روزنامه ایران
1397/03/27
رادمرد جامعه شناسی ایران
سیدضیاء هاشمیدانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران و مدیرعامل ایرنا
ضایعه درگذشت استاد اندیشمند، جامعه شناس فقید «دکتر سیدمحمدامین قانعی راد» عموم دوستان، بستگان، علاقه‌مندان و دانشگاهیان ایران را سوگوار ساخت. دانشمندی که تمام وجودش را وقف اصلاح و پیشرفت جامعه ایران کرده بود و در این راه تلاش علمی در حوزه جامعه شناسی را نجات بخش و سرنوشت ساز می‌دانست. او که خود یکی از نخستین دانش آموختگان دکتری جامعه شناسی در دانشگاه‌های ایران بود، در اوج دلسوزی و مسئولیت‌پذیری به نقد و تحلیل مسائل جامعه ایران می‌پرداخت ولی هیچگاه این رویکرد انتقادی منجر به یأس و ناامیدی‌اش نسبت به تحقق هدف مطلوب یعنی اصلاح جامعه و کشورش نشد. او دانش و دانشگاه را در قبال تحولات اجتماعی مسئول می‌دانست و به‌عنوان یک چهره دانشگاهی هیچ گاه نسبت به سرنوشت جامعه بی‌تفاوت نبود. جایگاه دکتر قانعی راد در اجتماع علمی ایران بسیار رفیع است. پویش علمی او در دانشگاه تهران شکل گرفت و در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، انجمن جامعه شناسی ایران و سایر مراکز علمی ادامه پیدا کرد و با اینکه همه دوره‌های تحصیلی را در ایران گذراند، ولی در سطح جهانی نیز خوش درخشید و تعاملات علمی برجسته‌ای با مجامع بین‌المللی جامعه شناسی و سایر مراکز علمی دنیا داشت و از این جهت خود نمونه‌ای بارز از خودباوری ایرانی بود. او به‌عنوان یک نقاد اجتماعی از صراحت و شهامت کم نظیری برخوردار بود. چالش‌های سیاستگذاری را در حوزه اجتماعی، مدیریتی و علمی با صراحت تمام و بدون هر گونه مسامحه و مجامله مطرح می‌کرد، ولی هرگز معتقد به انسداد در این عرصه نبود.
اساساً نقد قانعی راد به‌رغم همه تلخی و تندی اش، امیدبخش و حرکت آفرین بود نه یأس آور و رخوت آلود.
تجربه حضور او در مدیریت انجمن جامعه شناسی ایران، نمونه‌ای بارز و موفق از حضور و اثرگذاری علوم اجتماعی در عرصه علمی و مدیریتی بود. او که عمیقاً به ضرورت و اهمیت شکل‌گیری اجتماع علمی باور داشت، خود رأساً و عملاً برای تحقق این مهم اهتمام ورزید و به‌عنوان «رئیس انجمن جامعه شناسی ایران» دوران درخشانی از مشارکت علمی و عملی عالمان علوم اجتماعی را در مدیریت و اصلاح اجتماعی رقم زد. او جامعه شناسی بود که شرایط و مسائل جامعه ایران را بخوبی می‌شناخت و با دغدغه‌مندی فوق‌العاده به نقد و تحلیل آنها می‌پرداخت. مسئولیت اجتماعی جامعه شناسان و دانشگاهیان و تعامل سازنده آنان با دست اندرکاران حوزه سیاستگذاری و مدیریت را ارج می‌نهاد و بهبود شرایط و اصلاح امور را از این طریق میسر می‌دانست.
امروز نه تنها جامعه علمی ایران بلکه عموم دغدغه مندان و دلسوزان جامعه ایرانی در غم فقدان یک استاد بی‌بدیل دانشگاه و یک جامعه شناس نظریه پرداز اندوهگین و ماتم زده‌اند و این غم و ماتم نه تنها به دلایل عاطفی و انسانی، بلکه همچنین ناشی از خسران عظیمی است که با فقدان او متوجه جامعه و دانشگاه ایرانی شده است.
این سوگ البته پیامی برای دوستداران آن «چهره ماندگار» دارد؛ مسائل و چالش‌های جامعه ایران، امروز بیش از همیشه نیازمند ایده‌پردازی و چاره‌جویی صاحبنظرانی است که علاوه بر علم و دانش از انگیزه و مسئولیت‌پذیری لازم برخوردارند و با بینش علمی و تعهد اجتماعی خود می‌توانند در شناخت ابعاد و عوامل پیدایش مسائل و مشکلات جامعه و شناسایی و معرفی راه‌های برون رفت از آنها نقش آفرین باشند. بی‌شک «دکتر قانعی راد» یکی از قافله سالاران این کاروان و از شاخص‌ترین اندیشمندانی از این جنس بود که در دوران حیات پربار خود دستاوردهای گرانسنگی برای همکاران، شاگردان و عموم مخاطبان به یادگار گذاشت.
یاد آن رادمرد را گرامی می‌داریم و آرزو می‌کنیم راهش الگویی برای دوستداران و همکارانش در مراکز علمی و پژوهشی باشد و آثار علمی‌اش باقیات و صالحات برایش باشد.
