اوپك دقيقه نود به توافق رسيد

نشست روز گذشته کشورهای صادرکننده نفت در وین محل تقابل دو دیدگاه مخالف بود؛ از یک سو عربستان سعودی در کنار تولیدکننده غیراوپکی، یعنی روسیه به‌دنبال افزایش تولید به میزان 5/1‌میلیون بشکه در روز بودند. در طرف مقابل هم کشورهای ایران، عراق، ونزوئلا و حتی الجزایر قرار داشتند که به‌طور کلی مخالفت خود با افزایش شدید عرضه به بازار نفت را اعلام کردند. این کشورها افزایش غیربرنامه‌ریزی‌شده عرضه را به زیان تولیدکنندگان می‌دانند. البته برخی از کشورها هم موافقت خود را با افزایش تولید اندک نفت اعلام کرده‌اند. درواقع این دو نگاه به بازار نفت باعث شده است تا بسیاری رسانه‌ها و تحلیلگران بازار همچون شبکه تلویزیونی سی.ان.بی.سی از به وجودآمدن شکاف در میان اعضای اوپک خبر دهند. در واقع دو کشور روسیه و عربستان به دلایل گوناگون افزایش درآمد نفتی خود را دنبال می‌کنند. ریاض و مسکو تلاش دارند از فرصت به‌دست‌آمده ناشی از رسیدن قیمت‌های نفت به بازه 70 تا 80 دلار در هر بشکه برای افزایش درآمدهای ملی خود استفاده کنند. آنها با این کار در عمل توافق یک سال گذشته تولیدکنندگان اوپک و غیراوپکی را نقض می‌کنند. با این حال این کشورها اعتقاد دارند که در طول مدت اخیر کشورهای صادرکننده نفت بیش از آنچه عهد کرده بودند تولید و صادرات نفت خود را کاهش داده‌اند و این امر باعث شده است تقاضای موجود در بازار بیشتر بشود. در چند سال اخیر پس از کاهش قیمت هر بشکه نفت که تا حدود 30 دلار هم رسید، اعضای اوپک به‌همراه چند کشور غیرعضو در سال 2016 توافق کردند برای مدیریت بازار و بهبود قیمت‌ها از تولید روزانه خود تا حدود 8/1‌میلیون بشکه بکاهند. این ابتکار کارساز واقع شد و اکنون سطح قیمت‌ها بهبود قابل‌توجهی پیدا کرده است. حال آنکه مخالفان افزایش عرضه بر ضرورت رعایت توافق و حفظ سطح قیمت‌ها با تثبیت تولید تاکید دارند، زیرا افزایش دوباره تولید و صادرات نفت کاهش قیمت آن را به‌همراه دارد و کشورهایی که اقتصاد آنها وابستگی زیادی به نفت دارند متضرر می‌شوند. از سوی دیگر کشورهای مصرف‌کننده نیز به‌دنبال افزایش عرضه هستند. اکنون هر بشکه نفت بسته به کیفیت آن از حدود 70 تا 75 دلار قیمت دارد. علاوه بر این، افزایش نزدیک به 5/1‌درصدی تقاضا، مصرف و نیاز جهانی نفت را بیشتر از گذشته کرده است. پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال جاری میلادی مصرف روزانه نفت خام به 100‌میلیون بشکه در روز برسد. به نوشته خبرگزاری رویترز در این شرایط ادامه محدودیت عرضه نفت موجب افزایش بیشتر قیمت‌ها و به ضرر مصرف‌کنندگان می‌شود. اما نکته اینجاست افزایش قیمت می‌تواند زنگ خطر را برای همه تولیدکنندگان به صدا درآورد، زیرا علاوه بر افزایش تدریجی نیاز کشورهای جهان به نفت، سطح ذخایراستراتژیک به‌شدت کاهش یافته و ممکن است ادامه این شرایط، قیمت را به‌شدت افزایش دهد. این وضعیت ضمن کندکردن روند رشد اقتصادی جهان باعث افزایش شدید سرمایه‌گذاری در اکتشاف و استخراج نفت‌های غیرمتعارف در اقصی‌نقاط جهان می‌شود. نتیجه این تحولات کاهش تقاضا و افزایش عرضه است که می‌تواند بار دیگر افت شدید قیمت را به‌همراه داشته باشد.
