا و آژانس فضایی اروپا نشان می‌دهد از سال 1992 تاکنون ذوب شدن یخ‌های قطب جنوب به مرز هشدار رسیده است، سرعت ذوب یخ‌ها سه برابر شده و سه تریلیون تن یخ تنها در قطب جنوب آب شده است.
بر اساس مطالعات دانشمندان، طی 25 سال گذشته روند آب شدن یخ‌های قطب جنوب که شاخصی برای تغییرات آب و هوایی هم محسوب میشود به حدی آب شده که منطقه تگزاس را چهار متر در آب فرو برده است.
بر اساس مطالعات ژورنال نیچر، این میزان آب شدن یخ‌ها باعث شده تا آب اقیانوس‌های جهان حدود 6/7 میلیمتر بالا رود. از سال 1992 تا 2011 آب قطب جنوب 84 میلیارد تن در سال و از سال 2012 تا 2017 به بیش از 241 میلیارد تن در سال رسیده است.
یک استاد دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید: «فکر می‌کنم باید نسبت به این مساله نگران باشیم اما نباید امید خود را از دست بدهیم. این اتفاقات وجود دارد و متاسفانه این اتفاقات سریع‌تر از آنچه ما انتظار داریم، اتفاق می‌افتد.»
این در شرایطی است که کشاورزی با آبیاری غیربهینه و اتلاف فراوان، 93 درصد از مصرف کل آب کشور را می‌بلعد. صنایع آب‌بر در مکان‌هایی غیرمناسب (مانند صنایع فولاد در کنار زاینده‌رود) مستقر شده‌اند.
نبود یک بازار واقعی آب، با قیمت‌های واقعی، زمینه استفاده عقلایی از این منبع بسیار کمیاب را از سوی مصرف‌کنندگان فراهم نمی‌آورد. علاوه بر همه این کمبود‌ها، گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی نیز به بحران آب در کشور دامن زده است.
با این وجود هر روز شرایط بدتر میشود و دولتمردان همچنان در تلاش هستند با جا انداختن فرهنگ صرفه‌جویی میان مردم و در دستور کار قرار دادن جریمه مشترکین پرمصرف بتوانند جلوی این فاجعه را بگیرند.
بر همین اساس رییس کمیسیون کشاورزی مجلس معتقد است زمان آن رسیده است که ما بیشتر به سمت راه‌‌حل‌های اجتماعی و اقتصادی و استفاده از ابزارهای مبتنی بر بازار حرکت کنیم. یکی از مسایل، بحث هزینه- فایده اجرای طرح‌هاست. بسیاری از طرحهایی که در حوزه منابع آبی اجرا میشود، منافعی که از آنها به دست می‌آید کمتر از هزینه‌هایی است که به جامعه تحمیل میشود یعنی هم هزینه‌هایی که برای اجرای آن طرح‌ها میشود و هم هزینه‌های ناملموسی که به جامعه پیرامونی و طبیعت محل اجرای طرح تقدیم می‌کنند.
به گفته احمدعلی کیخا این نکته‌ای است که کمتر در ارزیابی اقتصادی و اجتماعی اجرای طرح‌های منابع آب کشور صورت گرفته است و باید هم‌اکنون با دقت بیشتری به آن بنگریم. هزینه‌های ناملموسی که اجرای برخی از طرح‌ها دارند باید در ارزیابی‌ها لحاظ شود و سپس تصمیم بگیریم.
عضو ناظر مجلس در شورای عالی آب می‌گوید: واقعیت این است که آنچه در کشور ما در نتیجه رشد اقتصادی در حوزه‌های مختلف اتفاق افتاده موجب شده تا وضعیت منابع خود از جمله آب را با مشکل مواجه کنیم. تراز بسیاری از سفره‌های زیرزمینی منفی شده است، خیلی از رودخانه‌ها و تالاب‌ها خشک شده و بسیاری از شهرهای ما با کمبود آب مواجه هستند و دچار تنش آبی شده‌اند.عضو ناظر مجلس در شورای عالی آب خاطرنشان کرد: این روند نشان می‌دهد که رویکردهای ما به طور کلی در برنامه‌های توسعه دهه‌های گذشته، با حفظ پایداری منابع نبوده و این بخش دچار آسیب شده است.
کیخا همچنین با تاکید بر اینکه توسعه سکونتگاه‌های ما منطبق بر میزان منابع در دسترس نبوده است، ادامه داد: شهرها را در مناطقی توسعه داده‌ایم که ظرفیت منابع آب به ویژه در مناطق کویری، فلات مرکزی و بخش‌های گرم و خشک کشور پذیرای چنین جمعیتی نبوده است.
وی تصریح کرد: ما بعضا آب را 200 کیلومتر از داخل کشور برای تامین آب شرب به سمت مناطق ساحلی انتقال داده‌ایم در حالی که این مناطق در کنار منابع عظیم آب خلیج فارس بوده است. با این وجود همین آب را نیز به درستی استفاده نمی‌کنیم.
آبی را که از عمق زمین استخراج می‌کنیم در این مناطق صرف تولید محصولاتی همچون گوجه‌فرنگی می‌کنیم که قیمت آن به شکلی پایین است که صرفه اقتصادی برای برداشت ندارد.
رییس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی معتقد است مجموعه‌ای از چنین اقداماتی که با عنوان رویکردهای نامناسب مدیریت منابع آبی در کشور شناخته میشود باعث شده تا ما در این بخش دچار بحران شویم.
سایر اخبار این روزنامه
نبرد حساس ایران- پرتغال به وقت سارانسک؛
توافق نفتی جدید در دستور کار اوپک و غیراوپک
آیا منازعه اروپا و آمریکا به سود ایران است
نتیجه بی توجهی به حفاظت پایدار منابع
ائتلاف مقتدی صدر و العبادی
مشکلات مالی فعالیت کتابفروشی‌ها را تهدید می‌کند؛
تکذیب ممنوعیت واردات کاغذ و مقوا؛
در غیاب مسوولان میراث فرهنگی فارس و نیروهای یگان حفاظت؛
سیف پرچم سفید را بالا برد!
تلاش برای نجات ریال
تعامل بین‌المللی، نیاز امروز اقتصاد کشور
وزیر امور خارجه در اتاق بازرگانی خطاب به مخالفان نظام:
«جهان‌صنعت» جداسازی وزارت صنعت و بازرگانی را بررسی کرد
افزایش قیمت ۴۰ درصدی تلفن‌های همراه
نماینده آبادان در مجلس در گفت‌و‌گو با «جهان صنعت» در خصوص معضل آب این شهر عنوان کرد
این خط و این هم نشان!
تعامل بین‌المللی، نیاز امروز اقتصاد کشور
