تغییرات کابینه با استراتژی روشن باشد

غلامرضا ظریفیان
در گفت‌وگو با «آرمان»:
تغییرات کابینه با استراتژی روشن باشد
رئیس‌جمهور عملکرد مدیران را شاخص گذاری کند


تیم اقتصادی دولت بازبینی جدی شود
آرمان- حمید شجاعی: روز گذشته محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور در حاشیه جلسه هیات دولت از تغییرات جدید در دولت خبرداد. گویا قرار است پس از کش‌و‌قوس‌های بسیار بالاخره طرح تفکیک وزارتخانه‌های ادغام شده صنعت از بازرگانی، مسکن از راه و سازمان ملی جوانان از وزارت ورزش اجرا شود. مجلس نیز در هفته آینده بحث اصلاح ساختار دولت و تفکیک وزارتخانه‌ها را در دستور کار خود خواهد داشت. حال پرسش اینجاست که مشکلات دولت در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و... با اصلاح ساختار و افزوده شدن چند وزارتخانه حل خواهد شد؟ آنهم زمانی که همگان بر کوچک‌سازی و چابک‌سازی دولت تاکید دارند. زمانی که رئیس‌جمهور از تغییرات در دولت سخن گفت این فکر به اذهان متبادر شد که قرار است در بدنه فعلی اجرایی دولت تغییراتی صورت گیرد به‌خصوص در حوزه‌هایی مثل تیم اقتصادسی یاوزارت کشور، اما حال مساله روی دیگری به خود گرفته و برخی مطرح می‌کنند که شاید مقصود از تغییرات تفکیک وزارتخانه‌ها باشد. گرچه تفکیک و تخصصی شدن وزارتخانه‌ها امر مبارکی است، اما رئیس‌جمهور باید بداند تغییر در بدنه مدیران فعلی دولت نیز از اوجب واجبات است. برای بررسی تغییرات در دولت و تفکیک وزارتخانه‌ها «آرمان» با غلامرضا ظریفیان، معاون وزارت علوم در دولت اصلاحات و فعال سیاسی اصلاح‌طلب، به گفت‌وگو پرداخته است که می‌خوانید.
اخیرا مطرح شده که قرار است با تفکیک برخی از وزارتخانه‌ها تغییرات جدیدی در دولت صورت پذیرد. به‌نظر شما این تغییرات برای خروج دولت از انفعال و انسجام بیشتر کمک خواهد کرد؟
این اتفاق چندین بار رخ داده است. در مقاطع مختلف وزارتخانه‌ها تفکیک، تجمیع و حال دوباره می‌خواهند تفکیک شوند، اما واقعیت این است که اگر دولت بخواهد به همین روالی که تا‌کنون در پیش گرفته کار را جلو برده و پس از این نیز پیگیری کند، به‌نظرمن هیچ‌اتفاق ویژه‌ای نخواهد افتاد. کما اینکه در مقاطع گذشته که این اتفاقات رخ داد کسانی که متخصص این امور هستند ارزیابی چندان روشنی از این قضیه نداشتند. دولت اگر استراتژی روشنی داشته باشد، کار را تخصصی پیش ببرد، بافت بدنه خود را کوچک و حرفه‌ای کند و این عزم را داشته باشد که نه به سمت تصدی‌گری بلکه به سوی امور حاکمیتی حرکت کند و با نظارت دقیق امور را واگذار کند، داشتن یک استراتژی روشن در کنار عزم انجام امور می‌تواند به بهینه‌سازی انجام امور کمک کند. گاهی اوقات مشاهده می‌شود که استراتژی‌ها روشن است، اما عزمی وجود ندارد، گاهی اوقات استراتژی‌ها روشن نیست و عزم هم نیست و گاهی اوقات عزم وجود دارد، اما استراتژی روشن نیست. از این رو اگر کارها متکی بر استراتژی روشن و عزم مشخص پیگیری نشود ممکن است تغییر ساختارها در عرصه‌ای مطلوب و در عرصه دیگری نامطلوب شود که برآیند آن مساوی با صفر خواهد شد. تصور من این است که دولت باید تکلیف خود را در مورد یک استراتژی روشن و عزمی برای چابک‌سازی، حرفه‌ای کردن، اعمال حاکمیت و واگذاری اموری که باید به مردم واگذار شود، روشن کند. اگر این عرصه‌ها وجود داشته باشد طبیعتا کوچک‌سازی دولت و این اتفاقات می‌تواند کمک کند که کار سامان پیدا کند و گامی به جلو برداریم، اما اگر این عزم وجود نداشته باشد حاصل کار این خواهد شد که تفکیکی صورت خواهد گرفت اما باقی وقت دولت بدین مساله معطوف می‌شود که این تفکیک کجا صورت گیرد و دعواهای نعمتی و حیدری رخ می‌دهد. دولت اگر در همین زمان باقی مانده بخواهد وقت خود را صرفا به این امور تخصیص دهد غیر از صرف وقت، آورده دیگری نخواهد داشت. به عبارت دیگرحاصل آن وقت زیادی است که مدیران برای این تفکیک‌ها می‌گذارند، اما اتفاقی که باید در ارتباط با اصل ماموریت، چابک‌سازی، حرفه‌ای شدن، تسهیل امور و نظارت بیشتر صورت گیرد رخ نمی‌دهد. به‌نظرم اگر این بخش حل نشود این تفکیک‌ها نامتوازن خواهد بود. تجربه این تفکیک و تجمیع‌ها نشان داده که اگر عزم و استراتژی روشن نباشد، وقت مدیران عمدتا صرف پیامد‌های تفکیک‌ها شده و آنچه روی زمین می‌ماند ماموریت‌ها، حکمرانی خوب، چابک‌سازی، حرفه‌ای‌تر شدن و اعتماد آسیب دیده مردم است که احساس می‌کنند به رغم همه این تفکیک‌ها کار آنگونه باید پیش نمی‌رود.
