سایه تحریم های آمریکا بر درآمد‌های نفتی ایران

الهام بیگی- با وجود اینکه دولتمردان ادعا کرده‌اند که پایبند نبودن آمریکا به برجام به اندازه دوره نخست تحریم‌ها بر روابط تجاری و بین‌المللی ایران تاثیر نخواهد گذاشت اما اکنون با وجود اینکه هنوز تا پایان ماه ژوئن 2 هفته دیگر باقی مانده است، بسیاری از شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ اعلام کرده‌اند که قادر به ادامه همکاری با ایران نخواهند بود‌.
با توجه به اینکه تقریبا 50 درصد از درآمدهای ملی بودجه و 80 درصد از صادرات کشور از منابع نفتی تامین می‌شود، بزرگ‌ترین نگرانی بعد از خروج آمریکا از برجام کاهش صادرات نفت ایران و به تبع آن کاهش درآمد‌های حاصل از آن است که در این میان برخی کارشناسان و مسوولان از جمله وزیر نفت ادعا داشتند با خروج آمریکا از برجام اتفاق قابل ذکری برای صادرات نفت و میعانات گازی ما رخ نخواهد داد و درآمدهای ارزی کشور طبق آنچه در بودجه است، تامین خواهد شد‌.
علاوه بر این علی کاردر معاون وزیر نفت نیز معتقد است، خروج از توافق هسته‌ای برجام بر خرید نفت مشتریان سنتی ایران تاثیری نمی‌گذارد و برخی شرکت‌ها قرارداد بلندمدت خود را تا دو سال تمدید کرده‌اند که به این معناست که بر اساس استراتژی خود قصد دارند در ایران بمانند‌.
از سویی برخی کارشناسان برجام اروپایی را راهی برای بی‌اثر کردن تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران می‌دانند و معتقدند مشارکت نکردن اروپایی‌ها در افزایش فشار به ایران، این اقدام را نسبت به دور نخست کم‌اثرتر می‌سازد‌.


آنها می‌گویند بدون تردید برای آمریکا تکرار سناریوی آن روزها دیگر کار چندان ساده‌ای نیست و تاحدودی چالش‌برانگیز شده است زیرا برخلاف ادوار گذشته، این‌بار خریداران نفت ایران بر ضد اهداف آمریکا قد علم کرده‎اند و قصد دارند از قبول خواست آمریکا خودداری کنند‌. حتی متحدان آمریکا در اتحادیه اروپا به عنوان خریداران مهم نفت ایران، امیدوارند که ایران را در توافق بدون آمریکا حفظ کنند‌.
کاهش صادرات نفت
با این حال آمار‌ها حاکی از آن است که صادرات نفت ایران در دو هفته نخست ماه ژوئن به شدت کاهش یافته است‌. این نشان می‌دهد که اقدام ترامپ در وضع تحریم‌های جدید علیه ایران برخی از مشتریان را از خرید نفت این کشور منصرف ساخته است‌.
بارگیری نفت خام و میعانات از بنادر ایران در 2 هفته نخست ماه ژوئن با 16 درصد کاهش نسبت به مدت مشابه ماه می ‌به 114/2 میلیون بشکه در روز رسیده است‌. بر اساس آمارهای کشتیرانی، این بیشترین کاهش ماه به ماه صادرات نفت ایران از دسامبر 2016 تاکنون است‌. میزان صادرات نفت ایران در این 14 روز، پایین‌ترین میزان صدور 2 هفته‌ای نفت این کشور در 12 ماه گذشته محسوب می‌شود‌.
بر اساس این گزارش، میزان نفت صادراتی ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپا به میزان یک‌سوم کاهش یافته، زیرا کشورهای اسپانیا، یونان و ایتالیا همگی در ماه ژوئن خرید خود از ایران را نسبت به ماه قبل کاهش داده‌اند‌. ترکیه که در سال‌جاری به‌طور متوسط روزانه 200 هزار بشکه از ایران نفت خریده، از ابتدای ماه ژوئن هیچ نفتی از این کشور خریداری نکرده است‌.
همچنین آمارهای گمرکی نشان می‌دهد، کره‌جنوبی در ماه می، مجموعا 758 هزار و 903 تن، معادل 179 هزار و 444 بشکه در روز نفت از ایران خریده در حالی که این رقم در سال گذشته 02/1 میلیون تن بوده است‌ و اما در این میان میزان تحویل نفت ایران به هند و ژاپن نسبت به ماه گذشته افزایش داشته و میزان صادرات نفت به چین بدون تغییر باقی مانده است‌.
بر همین اساس به نظر می‌رسد هند، چین و ژاپن در این شرایط بتوانند تا مدت‌ها مشتری وفاداری برای ایران بمانند و بی‌اعتنا به تلاش‌های واشنگتن برای محدود کردن فروش نفت ایران، به قرارداد خریدشان با تهران پایبند بمانند‌.
در این میان نگاهی بر همکاری‌های گذشته با این کشور‌ها نشان‌دهنده فرصت‌طلبی آنان در این شرایط است‌. در دوره نخست تحریم‌ها هندی‌ها به عنوان دومین مشتری بزرگ نفت ایران طلب چند میلیاردی ایران برای فروش نفت را سال‌ها در بانک‌های خود نگه داشتند و اکنون با بازگشت مجدد تحریم‌ها شاهد آن هستیم که بزرگ‌ترین بانک هند اعلام کرده است انتقال پول نفت ایران را متوقف می‌کند‌.
در همین رابطه‌ ای کی شارما مدیر مالی شرکت ایندین اویل گفته است: «براساس مکانیسم فعلی، خرید نفت از ایران از پایان ماه آگوست به بعد تحت تاثیر قرار خواهد گرفت، مگر اینکه یک مسیر پرداخت جدید ایجاد شود.»
در این شرایط حتی اگر بتوانیم سهم خود را در بازار‌های جهانی نفت حفظ کنیم اما برای دریافت پول حاصل از فروش آن به مشکل بر خواهیم خورد که با توجه به وابستگی دولت به درآمدهای نفتی، در بلندمدت یک نگرانی عمده برای تهران به وجود خواهد آمد‌.
با این اوصاف با تشدید تحریم‌ها بیش از نیمی از درآمدهای ماهانه حاصل از فروش نفت ایران در حساب‌های خارج از کشور جمع و نگهداری می‌شود و ایران قادر به دسترسی به درآمد خود نخواهد بود‌.
در این شرایط مشکلات اقتصادی ایران عمیق‌تر شده و دستیابی ایران به میلیاردها دلار درآمد نفتی هر روز دشوارتر می‌شود‌.