سناریوهای اوپک
نشریه فوربس پیش از توافق روز گذشته اوپک از گزینه‌های روی میز این سازمان نوشت که هیچ‌یک از این سناریوها اجرا نشد. این نشریه در زمینه گزینه‌های صادرکنندگان نفت در اوپک بر این اعتقاد است که تولیدکنندگان باید یکی از سه راهی که در ادامه می‌آید را انتخاب می‌کردند: تولید را تغییر ندهند و سقف پیشین را حفظ کنند، اما به برخی کشورها که دارای ظرفیت مازاد هستند مجوز افزایش فروش را بدهند و در نهایت به‌صورت رسمی توافق پیشین را نقض کنند تا سقف تولید برداشته شود. در واقع گزینه اول، مورد توجه کشورهایی است که تحت فشار آمریکا قرار دارند و موجب افزایش سطح قیمت‌ها می‌شود. در گزینه دوم ممکن است کشورهای سعودی، روسیه، امارات و برخی دیگر مجوز افزایش محدود عرضه را دریافت کنند. این امر در بلندمدت قیمت نفت را کاهش می‌دهد. سرانجام رفع محدودیت هم باعث افزایش تولید می‌شود. عربستان می‌گوید ظرفیت مازاد بیش از 600‌هزاربشکه‌ای دارد و روسیه هم مدعی است می‌تواند تا حدود 5/1‌میلیون بشکه بر تولید خود اضافه کند که این امر نتیجه‌ای جز سقوط قیمت‌ها ندارد. با این حال به‌نظر می‌رسد درخواست افزایش 5/1‌میلیون بشکه‌ای ریاض و مسکو تاکتیکی برای دریافت مجوز افزایش حدود 500‌هزار تا 700‌هزار بشکه‌ای نفت است. به اعتقاد برخی تحلیلگران بازار، وقوع درگیری‌ها در لیبی و پیامدهای سیاست‌های تحریمی کاخ سفید علیه تهران و کاراکاس به خودی خود آینده را مبهم ساخته است. مهم‌ترین چالش برای بازیگران بازار نفت هم قطع ناگهانی عرضه از سوی کشورهاست. کاهش شدید استخراج و تولید از سوی ونزوئلا یا قطع صادرات از طرف لیبی به‌دلیل حملات مسلحانه شبه‌نظامیان و حتی موضوع سیاست‌های تحریمی ایالات متحده، نگرانی اصلی تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نفت خام شده است. اگر قطع تولید برخی کشورها برای مدت طولانی ادامه داشته باشد ممکن است بی‌ثباتی در بازار نفت و افزایش قیمت‌ها را به‌دنبال داشته باشد. این موضوعی است که مصرف‌کنندگان تلاش دارند با آن مقابله کنند. بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند با توجه به تهدیدهایی که برای تولیدکنندگان در اوپک وجود دارد و با توجه به افزایش تقاضای جهانی در نیمه دوم سال میلادی به‌ویژه مخالفت برخی اعضای مهم سازمان اوپک باعث می‌شود اعضا به افزایش محدود تولید به میزان زیر یک‌میلیون بشکه در روز رضایت دهند تا در ماه‌های آینده بازار با محدودیت و چالش‌های بیشتر روبه‌رو نشود. به هر حال توافقی که دیروز نشست اوپک را به سرانجام رساند نشان می‌دهد که آنها به‌صورت اسمی بر سر افزایش عرضه نفت به توافق رسیدند که در عمل ممکن است بین 400‌هزار تا 600‌هزار بشکه نفت در روز به بازار اضافه شود.