دریای مازندران ما و دیگران

«دریای خزر به باتلاق تبدیل می‌شود»، به منزله هشداری از سوی نماینده مجلسی است که روز گذشته خطاب به دوستداران محیط زیست منتشر شد. 5 کشور اطراف دریای مازندران قرار دارند؛ آذربایجان، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و ایران که هرکدام از این کشورها سهمی در آلودگی این دریا دارند به نحوی که هرکدامشان به نحوی این دریا را تبدیل به زباله‌دانی کرده‌اند. البته عمق دریای مازندران در جنوب یعنی جایی‌که ما هستیم حدود 900 متر است. یعنی این‌طور نیست که مثل تالاب انزلی مثلا 12 متر باشد بلکه بزرگترین دریاچه روی زمین است ولی اینجا هم در مقابل آلاینده‌ها به زانو درمی‌آید. مثلا تورهای کشورهایی مانند قزاقستان و ترکمنستان آنقدر کوچک شده که حتی یک خاویار سه ساله را هم می‌گیرند. درحالی که خاویار باید 3 ساله شود تا تخم ریزی کند. با توجه به این مساله، هیچ‌کس این مسئولیت را متوجه خود نمی‌داند که سعی در حفاظتش داشته باشد. مثلا کشور آذربایجان که نفت استخراج می‌کند آنقدر دستگاه‌هایش باستانی است که در ازای استخراج هر یک لیتر نفت، یک لیتر نفت هم در دریا می‌ریزد. درواقع از نظر سمبلیک دریای مازندران شرایط سختی دارد و در حالی که 5 نوع ماهی خاویاری داشتیم، به تدریج تعدادشان کم و کمتر شده، ضمن اینکه زباله و به‌خصوص زباله‌های نفتی را هم در دریا می‌ریزیم. از طرفی یک کانال یک کیلومتری از دریای شمال به دریای مازندران وصل کرده‌اند که کشتی‌ها از دریای شمال مستقیم وارد دریای مازندران می‌شوند درحالی که موجوداتی که در دریای شمال هستند را هم با خود می‌آورند. یک نوع از آن موجودات، تاژک داران هستند که ماهی‌های کلیکا را که غذای ماهی خاویاری است، از بین برده‌اند. حالا چقدر طول بکشد که این دریا که بزرگترین دریاچه روی زمین است از ماهی و فوک و ماهی خاویار تهی شود، تنها خدا می‌داند. ما دائما با کشورهای ساحلی همسایه جلسه می‌گذاریم اما هنوز حدود و رژیم روشن تعیین نشده و هنوز نمی‌دانیم که چند درصد آن متعلق به ایران و چند درصد سهم سایر کشورهای همسایه است. اینها باید مشخص شود و آن وقت متفقا تصمیم بگیریم. ایران سالانه 10 میلیون بچه ماهی خاویاری در دریای مازندران می‌ریزد اما دیگران دو سال بعد برداشت می‌کنند! بنابراین تا وقتی که یک سیاست متفق اتخاذ نشود وضع همین خواهد بود. برخی در این میان علت بی‌توجهی به این دریا را تمرکز دولت بر روی احیای دریاچه ارومیه می‌دانند درحالی که همه دریاچه ارومیه مال خود ما و داخل ایران است ولی دریای مازندران 5 صاحب دارد و هر کدام هم زباله و نفت داخلش می‌ریزند، از ماهی‌ها برداشت می‌کنند و درنتیجه سفره‌ای داریم که هرکس سر آن نشسته و بیش از ظرفیتش از آن می‌خورد.
* استاد دانشگاه