گزارش «همدلی» از حضور خانواده‌ها در ورزشگاه آزادی برای تماشای بازی ایران و اسپانیا

وقتی همه باهم هستیم
با دستور وزیر کشور صورت گرفت؛ موافقت با پخش فوتبال در ورزشگاه آزادی
آسو محمدی‪-‬ شبی که دختران به جای محاسن، سه رنگ پرچم ایران را روی صورتشان کشیدند. شب به یادماندنی برای ایران؛ مردم تهران برای اولین بار بعد از انقلاب برای تماشای مسابقه‌ فوتبال ایران و اسپانیا در جام جهانی ۲۰۱۸ به‌همراه خانواده‌های خود به ورزشگاه 100هزار نفری آزادی رفتند و پخش زنده‌ این مسابقه را بر پرده‌ نمایش و نمایشگر ورزشگاه تماشا کردند. پخش زنده‌ این مسابقه در ورزشگاه برای خانواده‌ها با مشکلاتی همراه بود ولی ساعتی مانده به شروع مسابقه درهای ورزشگاه به‌روی مردم باز شد و نیروی انتظامی اعلام کرد که پخش فوتبال ایران-اسپانیا در ورزشگاه آزادی بلامانع بوده و امنیت آن تامین می‌شود؛ ‏رنگی تازه در استادیومی که سال‌ها مردانه بود.
در این میان تعدادی از مسئولان و نمایندگان مجلس هم به ورزشگاه رفته بودند؛ از جمله معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری. ابتکار در دو پست در صفحه شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی ضمن اشاره به دستور رئیس جمهور برای حضور خانواده‌ها در ورزشگاه، نوشت: دستور شخص رئیس‌جمهور منجر به بازگشایی درب ورزشگاه آزادی شد. او همچنین در صفحه توئیتر خود بر ادامه این روند ابراز امیدواری کرد و افزود: «دیشب خانواده‌ها، زنان و مردان، کودکان و نوجوانان کنار هم بازی خوب کشورمان را در ورزشگاه آزادی دیدند. نشاط و هیجان تماشای بازی در ورزشگاه چیز دیگری است. از تمام کسانی که این امکان را فراهم کردند تشکر می‌کنم. ادامه این روند را در روزهای آینده شاهد خواهیم بود، ان‌شاءالله.»


ممنوعیت زنان؛ از ورزشگاه شیرودی تا آزادی
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی برگزاری مسابقات ورزشی برای مدتی معلق بود و اولین بازی بعد از انقلاب هم در شرایط امنیتی و با حضور ماموران مسلح برگزار شد. قبل از انقلاب و همچنین اوایل انقلاب زنان به صورت معمولی وارد استادیوم‌ها می‌شدند اما بعد از تصویب قانون حجاب، کم‌کم زنان وارد استادیوم‌ها نشدند و بعد از آن‌ هم دیگر آنها را به آن محیط ورزشی راه ندادند. اما این ممنوعیت هیچ‌گاه به صورت رسمی اعلام نشد. از آنجا که در فضاهای تک‌جنسیتی معمولا ادبیاتی به کار گرفته می‌شود که مناسب بیان عمومی نیست، کم‌کم در استادیوم‌ها هم با شرایط فرهنگی نامناسبی روبه‌رو شدیم. برخی که شاهد وضعیت بحران‌آمیز استادیوم‌ها بودند، مطلوب‌شدن فضای استادیوم را وابسته به حضور زنان دانستند. به عقیده این افراد با آزاد شدن ورود زنان، فضای فرهنگی استادیوم هم بهتر خواهد شد. آن زمان برخوردها با زنان هنوز حذفی نشده و با زنانی که مایل به حضور در استادیوم بودند، محترمانه برخورد می‌شد. با افزایش برخوردها هم، دختران علاقه‌مند به فوتبال با لباس مبدل به ورزشگاه می‌آمدند. بعد از انقلاب هم برخی از معدود زنان به‌خصوص در بازی‌های استقلال و پرسپولیس با پوشاندن سر و رنگ‌کردن صورت خود وارد استادیوم می‌شدند. در مقابل، بعد از انقلاب اسلامی هم تلاش‌هایی برای ورود زنان به ورزشگاه صورت گرفت اما برخی فکر می‌کردند حذف ممنوعیت ورود زنان به استادیوم را می‌توان با حرف و مصوبه انجام داد اما امروزه هم از لحاظ فرهنگی و هم از لحاظ اعتقادی محدودیت‌هایی در این زمینه اعمال می‌شود. همچنین در سال‌های دهه هفتاد و هشتاد، موضوع ورود زنان و خانواده‌ها به ورزشگاه با درخواست طیفی از زنان برای دیدن بازی‌های ورزشی به ویژه مسابقات فوتبال که در زمره یکی از ورزش‌های مورد اقبال جهانی است، جدی‌تر شد و فشار کنفدراسیون‌های ورزشی آسیایی و جهانی برای پایان دادن به این ممنوعیت، ابعاد تازه تری به این موضوع داد. این، در حالی بود که در دولت سازندگی با رویکرد تکنوکراسی مساله کمی کم رنگ‌تر خود را به رخ می‌کشید و در دولت اصلاحات به دلیل زیر پاگذاشتن بسیاری از ممیزی‌ها و رادیکال‌های حوزه زنان و خانواده، ورود زنان به ورزشگاه شکل جدی‌تری به خود گرفت.