تاکنون رئیس جمهور چندین بار از لزوم تغییرات صحبت کرده؛ به‌نظر شما این تغییرات در تفکیک وزارتخانه‌ها و آمدن افراد جدید خلاصه خواهد شد یا شاهد تغییر در بدنه دولت نیز خواهیم بود؟
من معتقدم که شاید بحث کلان مساله را حل نکند. واقعیت این است که در بخشی از زمینه‌ها با توجه به شرایط حساسی که داریم انگیزه‌های لازم در جمع مدیران ارشد و حتی مدیران میانی در شرایط فعلی و آینده‌ای که ممکن است شرایط سخت‌تری بر کشور عارض شود وجود ندارد؛ تا جایی که رئیس‌جمهور خود به این مساله اذعان کرده است. بنابراین به‌نظرم آقای روحانی باید شاخص‌های کارآمدی، وعده‌هایی که به مردم داده و نیازهایی که امروز با آن رو‌به‌رو هستیم، به‌خصوص تنگناهایی را که در آینده نزدیک ممکن است با آن رو‌به‌رو شویم، شاخص گذاری کرده و مدیران میانی را ارزیابی کند. هر کدام از این مدیران میانی که کمتر از 70‌درصد نمره مثبت را آوردند با افراد با انگیزه که توانایی دارند در شرایط خاص جامعه را در حوزه تخصصی مدیریت کنند تغییر دهد. به‌نظرم با استناد به سخنان خود رئیس‌جمهور دولت نیازمند تغییر است، اما برای اینکه چنین کاری انجام شود نباید به گمانه‌زنی بسنده کرد. رئیس‌جمهور باید تیمی را قرار دهد و با توجه به توانایی و تعهداتی که قبلا نشان داده‌اند، شاخص‌هایی را در نظر بگیرد و با توجه به اینکه افراد باید شرایط مدیریت در شرایط حساس‌تر را داشته باشند به این جمع‌بندی برسد که ترمیمی جدی در سطوح عالی و میانی صورت دهد.
با توجه به بحران اقتصادی اخیر، برخی چنین مطرح می‌کنند که تیم اقتصادی دولت باید استعفا دهد یا تغییراتی عمیق در آن صورت گیرد. به‌نظر شما تغییرات در این حوزه چه میزان به برون‌رفت از شرایط فعلی کمک خواهد کرد؟
من به اتکای نظر کارشناسان می‌گویم که قطعا تیم اقتصادی دولت نیازمند بازبینی است. این تیم حتما باید بتواند هماهنگ‌تر عمل کند و علاوه بر داشتن ذهن آینده‌بین و نگاه به آینده حتما باید پای کار باشد و عزم جدی داشته باشد که بتواند سازمان اقتصادی کشور را پای کار بیاورد و به مردم اطمینان دهد. نگرانی مردم این است که احساس می‌کنند جامعه فاقد دولت مستقری است که مسائل را رصد می‌کند تا به مردم اطمینان دهد که نگران تکانه‌های جدی نباشند. به‌نظرم دولت با بهره‌گیری از متخصصان در بخش اقتصادی باید به بازبینی جدی بپردازد و از نیروهایی استفاده کند که با هم هماهنگ عمل کنند و توانایی پاسخ بهنگام به مردم را داشته باشند.