بازی جنجالی ایران و سوریه
این مسئله درحالی مطرح می‌شود که در بازی‌های بین‌المللی زنان خارجی بارها به ورزشگاه آزادی رفته‌اند و تیم‌های ملی خودشان را تشویق کرده‌اند. بازی‌هایی که تاکنون با واکنش‌های شدید مواجه نشده بود اما یک بازی حواشی زیادی به پا کرد. ایران و سوریه؛ ۱۴ شهریور ۹۶ تیم ملی ایران در استادیوم آزادی میزبان سوریه بود. زنان ایرانی با در دست داشتن بلیت بازی به سمت استادیوم رفتند اما از ورود انها به داخل ورزشگاه جلوگیری شد. سایت فدراسیون فوتبال جایگاه مخصوص زنان برای این بازی در نظر گرفته بود؛ اما چند روز قبل از بازی اعلام شد که زنان حق ورود به ورزشگاه را ندارند و کسانی که بلیت این بازی را تهیه کرده اند نمی توانند این بازی را از نزدیک ببینند. با این حال زنان ایرانی مقابل ورزشگاه آزادی حاضر شدند تا شاید بتوانند به داخل بروند. آنها که از حضور در ورزشگاه آزادی منع شده بودند شاهد ورود زنان سوری به آزادی بودند. خبرهای غیر قابل تاییدی هم منتشر شده بود که ماموران نیروی انتظامی به زنان ایرانی پیشنهاد داده‌اند که با پرچم سوریه وارد ورزشگاه شوند. همین موضوع باعث ایجاد موجی از انتقادهای منفی در فضای مجازی شد. سوال‌هایی که در این بین مطرح می‌شد این بود که چرا زنان ایرانی در کشور خودشان نمی‌توانند وارد ورزشگاه شوند و از تیم ملی خود حمایت کنند؟
واکنش‌ها به حضور خانواده‌ها در ورزشگاه
حضورپرشور خانواده‌ها و زنان در استادیوم آزادی تهران و کازان روسیه چنان موضوع قابل توجهی بود که «سرخیو راموس» بازیکن تیم اسپانیا بعد از بازی با ایران در توییتر خود با انتشار عکس‌هایی از حضور مردم و خانواده‌ها در ورزشگاه، زنان ایران را برنده این مسابقه معرفی کرد. مسعود شجاعی کاپیتان تیم ملی هم گفت: دوست دارم در ایران زنان هم به استادیوم‌ها بیایند و ما را تشویق کنند. اتفاقی که در استادیوم آزادی افتاد قدمی بزرگی بود.
عمادالدین باقی، پژوهشگر حقوق‌بشر هم در واکنشی به این موضوع نوشته: وقتی خانواده ها «آزادی»را در آغوش گرفتند و شوق و شادی از مجوز حضور خانوادگی در استادیوم برای تماشای(نه بازی که)فیلم بازی ایران و اسپانیا را دیدم و معلوم نیست ادامه هم داشته باشد، شرم کردم که بازگشت به اندکی از آنچه 40 سال پیش خیلی عادی بود اکنون یک پیروزی به شمار می آید!
ما چقدر پس رفته ایم!
حالا با همه این صحبت‌ها بحث حضور زنان در ورزشگاه‌ها مدت‌هاست که محل گفتگو است. عوامل و اسباب گوناگونی دست به دست هم داده تا این کشمکش در اندک زمانی از سطح جامعه و مدیران اجرایی بخش‌های مرتبط به محافل فکری و علمی و افکار عمومی برسد. موضوعی که به نظر می‌رسد از ابتدای انقلاب تا امروز تنها یک ژست سیاسی بوده است؛ ژستی که می‌تواند در مقاطعی چون انتخابات برای دولت‌ها و روسای آن رای‌آور باشد. این درحالی است که حضور خانوادگی مردم در بازی ایران و اسپانیا نشان داد که ورزشگاه آزادی با حضور خانواده‌ها زیباتر، امن‌تر و شادتر بود و این موضوع بر این اصل صحه می‌گذارد که «سهم عادلانه از فضای عمومی حق همه است.»